Τα Αυγώνυμα είναι μικρό χωριό της Περιφερειακής Ενότητας Χίου στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, επάνω στη νήσο Χίο, στο δυτικό της τμήμα, με πληθυσμό 14 κατοίκων (απογραφή 2011). Είναι κτισμένα σε υψόμετρο 475 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας (μεσοσταθμικό της τοπικής κοινότητας 460 μέτρα), σε οδική απόσταση 16 ή 17 χιλιομέτρων δυτικά από την πόλη της Χίου.

Γεωγραφία - Δημογραφία

Κοντινότεροι οικισμοί είναι ο Ανάβατος στα βόρεια (2,8 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή) και το Λιθί στα νότια. Από τη θάλασσα τα Αυγώνυμα απέχουν 2,3 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή, αλλά 8 οδικώς (μεγάλη κατηφοριά) και ο βαθύτατος όρμος Ελίντα, που παραδοσιακά υπαγόταν στο χωριό, λίγο περισσότερο. Ανατολικά του χωριού βρίσκονται το μοναστήρι των Αγίων Πατέρων και το σημαντικότερο μοναστήρι της Χίου, η Νέα Μονή (3,1 χιλιόμετρα σε ευθεία, αλλά πάνω από 8,5 οδικώς). Τα Αυγώνυμα είναι ορεινό χωριό, με μικρή γεωργική παραγωγή και μελισσοκομία. Περιβάλλεται από πυκνό πευκοδάσος παρά τις πυρκαγιές του 2012. Διοικητικά τα Αυγώνυμα υπάγονται στον Δήμου Χίου, της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Παλαιότερα, εντελώς αντίστοιχα, ήταν έδρα ομώνυμης κοινότητας. Η εξέλιξη του πληθυσμού των Αυγωνύμων στις επίσημες απογραφές φαίνεται στον παρακάτω πίνακα αλλά δεν είναι πραγματική αφού την ημέρα της απογραφής οι Αυγωνυμούσοι διανυκτερεύουν και απογράφονται στο χωριό.

Τοπωνυμικά-ιστορικά

Η ετυμολόγηση του ονόματος είναι αβέβαιη, δύο όμως είναι οι πιθανότερες ερμηνείες. Η πρώτη από το ευώνυμα (πρβλ. τον αρχαίο δήμο Ευώνυμον ή «τα Ευωνύμεια» της Αττικής). Η δεύτερη, του Άμαντου, ο οποίος στηρίζεται στον τύπο Αυγωνύματα (τοποθεσία μεταξύ Αυγωνύμων και Ανάβατου), για να δώσει την ετυμολόγηση από τα ευώνητα, τα ευώνητα κτήματα, δηλαδή τα κτήματα που πωλούνται εύκολα, και συνεκδοχικώς τα φθηνά κτήματα. Ο Ζολώτας προτιμά μια τρίτη ετυμολόγηση, από το φυτό ευώνυμο (Euonymus) και τον πληθυντικό του κατά το χιακό ιδίωμα: «ευωνύματα». Οτιδήποτε εκ των ανωτέρω και αν αληθεύει, το βέβαιο είναι ότι η ονομασία δεν προέρχεται από το αβγό, και επομένως γράφεται με «αυ» ακόμα και αν το αβγό πρέπει να γράφεται με «β». Οι κάτοικοι των Αυγωνύμων ονομάζονται Αυγωνυμούσοι στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα. Το χωριό είναι παλαιότατο, προμεσαιωνικό καστροχώρι, ενώ σύμφωνα με τοπικό θρύλο δημιουργήθηκε από τους εργάτες που έκτισαν τη μεγαλόπρεπη Νέα Μονή τον 11ο αιώνα μ.Χ. και μετά παρέμειναν στη Χίο. Τα σπίτια είναι χτισμένα από πέτρα και με μικρά παράθυρα, για να προστατεύονται από τις πειρατικές επιδρομές κατά τον Μεσαίωνα. Κατά την παράδοση, το χωριό καταστράφηκε κάποτε από πειρατές. Συνοικίες του χωριού είναι ο Πύργος, ο Παλιόπυργος, η Εξώπορτα, το Χοροστάσι, του Πουλιά και τα Βλαβάικα. Τοποθεσίες στην περιοχή του χωριού είναι οι Κεφάλες, ο Δαυλόμυτος, το Φαράγγι, η Λαγουγιά, το Καμπί, οι `Αχχουσες, η Χωρή, το Πρινάρι, το Ξεροκάμπι, η Πλάκα, ο Χαλάσωντας, το Στενοχώνι, το Ρο(δ)οφύλλι, οι Σέλλες, του Κασταμονίτη, οι Βολάκοι, η Κριθαρίστρα, τα Λείμματα, η Πανωκκλησιά και ο Λίβδος. Ο ενοριακός ναός (η «χωριοεκκλησιά») των Αυγωνύμων τιμάται στο όνομα του Αγίου Γεωργίου. Παλαιοί χριστιανικοί ναοί-εξωκκλήσια στην περιοχή των Αυγωνύμων είναι η Παναγία και ο Άγιος Ισίδωρος στην τοποθεσία Αυγωνύματα).

Παραπομπές

Πηγές

Ελλάς: οδικοί-τουριστικοί χάρτες, έκδ. Ν. & Ι. Φώτης, 33η έκδοση, Αθήνα 2005/6 Το αντίστοιχο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 7, σελ. 334 Γεωργίου Ι. Ζολώτα: Ιστορία της Χίου, τόμος Α΄ («Ιστορική Τοπογραφία και Γενεαλογία»). Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου, Αθήναι 1921, σσ. 577-578.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Σύντομη περιγραφή Αρχειοθετήθηκε 2018-08-08 στο Wayback Machine. με εικόνα Περιήγηση στα Αυγώνυμα