Η Βολισσός είναι το μεγαλύτερο χωριό της βορειοδυτικής Χίου, σε οδική απόσταση 42 χιλιομέτρων από την πόλη της Χίου. Μέχρι και τα τέλη του 2010 αποτελούσε έδρα του Δήμου Αμανής, ενώ σήμερα αποτελεί Τοπική Κοινότητα του Δήμου Χίου. Το μεσοσταθμικό υψόμετρο του χωριού είναι 100 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, από την οποία απέχει 2 χιλιόμετρα. Η Βολισσός είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στην πλαγιά λόφου, στην κορυφή του οποίου σώζεται ερειπωμένο βυζαντινό κάστρο, σχήματος τραπεζίου με έξι κυκλικούς πύργους.

Ιστορία

Η Βολισσός είναι κτισμένη στη θέση μικρής αρχαίας πόλης που ονομαζόταν Βόλισσος ή Βολίσκος και αναφέρεται από την παράδοση ως τόπος όπου έζησε ο Όμηρος: «εν τούτω τω πολισματίω τας διατριβάς εποιείτο» (Στέφανος Βυζάντιος). Το 412 π.Χ. έγινε στην παραλία της Βολίσσου απόβαση των Αθηναίων, που νίκησαν τους αποστατήσαντες από τη συμμαχία τους Χίους και ερήμωσαν την περιοχή: «Αποβάντες και εν Βολίσσω τους προσβοηθήσαντας των Χίων μάχη νικήσαντες και πολλούς διαφθείραντες, ανάστατα εποίησαν τα ταύτη χωρία» (Θουκυδίδης, Η΄ 24) Ο ομώνυμος όρμος υπήρξε επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων κατά των πειρατών (11ος και 12ος αιώνας). Και οι Φράγκοι κατακτητές τον χρησιμοποιούσαν, όπως μαρτυρεί σκοπιωρικός-αμυντικός πύργος που έκτισαν εκεί για τη διευκόλυνση της ναυτιλίας. Υπήρχε ήδη σήραγγα που ένωνε το εσωτερικό του κάστρου με την ακτή. Το 1856 κατά τα λεγόμενα του Fustel de Coulanges, η εκτροφή μεταξοσκωλήκων αποτελούσε την κυριότερη δραστηριότητα των κατοίκων της Βολισσού, αλλά μέχρι το τέλος του αιώνα είχε σχεδόν εκλείψει, όπως και από όλη τη Χίο. Ο Hubert Pernot δίνει τις ακόλουθες πληροφορίες από την επίσκεψή του στο τέλος του 19ου αιώνα:

Οι κάτοικοι της πόλης της Χίου σπάνια επισκέπτονται τη Βολισσό. Το νερό που πίνουν εδώ περιέχει, λένε, χαλκό, κι οι περιπτώσεις λέπρας είναι συχνές. Στερούνται έτσι μια ευχάριστη εκδρομή: τα περίχωρα της Βολισσού είναι γραφικότατα. Επιπλέον... ...οι κάτοικοι διαθέτουν μια μεγάλη φινέτσα τρόπων, και για όποιον μένει εκεί, έστω και για λίγο, ξέρουν να βρίσκουν εξαιρετικό νερό σε κάποιαν απόσταση από το χωριό.Η Βολισσός απελευθερώθηκε, όπως και η υπόλοιπη Χίος, το 1912 κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, ενώ μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στον οικισμό 40 οικογένειες Ελλήνων προσφύγων.

Αξιοθέατα

Κάστρο Βολισσού

Το Κάστρο της Βολισσού είναι χτισμένο σε υψόμετρο περίπου 250 μέτρων, σε μία στρατηγική θέση για τη Βορειοδυτική Χίο, διασφαλίζοντας αφενός την οπτική επαφή με την ακτογραμμή, αφετέρου την επαφή με τις Βίγλες στην περίπτωση εμφάνισης εχθρικών πλοίων. Το κάστρο αρχικά κτίστηκε τον 11ο αιώνα, κάτι που μαρτυρά και η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα, αλλά η παράδοση αναφέρει ότι κτίστηκε από τον στρατηγό Βελισσάριο τον 6ο. Η πρώτη οχύρωση έγινε επί Ιουστιανιανού και τον 15ο αιώνα ανοικοδομήθηκε από τους Γενοβέζους παίρνοντας την τελική του μορφή. Η πρώτη ύλη που χρησιμοποιήθηκε είναι ένα τοπικό σκουρόχρωμο πέτρωμα με υψηλή περιεκτικότητα σε χαλκό. Γύρω του το κάστρο είχε έξι κυκλικούς πύργους, ενώ στο εσωτερικό του υπάρχουν διάφορα χτίσματα όπως δεξαμενές και εκκλησίες, σε ερειπιώδη κατάσταση. Εντυπωσιακό είναι επίσης ένα τούνελ το οποίο συνδέει το κάστρο με την ακτή και την περιοχή του Πύθωνα. Το κάστρο είναι επισκέψιμο στο κοινό.

