Η Συκιά είναι κωμόπολη με 3.853 κατοίκους και έδρα του πρώην Δήμου Τορώνης και νυν Δήμου Σιθωνίας του Νομού Χαλκιδικής. Αποτελεί Δημοτικό διαμέρισμα με την ίδια ονομασία. Είναι το νοτιότερο και πιο απομονωμένο χωριό της Σιθωνίας, σε απόσταση 160 χιλιομέτρων από τη Θεσσαλονίκη. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την αλιεία, τη γεωργία, τη μελισσοκομία, τη κτηνοτροφία και τον τουρισμό. Τα σπίτια διατηρούν το παραδοσιακό τους χρώμα σε ό,τι αφορά την αγιορείτικη αρχιτεκτονική. Στον οικισμό υπάρχουν ΚΕΠ, ιατρείο, ΚΑΠΗ, δύο νηπιαγωγεία, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο, Λύκειο και ταχυδρομείο. Η ομώνυμη ποδοσφαιρική ομάδα αγωνίζεται στην Α΄ ερασιτεχνική κατηγορία του πρωταθλήματος της Ε.Π.Σ. Χαλκιδικής. Ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού ονομάζεται «Τα Συκιωτάκια». Στην ευρύτερη περιοχή το 2008 ιδρύθηκε Ομάδα Εθελοντών Πυροπροστασίας και Προστασίας της Φύσης Δήμου Τορώνης με έδρα τη Συκιά, η οποία απαρτίζεται από εθελοντές της περιοχής με ευαισθησία όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος.

Δ.δ. Συκιάς

Με συνολικά 2.879 κατοίκους, το Δημοτικό διαμέρισμα Συκιάς συναποτελούν οι οικισμοί:

η Συκιά [ 2.276 ], έδρα. το Βαλτί [ 151 ], παραλιακός οικισμός. Ο Γριάβας [ 120 ], παραλιακός οικισμός. το Κριαρίτσι [ 25 ], παραθεριστικός οικισμός. η Δεστενίκα [ 30 ] το Καλαμίτσι [ 9 ], όπου συγκεντρώνονται παραθεριστές. ο Κουφός [ 2 ], ένα φυσικό λιμάνι με παραδοσιακές ψαροταβέρνες. η Παραλία Συκιάς [ 37 ], μια μεγάλη παραλία από καθαρή άμμο. το Πηγαδάκι [ 26 ], η σκάλα της Συκιάς, ένα μικρό λιμάνι με ψαροταβέρνες. τα Πλατάνια [ 38 ] η Τορώνη [ 233 ]

Ιστορικά στοιχεία

Ονομασία

Για το όνομα Συκιά υπάρχουν αρκετές εκδοχές, όπως ότι έλαβε το όνομά του από μια γέρικη συκιά, γύρω από την οποία οικοδομήθηκε το χωριό. Άλλη εκδοχή σχετίζει το όνομα με τη σκιά του Άθωνα (Άγιο Όρος) και μια άλλη ότι προήλθε από παράφραση της αρχαίας πόλης Σίγγος, που με το πέρασμα του χρόνου το Σίγγος έγινε Σιγγιά και τέλος Συκιά.

