Η Κίσσαμος (έως το 1969: το Καστέλλι) είναι κωμόπολη και έδρα του Δήμου Κισσάμου στην Περιφερειακή Ενότητα Χανίων της δυτικής Κρήτης. Ήταν έδρα της ομώνυμης επαρχίας. Αποτελεί επίσης έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Κισσάμου και Σελίνου.

Ιστορία

Η αρχαία Κίσαμος, παράλια πόλη στη βορειοδυτική ακτή της Κρήτης, έχει εντοπιστεί εδώ και αρκετούς αιώνες στην πεδιάδα που πλαισιώνει τον κόλπο Κισάμου. Αυτή η αρχαία πόλη ήταν το λιμάνι της αρχαίας Πολυρρηνίας, της παλαιότερης δωρικής πόλης της Κρήτης, 7 χλμ. νότια της Κισάμου, ναυτικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής. Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση της Κρήτης (το 69 π.Χ.) η Κίσαμος γνώρισε μεγάλη οικονομική και οικιστική ανάπτυξη. Ο Πλίνιος (4,12,59) ως Κίσαμον την τοποθετεί κοντά στην Πέργαμο και την Κυδωνία, ενώ ο Ιεροκλής (Συνέκδ. 14) μεταξύ Κυδωνίας και Καντάνου. Η «Κίσαμος πόλις», όπως την αναφέρει ο Πτολεμαίος (3,17,8), βρίσκεται στο σημερινό κόλπο της Κισάμου, στα σωζόμενα ερείπια κοντά στο Καστέλι (βενετσιάνικο φρούριο). *Η ορθή γραφή είναι Κί(σσ)αμος και όχι Κί(σ)αμος. Από την αρχ. ελληνική ρίζα κισσ- όπως οι λέξεις Κίσσος, κισσός (βλ τα λήματα αυτά στο 8τομο Ερμηνευτικό Ετυμολογικό Λεξικό Αρχ. Ελληνικής Liddell&Scott)1. Ο Ντάπερ αναφέρει στην σελίδα 34 των «Κρητικών βιβλίων» τόμος Α΄. "Η Κίσσαμος ή Κύσαμος (ετυμολογία του κυ- προφανώς από το κυ-νέω/κυνώ( βλ το αρχ. ελλην. ρήμα στο Liddell&Scott)=ασπάζομαι εξ ού προσ-κυ-νώ. 2.Το όνομά Κίσσαμος προέρχεται από τον ομώνυμο προελληνικό οικισμό στην ίδια τοποθεσία, ο οποίος αναφέρεται από τον Πλίνιο και τον Πτολεμαίο. Η αρχαία Κίσσαμος ήταν το επίνειο της δωρικής Πολυρρήνειας, 7χλμ. προς Νότο, αλλά συγχρόνως αποτελούσε αυτόνομη πολιτεία με δικό της νόμισμα, το οποίο έφερε την προτομή του Ερμή (προστάτη του εμπορίου) στη μία του όψη και την εικόνα δελφινιού στην άλλη. Ο Πλίνιος την αναφέρει λατινικά ως «Cisamon» ενώ ο Έλλην Πτολεμαίος ελληνικά ως «Κίσσαμος πόλις». Βρισκόταν κοντά στη μεγάλη πόλη Πολυρρηνία της οποίας ήταν επίνειο, αλλά λειτουργούσε ως αυτόνομη κοινότητα και έκοβε δικά της νομίσματα τα οποία απεικόνιζαν στη μια πλευρά κεφαλή του θεού Ερμή με πέτασο και στην άλλη ένα δελφίνι και τα γράμματα ΚΣ/ΙΩ. Κατά τη Βενετοκρατία, λόγω του πλούτου και της τοποθεσίας της, η Κίσαμος ήταν καλά οχυρωμένη. Τα τείχη της πόλης πρωτοκτίστηκαν από τους Βενετούς, (Καλές) και τμήματά τους σώζονται ακόμα, δυτικά του Τουρκικού φρουρίου. Μάλιστα ονομάστηκε «Καστέλλι» λόγω του φρουρίου της και συγκεκριμένα Καστέλλι Κισάμου ώστε να αποφεύγεται η σύγχυση, καθώς η Κρήτη είχε πολλά Καστέλια.

Γεωγραφία και κλίμα

Η Κίσαμος βρίσκεται στο γεωγραφικό στίγμα 35.4946°N 23.6537°E / 35.4946; 23.6537. Ο δήμος Κισάμου έχει έκταση 334 τ.χλμ. Η κωμόπολη βρέχεται από τον κόλπο της Κισάμου και βρίσκεται μεταξύ των ακρωτηρίων Γραμβούσα και Σπάθα σε υψόμετρο 10 μέτρων. Το κλίμα της περιοχής είναι ήπιο, Μεσογειακό. Επικρατούν άνεμοι βόρειοι, βορειοδυτικοί, νοτιοδυτικοί και σπανιότερα νότιοι.

