O Στύλος είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του δήμου Αποκορώνου στην περιφερειακή ενότητα Χανίων της Κρήτης. Βρίσκεται σε υψόμετρο 40 μέτρων, στις όχθες του ποταμού Κοιλιάρη, και διαθέτει άφθονες πηγές. Απέχει 18 χιλιόμετρα από τα Χανιά.

Ιστορία

Στη θέση Αζοϊρές έχουν εντοπιστεί ερείπια μινωικού και ελληνικού οικισμού. Ανατολικά από αυτά βρίσκεται θολωτός τάφος, της μετανακτορικής μινωϊκής περιόδου. Εντός του αρχαιολογικού χώρου, επίσης έχει αποκαλυφθεί τμήμα εργαστηριακής εγκατάστασης αγγειοπλαστικής (κεραμικής καμίνου), μεγάλο κτήριο της υστερομινωικής περιόδου, τμήμα οικίας των αρχαϊκών χρόνων, καθώς και τμήματα κτηρίων και τάφοι της υστερορωμαϊκής περιόδου. Ο Πωλ Φωρ παρατήρησε κοντά στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, υστερομινωϊκά λείψανα και κυκλώπειο τείχος. Στη θέση Στερνάκι, ανάμεσα στο Στύλο και τα Άπτερα, εντόπισε υστερομινωϊκούς τάφους, ένα εκ των οποίων ανέσκαψε ο Νικόλαος Πλάτων το 1961.

Κοντά στο χωριό Στύλος βρίσκεται η μονή της Παναγίας της Ζερβιώτισσας. Το μοναστήρι αυτό ήταν κοινόβιο το οποίο ιδρύθηκε από τη Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου της Πάτμου. Στο μοναστήρι αυτό μόνασε ο όσιος Χριστόδουλος, τον οποίο αναφέρει σε χρυσόβουλο ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός το 1088. Το 1451, η Βενετία παραχώρησε το Στύλο, ο οποίος ανήκε στο μοναστήρι του αγίου Ιωάννη της Πάτμου, σε 12 φιλενωτικούς ορθόδοξους ιερείς της Κρήτης. Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Stillio στην επαρχία Αποκορώνου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από τον Καστροφύλακα αναφέρεται ως Stillo με 357 κατοίκους, 71 οφειλόμενες αγγαρείες και 7 προνομιούχους. Ο Βασιλικάτα το αναφέρει το 1630 ως Stilo. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, το 1822 οι Τούρκοι επιτέθηκαν στους επαναστάτες που είχαν στρατοπεδεύσει στο Στύλο, αλλά αποκρούστηκαν. Το ίδιο συνέβη και το 1866, όταν ο Μουσταφά Ναϊλί και ο Ισμαήλ πασάς επιτέθηκε ανεπιτυχώς, με αποτέλεσμα τον θάνατο του Ισμαήλ πασά. Η επαναστατική συνέλευση του 1878 συνήλθε στον Στύλο. Σύμφωνα με την αιγυπτιακή απογραφή του 1834, στο χωριό κατοικούσαν 5 χριστιανικές και 1 μουσουλμανική οικογένεια. Το 1881 είχε 113 κατοίκους και ανήκε στο δήμο Αρμενών. Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:

Αξιοθέατα

Βόρεια του χωριού σώζεται το καθολικό της μονής της Παναγίας της Ζερβιώτισσας, το οποίο χρονολογείται από τον 11ο-12ο αιώνα μ.Χ. Είναι σταυρεπίστεγου τύπου. Κοντά στο χωριό βρίσκεται άλλη μια βυζαντινή εκκλησία, ο δίκλιτος ναός Αγίων Ιωάννη του Θεολόγου και Νικολάου, με εγκάρσιο κλίτος χωρίς προεξοχή. Ο ναός αρχικά κατασκευάστηκε τον 13ο αιώνα και τμήμα του προστέθηκε το 14ο και 15ο αιώνα. Επίσης, στο Στύλο σώζεται συγκρότημα των θολωτών κατασκευών το οποίο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής των χρόνων της όψιμης Ενετοκρατίας στην Κρήτη. Το συγκρότημα αποτελείται από πέντε συνεχόμενες θολοσκέπαστες κατασκευές και κτιστό περίβολο στον οποίο έχουν προστεθεί νεότερα κτίσματα. Πρόσφατες επεμβάσεις έχουν προκαλέσει μερική αλλοίωση του συγκροτήματος. Έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο.

Οικονομία

Κοντά στο χωριό βρίσκεται το εμφιαλωτήριο νερού της ΕΤΑΝΑΠ, όπου συσκευάζεται το νερό Σαμαριά.

Διοικητικά

Αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, μαζί με τους οικισμούς Πρόβαρμα, Σαμωνάς και Φαράγγι αποτελούν την κοινότητα Στύλου που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Αρμένων του δήμου Αποκορώνου ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 319 κατοίκους. Δείτε: Κοινότητα Στύλου

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Αζοϊρές Στύλου στον Αποκόρωνα Αρχειοθετήθηκε 2018-09-01 στο Wayback Machine. από τον ιστότοπο ΟΔΥΣΣΕΥΣ του Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Αρχειοθετήθηκε 2020-06-04 στο Wayback Machine. Νερόμυλος Κοιλιάρη, Στύλος Χανίων, Κρήτη στο https://www.youtube.com/