Ιστορική διαδρομή

Η Συκιά είναι ένα από τα παλιά χωριά της Χαλκιδικής χερσονήσου. Τον 13ο αιώνα ένα πολύ μεγάλο τμήμα του Λογγού και κυρίως του εύφορου κάμπου της Συκιάς, ήταν αγιορειτικός παραγωγικός χώρος. Η οργάνωση των μεγάλων μετοχίων απαιτούσε την προσέλκυση καλλιεργητών, από τους οποίους φαίνεται ότι ιδρύθηκαν νέα χωριά και ενισχύθηκαν πληθυσμιακώς τα τότε υφιστάμενα. Με την οργάνωση των μετοχίων άρχισαν και οι αναπόφευκτες έριδες μεταξύ των χωρικών και των μοναχών. Σε αγιορειτικά έγγραφα του 14ου αιώνα το χωριό αναφέρεται με το όνομα « Λογγός ». Ηταν η έδρα μικρής διοικητικής περιφέρειας γνωστής ως «κατεπανίκιο του Άπρω», από το όνομα της οποίας ονομάστηκε «του Λογγού». Πότε μετονομάστηκε από Λογγός σε Συκιά δεν το γνωρίζουμε με ακρίβεια . Το πιο πιθανό είναι η αλλαγή του ονόματος να έγινε ήδη από τον β΄ μισό του 16ου αιώνα. Σε οθωμανικά έγγραφα του 16ου αι. συναντούμε το χωριό με το όνομα Συκιά, αλλά ταυτόχρονα και με το όνομα Λογγός. Πολλές αναφορές για το χωριό έχουμε κατά τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια από αγιορειτικά έγγραφα. Η παλαιότερη θέση του χωριού ήταν κοντά στην παραλία στην θέση Άγιος Ιωάννης (τοπωνύμιο σήμερα Παλαιόχωρα). Λόγω όμως των πειρατικών επιδρομών μεταφέρθηκε στην σημερινή της θέση. Η σημερινή θέση είναι ένας φυσικός κρυψώνας που από την θάλασσα τίποτα δεν μαρτυρεί την ύπαρξη του χωριού. Σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας ανήκε φορολογικά στο χάσι του Λόγγου.

Ενοριακός ναός Αγίου Αθανασίου

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται στο κέντρο του παλαιού οικισμού. Πρόκειται για μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική, με νάρθηκα και υπερώο, κτισμένη στα 1819. Ο ναός κάηκε από τα τουρκικά στρατεύματα το 1821, επισκευάστηκε το 1839 , αλλά ξανακάηκε κατά τα επαναστατικά γεγονότα του 1854 από τον Τσάμη Καρατάσο, ο οποίος αργότερα έστειλε τα απαραίτητα χρήματα για την ανοικοδόμησή του στα 1861. Στο εσωτερικό του ναού ενδιαφέρον παρουσιάζουν η οροφή με τα γεωμετρικά μοτίβα του και τα ξυλόγλυπτα ομφάλια, το ξυλόγλυπτο σανιδωτό τέμπλο που κοσμείται με κληματίδες αμπέλου και σταφύλια, καθώς και τα ξυλόγλυπτα στοιχεία του εξοπλισμού, όπως ο δεσποτικός θρόνος, τα προσκυνητάρια (έργα των αρχών του 18ου αιώνα, προερχόμενα μάλλον από το Άγιον Όρος), η αγία Τράπεζα, κλπ. Αξιόλογες, τέλος, είναι και οι φορητές εικόνες του ναού, οι οποίες χρονολογούνται από τις αρχές του 17ου αι. έως και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Τα περισσότερα από τα παραπάνω κειμήλια αποτελούν αφιερώσεις κατοίκων της κωμοπόλεως, αλλά και αγιορειτών μοναχών που έλκουν την καταγωγή τους από τη Συκιά. Οι πολύ καλές σχέσεις άλλωστε αγιορειτών και Συκιάς, επέβαλλε από την πλευρά των Αθωνιτών ηθική και υλική στήριξη στις δύσκολες στιγμές, μετά τις αλλεπάλληλες καταστροφές του χωριού κατά τη διάρκεια των επαναστατικών κινημάτων της Χαλκιδικής . Η αναστήλωση του ναού ολοκληρώθηκε το 2019 συμπληρώνοντας 200 χρόνια από την ανέγερσή του.

Νεότερη ιστορία

Η επανάσταση του 1821 ξεκινάει στη Συκιά με το γράμμα των Συκιωτών προς τον Εμμανουήλ Παππά, με το οποίο τον διαβεβαιώνουν ότι είναι έτοιμοι να του συμπαρασταθούν και ότι ξεκινούν και αυτοί τον αγώνα κατά του κατακτητή.