Αρχαιολογική συλλογή

Η Αρχαιολογική Συλλογή Βολισσού φιλοξενείται στο Κονάκι, ένα παραδοσιακό αρχοντικό χρονολογίας του 19ου αιώνα, το οποίο αγόρασε το Υπουργείο Πολιτισμού, ώστε να στεγαστεί εκθεσιακό κέντρο με περιοδικές εκθέσεις με θέμα την ιστορία και τον πολιτισμό του νησιού. Στο ισόγειο βρίσκονται ο χώρος υποδοχής των επισκεπτών και ο χώρος της έκθεσης. Ο πρώτος όροφος οργανώθηκε σε εργαστήριο και προσωρινή αποθήκη ενώ ο δεύτερος σε ξενώνα, ο οποίος περιλαμβάνει τρία δωμάτια, κουζίνα, καθιστικό και χώρους υγιεινής, ώστε να παρέχεται φιλοξενία στους υπαλλήλους της Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, που εργάζονται για την προστασία και την ανάδειξη των αρχαίων της περιοχής. Η έκθεση που οργανώθηκε αφηγείται την ιστορία του περίφημου Αριούσιου οίνου στον τόπο της παραγωγής του. Διακρίνεται σε τρεις ενότητες: στο εμπόριο και στη διασπορά των αμφορέων και των κυλίκων, στη λατρεία του Διονύσου και στο είδος των αγγείων που χρησιμοποιούνταν στα συμπόσια και στις άλλες εκδηλώσεις της θρησκευτικής και κοινωνικής ζωής. Η έκθεση πλαισιώνεται από πλούσιο εποπτικό υλικό, που βοηθάει τον επισκέπτη να κατανοήσει την παραγωγή, τη χρήση και τη συμβολή του κρασιού στην οικονομία.