Οικονομία

Η οικονομία της περιοχής είναι κυρίως αγροτική και τουριστική. Βασίζεται περισσότερο στο κρασί που παράγει, το διάσημο κρασί της Κισάμου (κύρια ποικιλία αμπελιού το ρωμαίικο), στο ελαιόλαδο και στην παραγωγή λοιπών αγροτικών προϊόντων, καθώς επίσης και στον τουρισμό ως δημοφιλής προορισμός ατόμων που κάνουν τις διακοπές τους. Τον Ιούνιο του 2018 αναρτήθηκαν τέσσερις γαλάζιες σημαίες στις παραλίες «Μαύρος Μώλος», «Παχειά Άμμος» (Φαλάσαρνα) και «Ελαφονήσι».

Διοικητικά

Αναφέρεται επίσημα το 1925, με την παλιά ονομασία Καστέλι, στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας Καστελίου. Το 1969 με το ΦΕΚ 147Α - 31/07/1969 μετονομάστηκε σε Κίσσαμος ενώ το 1971 προσαρτήθηκαν οι οικισμοί Μονή Ζωοδόχου Πηγής και Πύργος. Σύμφωνα με το Σχέδιο Καλλικράτης μαζί με την Κουνουπίτσα αποτελεί την κοινότητα Κισσάμου που υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Κισσάμου του Δήμου Κισσάμου και σύμφωνα με την Απογραφή 2011 έχει πληθυσμό 4.236 κατοίκους. Δείτε: Κοινότητα Κισσάμου

Αξιοθέατα

Οι αρχαιολογικές τοποθεσίες Πολυρρήνια (ιερό της θεάς Αρτέμιδος), της Φαλάσαρνας, Μένιες (ιερό της θεάς Δίκτυννας) στο ακρωτήρι Σπάθα Η λιμνοθάλασσα Μπάλος, η οποία συνδέεται ακτοπλοϊκώς με τη Κίσαμο με τουριστικά πλοιάρια Η παραλία Ντάμιαλης, κάτω από το σπηλαιόκτιστο ναό του Προδρόμου Το φαράγγι στα Τοπόλια και η σήραγγα Τοπολίων Τα νησιά Ήμερη και Άγρια Γραμβούσα Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κισάμου

Προσωπικότητες

Μητροπολίτης Ειρηναίος (πρωτοπόρος στη δημιουργία κοινωνικών έργων, ιδρυτής ΑΝΕΚ, δημιουργός των πρώτων αγροτικών συναιτερισμών κ.α.). Μάνος Κατράκης (ηθοποιός) Μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως Διονύσιος Λαδόπουλος, γεννήθηκε στην Κίσαμο το 1929 έλκων την καταγωγή από τη Σμύρνη Γιώργος Κουτσουρέλης (μουσικός) Γιώργος Παρτσαλάκης (ηθοποιός) Αλεξάνδρα Κυριακάκη (τραγουδίστρια) Γιώργος Ανυφαντάκης (φωτογράφος) Νίκος Κακαουνάκης (Δημοσιογράφος) Φαίδων Κωνσταντουδάκης: (Αθλητικογράφος)

Σχολεία

Πέντε νηπιαγωγεία, τρία δημοτικά σχολεία, δύο γυμνάσια, ένα γενικό λύκειο, ένα επαγγελματικό λύκειο και ένα ΕΕΕΕΚ ενώ στο παρελθόν λειτουργούσε και ένα σχολείο κοφών

Συγκοινωνία

Η συγκοινωνία γίνεται κυρίως οδικώς και ακτοπλοϊκώς.

Αεροδρόμια

Η κωμόπολη εξυπηρετείται από το αεροδρόμιο Χανίων.

Λιμάνι

Η κωμόπολη εξυπηρετείται από το λιμάνι Καβονησίου (άγονη γραμμή Πειραιάς - Γύθειο - Κύθηρα - Αντικύθηρα - Κίσαμος) και επίσης από το λιμάνι Σούδας. Επιπλέον, εκδρομικά πλοία συνδέουν την Κίσαμο με την χερσόνησο Γραμβούσας και τον Μπάλο.

Λεωφορεία

Το ΚΤΕΛ Χανίων - Ρεθύμνου συνδέει την Κίσαμο με τα Χανιά, τον Πλάτανο, τα Φαλάρσανα, Ελαφονήσι, Σάσσαλο, Μαλάθυρο, Κάμπο, Καλυβιανή, Βάθη, Καλαθενές, Μουρί και Λουσακιές. Το δρομολόγιο Κίσαμος - Χανιά και αντίστροφα εκτελείται περίπου ανά ώρα τις καθημερινές και πιο αραιά τις Κυριακές.

Φωτογραφίες

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

https://web.archive.org/web/20121113150439/http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/PAGE-census2011 Επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Κισάμου Αρχειοθετήθηκε 2018-05-04 στο Wayback Machine.