Καπετάν Χάψας

Γεννημένος στα Παζαράκια (Κρυοπηγή) της Χαλκιδικής, ο Καπετάν Χάψας νεότατος μετοίκησε στη Συκιά Σιθωνίας. Η επανάσταση τον βρήκε στο Άγιον Όρος, όπου υπηρετούσε ως σερδάρης της Ιεράς Κοινότητας. Με εντολή του Εμμανουήλ Παπά, αρχιστρατήγου Χαλκιδικής, στρατολόγησε συμπατριώτες του κυρίως Συκιώτες και ορίστηκε επικεφαλής της νότιας φάλαγγας, που προελαύνοντας μέσω Αρναίας – Αγίου Προδρόμου – Γαλάτιστας και Βασιλικών έφτασε ως τη Θέρμη (Σέδες), απωθώντας συνεχώς τις ανθιστάμενες τουρκικές δυνάμεις. Στην πολύνεκρη μάχη των Βασιλικών (10-06-1821), κάτω από την σκιά του ιστορικού μοναστηριού της Αγίας Αναστασίας, μαχόμενος γενναία εναντίον υπέρτερων τουρκικών δυνάμεων (30.000 πεζών και 5.000 ιππέων) του Μπαϊράμ Πασά, βρήκε ηρωικό θάνατο με όλους τους συμπολεμιστές του (από τους οποίους οι 63 Συκιώτες), στη θέση που από τότε προς τιμήν τους ονομάζεται «Σκιωτούδια» (Συκιωτούδια) ή «Κομμένοι».

Λοιποί αγωνιστές του 1821

Σπουδαίοι αγωνιστές της επανάστασης του 1821 ήταν ο Βασίλειος Σταμάτη, ο Ιωάννης Τσατσαρώνης, ο Αγγελής Συκιώτης ο οποίος σκοτώθηκε στην Αταλάντη το 1826. Την 6η Απριλίου – Μ. Τρίτη – του 1854 ο Τσάμης Καρατάσος ξεκίνησε το ξεσηκωμό στη Μακεδονία από τη Συκιά. Τα γεγονότα περιγράφει πολύ χαρακτηριστικά ένα δημοτικό τραγούδι που γράφτηκε την περίοδο αυτή: "Σαν ήρθι η δόλια άνοιξη μαύρου του καλουκαίρι, Που βγήκ’ ου Τσιάμης στη Συκιά, μεσ’ του Κουφού λιμάνι, Ήρθι να κάνη τη Λαμπρή κι του Χριστός Ανέστη. Βρίσκει τους Τούρκους στη Συκιά, στην εκκλησιά κλεισμένοι".

Μακεδονικός Αγώνας

Στις 12 Μαΐου 1908, όχι τυχαία γίνεται η αποβίβαση στο Καλαμίτσι της Συκιάς του νέου αρχηγού της Χαλκιδικής Ανθυπολοχαγού Πεζικού Αριστόβουλου Κόη. Η Χαλκιδική, καθ’ όλη τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, είναι ο τόπος όπου αποβιβάζονται ένοπλα σώματα που στέλνει η ελεύθερη Ελλάδα. Συγκεκριμένα αποβιβάζονται στην Κασσάνδρα αντάρτικα σώματα από τις Βόρειες Σποράδες, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και επειδή στα χωριά της έχουν συγκροτηθεί «Επιτροπές Μακεδονικού Αγώνα». Αποβιβάζονται επίσης στη Συκιά ένοπλες ομάδες, επειδή αρκετοί Συκιώτες έχουν μυηθεί στο Μακεδονικό Αγώνα, από τους Χαλκιδικιώτες οπλαρχηγούς Αθανάσιο Μινόπουλο και Κωνσταντίνο Ζήρα. Συκιώτες Μακεδονομάχοι αναφέρονται οι Γαλάνης Δημήτριος, Γαλάνης Ιωάννης, Σουλτογιάννης Ιωάννης, κ.α. Τέλος μέλη της Επιτροπής Μακεδονικού Αγώνα και συνεργάτες του Μητροπολίτη Κασσανδρείας Ειρηναίου ήταν ο Σεραφείμ Αλατσατιανός και ο Αστέριος Κατσίκης.