Εκκλησίες

Ο οικισμός της Βολισσού διαθέτει τρείς ενοριακούς Ιερούς Ναούς με ισάριθμους κοιμητηριακούς Ναούς και δεκάδες παρεκκλήσια και εξωκλήσια. Πιο συγκεκριμένα, οι ενοριακοί Ιεροί Ναοί είναι του Αγίου Γεωργίου Πύργου - Κουρουδιώτη, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πυθώνος και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Παρεκκλήσια του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Πύργου - Κουρουδιώτη είναι: Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου Προδρόμου (Τσικουδιά), Ιερός Ναός Αγίας Κυριακής, Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής (Κοιμητήριο Πύργου), ενώ εξωκλήσια που ανήκουν στην ενορία είναι: Ιερός Ναός Ταξιάρχη (Κηπούση), Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Βασιλικών, Ιερός Ναός Εισοδίων Θεοτόκου Λουτρών ή Μύλων (Μετόχιον της Ιεράς Νέας Μονής) Ιερό Ναΰδριο Αγίου Δημητρίου. Παρεκκλήσια του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πυθώνος είναι: Ιερός Ναός Ταξιαρχών, Ιερός Ναός Αγίας Μαρίνης (Κοιμητήριον Πυθώνος), ενώ εξωκλήσια που ανήκουν στην ενορία είναι: Ιερός Ναός Αγίου Παντελεήμονος, Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου (Πάνω Παναγιά), Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Χαλικιά-Μουνδά, Ιερός Ναός Ταξιαρχών Μουνδά, Ιερός Ναός Ταξιαρχών Χαλικιά (Εξ ημισείας με ενορία Πυραμάς), Ιερός Ναός Γενεθλίου Θεοτόκου Λήμνου, Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Λαμψά, Ιερός Ναός Αγίου Παντελεήμονος. Παράλληλα, στην Ενορία του Πυθώνα υπάγεται και το Ιερό Προσκύνημα της Αγίας Μαρκέλλας Χίου. Παρεκκλήσια του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος είναι: Ιερός Ναός Αγίου Μηνά, Ιερός Ναός Ταξιαρχών (Μεσοχωρίτης), Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου (Λειβάδες), Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου (Βασίλης), Ιερός Ναός Ζωοδόχου Πηγής & Αγίου Φανουρίου Λιμιών, Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου, Ιερός Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου Χωρής, Ιερός Ναός Αγίου Ελευθερίου Χωρής, Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου (Κοιμητήριον Χριστού), Ιερό Ναΰδριον Αγίων Νεομαρτύρων Ιωάννου, Νικολάου και Σταματίου εκ Σπετσών Χωρής, Ιερός Ναός Αγίας Βαρβάρας Χωρής, Ιερός Ναός Γενεθλίου Θεοτόκου (Πλάκες), Ιερός Ναός Αγίου Λεοντίου εξ Αιγίνης, Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου Προδρόμου (Λάκκος), ενώ εξωκλήσια που ανήκουν στην ενορία είναι: Ιερός Ναός Ταξιαρχών Μανάγρου (Μονής Μουνδών), Ιερός Ναός Αγίων Αποστόλων, Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως Σωτήρος Χριστού, Ιερός Ναός Αγίου Παντελεήμονος (Πραστιά Μανάγρου. εξ ημισείας με ενορία Σιδηρούντας), Ιερός Ναός Συνάξεως πάντων των εν Χίω Αγίων (Προσκόπων Μανάγρου - Εντός του προσκοπικού κέντρου).

Δημογραφικά στοιχεία

Η εξέλιξη του πληθυσμού της Βολισσού στις επίσημες απογραφές φαίνεται στον πίνακα.

Γενικά στοιχεία

Το έδαφος δεν είναι εύφορο με εξαίρεση τον μικρό κάμπο ως τη θάλασσα, και έτσι τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε μεγάλη μείωση πληθυσμού, όταν οι λιγοστές καλλιέργειες δημητριακών, καπνού, μπαχαρικών, εσπεριδοειδών και η παραγωγή ξυλείας έπαψαν να είναι ανταγωνιστικές. Οι κάτοικοι της Βολισσού ασχολούνται επίσης παραδοσιακά με την αγγειοπλαστική και την καλαθοπλεκτική. Η περιοχή επωφελείται από τη γειτνίαση της Ιεράς Μονής Αγίας Μαρκέλλας (6 χιλιόμετρα δυτικά), τόπο του μαρτυρίου της Αγίας, που αποτελεί προσκύνημα για όλο το νησί της Χίου κάθε καλοκαίρι. Παλαιότερα, η Βολισσός συνδεόταν με την πόλη της Χίου και τον Πειραιά ακτοπλοϊκώς, με πλοίο της γραμμής. Στον οικισμό υπάρχουν τρεις Ενοριακοί Ναοί, ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Πύργου - Κουρουδιώτη, ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πυθώνος και ο Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Ο Ενορίες της Βολισσού, υπάγονται στην Αρχιερατική Εποπτεία Βολισσού, της Ιεράς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρών και Οινουσσών. Στο χωριό υπάρχουν 37 Παρεκκλήσια και Εξωκκλήσια που λειτουργούν στις πανηγύρεις των Αγίων. Στην Βολισσό λειτουργεί Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο (ΠΠΙ), Αστυνομικός Σταθμός, Ταχυδρομικό Κατάστημα των ΕΛΤΑ, Δημοτικό Σχολείο και Γυμνάσιο με Λυκειακές Τάξεις.

Φωτοθήκη

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Σύντομη περιγραφή με εικόνες Αρχειοθετήθηκε 2007-12-10 στο Wayback Machine. Βολισσός

Πηγές

Hubert-Octave Pernot: En pays turc. L' ile de Chio par Hubert Pernot. Avec 17 melodies et 118 simili-gravures, Παρίσι 1903. Σε ελληνική μετάφραση του Κ. Χωρεάνθη: Η νήσος Χίος, έκδοση «Χίος, Ημερολόγιο», Αθήνα 1981