Πληροφορίες
Η Ποταμίδα είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του δήμου Κισσάμου στην περιφερειακή ενότητα Χανίων της Κρήτης.Απέχει 41 χιλιόμετρα από τα Χανιά και είναι κτισμένη σε υψόμετρο 40 μέτρα.
Τοποθεσία
Η Ποταμίδα βρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού Τυφλού, από τον οποίο πήρε και το όνομά της. Βρίσκεται επί του δρόμου Καλουδιανών-Χρυσοσκαλίτισσας, ο οποίος καταλήγει στο Ελαφονήσι. Ο οικισμός αναπτύσσεται παράλληλα με το δρόμο και τον ποταμό. Στην περιοχή γύρω από το χωριό καλλιεργούνται ελαιόδεντρα, αμπέλια και άλλα οπωροφόρα δέντρα, με το νερό του ποταμού Τυφλού να χρησιμοποιείται για την άρδευσή τους. Στις μη καλλιεργημένες εκτάσεις αναπτύσσονται πλατάνια, βελανιδιές, αχριαχλαδίες, θυμάρι και άλλα είδη φυτών.
Ιστορικά στοιχεία
Στη θέση στο Ζερβίδο, ένα χιλιόμετρο δυτικά του χωριού, έχουν βρεθεί ίχνη κατοίκησης από την ελληνορωμαϊκή εποχή. Το χωριό φαίνεται να αναπτύχθηκε αρχικά γύρω από τον ναό της Αγίας Άννας, με τα παλαιότερα κτίρια γύρω από τον ναό χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα. Ένας δεύτερος οικιστικός πυρήνας διαμορφώθηκε σε λόφο στις δυτικές πλαγιές της κοιλάδας, στη περιοχή Μπαμπαμέντη, όπου υπάρχει μεγάλο οικιστικό συγκρότημα, μάλλον των ενετικών χρόνων, το οποίο κατά την εποχή της οθωμανικής κατοχής φαίνεται να είχε χρησιμοποιηθεί ως φρούριο. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 το χωριό αναφέρεται ως Potamidha με 50 χριστιανικές και 10 τουρκικές οικογένειες. Το 1881 ανήκε στον δήμο Καστελίου και σύμφωνα με την απογραφή είχε 274 χριστιανούς κατοίκους και 14 Τούρκους. Στην απογραφή του 1900 δεν αναφέρεται, αλλά στην απογραφή του 1920 αναφέρεται ως έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου. Το 1925 ορίστηκε έδρα της κοινότητα Ποταμίδας μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση το 1997, όταν εντάχθηκε στον δήμο Μυθήμνης. Δείτε: Κοινότητα Ποταμίδας Το 1899, επί Κρητικής Πολιτείας, λειτούργησε στο χωριό δημοτικό σχολείο, το οποίο εξυπηρετούσε επίσης και άλλα χωριά. Από το 1910 μέχρι το 1925 λειτούργησε στο σχολείο παρθεναγωγείο. Το 1929 ολοκληρώθηκε το σημερινό κτίριο του σχολείου, το οποίο συνέχισε να λειτουργεί μέχρι το 1994, οπότε και συγχωνεύθηκε με το δημοτικό σχολείο Δραπανιά. Το 1913 ανοίχθηκε ο δρόμος Καλουδιανών-Χρυσοσκαλίτισας, με τον οικισμό στη συνέχεια να αναπτύσσεται κατά μήκος του δρόμου.
Απογραφές πληθυσμού
Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Αξιοθέατα
Το χωριό διασχίζει ο ποταμός Τυφλός, με παλιά πέτρινη γέφυρα να έχει κατασκευαστεί στο χωριό. Κοντά στο χωριό βρίσκονται φυσικές πυραμίδες οι οποίες δημιουργήθηκαν από τη διάβρωση του εδάφους από τις βροχές, οι οποίες είναι γνωστές ως κομόλιθοι. Ο καθεδρικός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στην Αγία Οσιοπαρθενομάρτυρα Παρασκευή. Είναι κτισμένος στο ρυθμό του σταυροειδούς ναού με τρούλο και εορτάζει τις 26 Ιουλίου, οπότε και διοργανώνεται στο χωριό το λεγόμενο σαρδελοπανήγυρο. Άλλοι ναοί περιλαμβάνουν τον ναό της Αγίας Άννας, των ενετικών χρόνων, και τον ναό του Αγίου Γεωργίου, των οθωμανικών χρόνων. Ο ναός της Αγίας Άννας είναι μονόχωρος καμαρόσκεπος και φέρει ρηγματώσεις λόγω καθιζήσεων ή και λόγω σεισμών. Στη περιοχή γύρω από τον ναό της Αγίας Άννας βρίσκονται τα παλαιότερα κτίρια του χωριού, χρονολογημένα στους ενετικούς και οθωμανικούς χρόνους. Είναι οργανωμένα γύρω από κεντρική αυλή και στο υπέρθυρο της βόρειας εισόδου σωζόταν η επιγραφή ΟΙΚΟΔΟΜΗΘΗ Ο ΟΙΚΟS ΟΥΤΟC ΔΙ ΕΞΟΔΟΥ Κ(ΑΙ) ΚΟΠΟ(Υ) ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΜΑΖΟΚΟΠΟΥ αφπβ (=1582). Το σωζόμενο τμήμα είναι ορθογώνιο και διώροφο. Το κτίριο αναφέρεται από τους κατοίκους ως Κρυφό Σχολειό, το οποίο αναφέρουν ότι ήταν μια αίθουσα χωρίς παράθυρα, γνωστής και ως κελάρι. Η κύρια είσοδος ήταν από δυτικά και είχε χαγιάτι. Οι πόρτες και τα παράθυρα φέρουν λίθινα ανώφλια. Το κτίριο έχει απαλλοτριωθεί από την 28η εφορεία βυζαντινών αρχαιοτήτων και πλέον είναι εγκαταλελειμμένο και μεγάλο τμήμα του, συμπεριλαμβανομένης της εισόδου, έχει καταρρεύσει. Κοντά στην είσοδο του χωριού βρίσκεται ένα οικιστικό συγκρότημα του 18ου-19ου αιώνα γνωστό ως Μπρεδιανά. Τμήματα του έχουν καταρρεύσει. Στο χωριό σώζεται πέτρινος νερόμυλος, ο οποίος εξυπηρετούσε όλη την περιοχή. Κοντά στον νερόμυλο υπήρχε γέφυρα, η Ξυλοκαμάρα, η οποία πλέον δε σώζεται. Τον μύλο λειτουργούσε μυλωθρός, και υπάρχουν αρχεία για τους μυλωθρούς από το 1899 μέχρι το 1945. Ο μύλος σταμάτησε να λειτουργεί τη δεκαετία του 1960 και στη συνέχεια καλύφθηκε εν μέρει με ιζήματα. Το κτίριο είναι τριώροφο. Ο πάνω όροφος είχε το πηγάδι, ο μεσαίος ήταν ο κύριος χώρος του μύλου και στον κάτω όροφο βρισκόταν το ζουρίδι, με τη φτερωτή, όπου κατέληγε το νερό το οποίο έπεφτε από το κωνικό πηγάδι. Το κτίριο του δημοτικού σχολείου έχει μετατραπεί από τον πολιτιστικό σύλλογο σε μουσείο, το οποίο άρχισε να λειτουργεί το 2007. Πέρα από τα σχολικά έδρανα, στο μουσείο εκτίθενται παλιά διδακτικά βιβλία, διαγωνίσματα, τα αρχεία του σχολείου και υπηρεσιακά έγγραφα από το 1913 και έπειτα.
