Ο Ζυφιάς είναι ένα μικρό χωριό της Χίου, σε οδική απόσταση 8,5 χιλιομέτρων νοτιοδυτικά από την πόλη της Χίου. Παλαιότερα ήταν έδρα ομώνυμης κοινότητας, ενώ σήμερα υπάγεται στο ομώνυμο δημοτικό διαμέρισμα του καλλικρατικού Δήμου Χίου, του οποίου αποτελεί τον μοναδικό οικισμό.

Τοποθεσία

Το μεσοσταθμικό υψόμετρο του χωριού είναι 105 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, από την οποία απέχει σε ευθεία γραμμή 6 περίπου χιλιόμετρα (ανατολική ακτή). Ο Ζυφιάς είναι χτισμένος στους ανατολικούς πρόποδες της κεντρικής οροσειράς του νησιού, κάτω από τον Άγιο Γεώργιο Συκούση, ενώ στα ανατολικά του εκτείνεται ο Κάμπος Χίου με τα «Καμπόχωρα». Κοντινότερα χωριά είναι το Χαλκειός προς τα ανατολικά-βορειοανατολικά, και το Βερβεράτο, προς τα βόρεια-βορειοανατολικά.

Τοπωνυμικά

Παλαιότερα το όνομα του χωριού απαντάται γραμμένο με την ορθογραφία Ζιφιάς και έτσι το γράφει στην Ιστορία του και ο Γεώργιος Ζολώτας. Μία πιθανή ετυμολόγηση είναι από το «Ζιζιφιάς», δηλαδή ο τόπος με τις τζιτζιφιές. Ακόμα παλαιότερα, π.χ. στον Κώδικα του Συκούση, το βρίσκουμε (επανειλημμένα) και ουδέτερου γένους: «εις τα Ζιφιά». Οι κάτοικοι του χωριού Βασιλεώνοικο το αποκαλούσαν στον προφορικό τους λόγο «ο Ζοφιάς», ενώ οι κάτοικοι του Αγίου Γεωργίου Συκούση «ο Τζουφιάς» (πρβλ. το ζούφον = ο ζοχός). Ο κάτοικος του Ζυφιά ονομάζεται Ζυφιανούσης.

Ιστορία

Το χωριό είναι πολύ παλαιό, παλαιότερο από τον Άγιο Γεώργιο Συκούση (16ος αιώνας), αλλά καταστράφηκε σχεδόν τελείως στη Σφαγή της Χίου το 1822 και αναφέρονται πολλά τραγικά γεγονότα για όσους κατοίκους κατέφυγαν στις τοποθεσίες πάνω από το χωριό (Μόρου Μάνδρα, Ελληνόσπιτα και Τρύπα). Τότε πυρπολήθηκε και ο μοναδικός ναός του χωριού, η Αγία Παρασκευή. Λίγο έξω από τον οικισμό βρίσκεται ο ναός της Παναγίας της Ελεούσας ή «μεγάλη Ελεούσα», αναφερόμενος σε λατινικούς κώδικες των ετών 1608 και 1622 ως St. Maria detta Elegusa, ο οποίος από τον 18ο αιώνα ανήκε στην οικογένεια Μάμουκα. Κατά τον Ζολώτα, «ο ναός ήτο έκπαλαι δρομικός και οξύστεγος» και βρισκόταν δίπλα σε πύργο, ο οποίος με τη σειρά του απαρτιζόταν από σύνολο οικημάτων διαφορετικής χρονολογίας. Το κυριότερο από αυτά τα οικήματα, το λεγόμενο «πυργάρι», ήταν μεγάλο και πολύ παλαιό, αλλά καλοχτισμένο οικοδόμημα, όμως όπως και τα τα υπόλοιπα, που περιέχονταν μέσα σε κοινό περιτείχισμα με τον ναό της Αγίας Ελεούσας, είναι σήμερα ερειπωμένο. Υπάρχει εκεί και μικρή πηγή: «το ύδωρ της Ελεούσης κάλλιστον αλλ' ολιγοστόν ρέει το αυτό χειμώνός τε και θέρους». Παρά το ολιγάνθρωπο του οικισμού, από τον Ζυφιά καταγόταν ο βυζαντινολόγος και Ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Άμαντος (1874-1960), προτομή του οποίου, έργο της Χιώτισσας γλύπτριας Μαίρης Παπακωνσταντίνου, βρίσκεται από το 2004 σε μικροσκοπική πλατεία του χωριού επί του κεντρικού δρόμου.

Πληθυσμός και άλλες πληροφορίες

Η εξέλιξη του πληθυσμού του Ζυφιά στις επίσημες απογραφές φαίνεται στον πίνακα.

To 1918, ο οικισμός ορίζεται έδρα της κοινότητας Ζυφιά. Το έδαφος της περιοχής είναι πεδινό και ημιορεινό και οι κάτοικοι του Ζυφιά ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κηπουρική, αφού το έδαφος είναι σχετικώς εύφορο εξαιτίας της παρουσίας πολλών πηγών. Κατά τη δεκαετία του '90 κατασκευάσθηκε και η μεγάλη Λιμνοδεξαμενή του Ζυφιά περίπου ένα χιλιόμετρο νοτιοδυτικά του οικισμού, η οποία υδροδοτεί και άλλα χωριά. Ο ενοριακός ναός (η «χωριοεκκλησιά») του Ζυφιά τιμάται και σήμερα στο όνομα της Αγίας Παρασκευής. Το χωριό υπάγεται εκκλησιαστικώς στην αρχιερατική εποπτεία Χαλκείου της Ιεράς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρών και Οινουσσών.

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

alithiachios. «Ζυφιάς α' (μικρό χωριό, μεγάλα μυαλά) 15/03/14 - video Dailymotion». Dailymotion. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2020.