Απελευθέρωση

Τον Νοέμβριο του 1912 το χωριό απελευθερώθηκε από τους Τούρκους. Μετά την απελευθέρωσή τους, οι Συκιώτες δεν επαναπαύονται και ως ανήσυχα πνεύματα και «άξιοι Μακεδόνες» άμεσα σπεύδουν να βοηθήσουν τις συνεχιζόμενες πολεμικές επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού, προσφέροντας ως κοινότητα χρηματική βοήθεια ύψους 120 λιρών Τουρκίας για τις ανάγκες του πολέμου . Άλλωστε ήταν πάντα παρόντες σε κάθε κάλεσμα της πατρίδας και είχαν έντονη εθνική δράση σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες. Το 1920 κτίστηκε και σχολείο στον κεντρικό λοφίσκο του χωριού, ένα μεγαλοπρεπές οίκημα από γρανίτη, για την κατασκευή του οποίου εργάστηκαν Ηπειρώτες τεχνίτες της πέτρας. Η Συκιά όμως δεν συμμετείχε μόνο στους αγώνες για την ελευθερία, ταυτόχρονα ήταν πάντα παρούσα και στα κοινωνικά και πολιτιστικά δρώμενα του τόπου.

Αξιοθέατα

Παλαιό Δημοτικό Σχολείο Το παλαιό Δημοτικό Σχολείο Συκιάς, εξαιρετικό έργο του Χαλκιδικιώτη αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη, βρίσκεται επιβλητικά χτισμένο στο κέντρο του χωριού, πάνω σε έναν λόφο. Το υλικό δομής είναι ο εγχώριος γκρίζος γρανιτόλιθος, ο οποίος σε συνδυασμό με τα λιτά και αυστηρά νεοκλασικά χαρακτηριστικά (κορνίζες ανοιγμάτων, πεσσοί και πεσσόκρανα, γείσα κλπ.) κάνουν το Σχολείο της Συκιάς ένα από τα εντυπωσιακότερα κτίρια της εποχής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι στην καθημερινή τους αναφορά οι Συκιώτες ονομάζουν το Σχολείο τους, λόγω της θέσης του αλλά και των προαναφερθέντων νεοκλασικών στοιχείων του, «Παρθενώνα της Συκιάς»!

Διοικητική ιστορία

Η κοινότητα Συκιάς Θεσσαλονίκης συστάθηκε στις 9 Ιουλίου 1918. Το 1924 αποσπάσθηκε στον νομό Χαλκιδικής. Το 1940 το όνομα έγινε Συκέα. Λειτούργησε ως κοινότητα ως την κατάργησή της, το 1997 και την προσάρτησή της στο δήμο Τορώνης. Το 2011 συγχωνεύτηκε στο νέο Δήμο Διρφύων - Μεσσαπίων σύμφωνα με το Σχέδιο Καλλικράτης.

Κοινοτάρχες

Από επιστολή του Αγιοπαυλίτη μοναχού Αβράμιου (με ημερομηνία 18 Νοεμβρίου 1912) από το μετόχι της μονής στο Κριαρίτσι της Συκιάς έγινε γνωστό ότι στις 10 Νοεμβρίου 1912 έφτασαν στη Συκιά δύο αξιωματικοί και όρισαν ως δήμαρχο τον Αθανάσιο Χονδρογιάννη του Ιωάννη (μεγαλέμπορο και έναν από τους πρόκριτους του χωριού), ως τελώνη τον δημογέροντα (ήδη από το 1899) Πέτρο Πολυγερινό του Χριστοδούλου και ως αστυνόμο τον Δημήτριο Ιατρό.

Αρχαιολογικοί χώροι

= Τορώνη

= Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ανασκαφών, διαπιστώθηκε ότι ο χώρος κατοικείται συνέχεια από το τέλος της Νεολιθικής Εποχής (3100 π.Χ.) έως τις μέρες μας. Από την Νεολιθική Εποχή σώζονται ελάχιστα τμήματα από αγγεία με διακόσμηση. Από την Εποχή του Χαλκού εκτός από τα αγγεία που βρέθηκαν σώζονται επίσης και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα, όπως τοίχοι οι οποίοι είναι κατασκευασμένοι από πλιθιά. Σημαντική είναι επίσης και η μυκηναϊκή κεραμική που βρέθηκε στην περιοχή και αποτελεί σημαντικό στοιχείο για το εμπόριο την εποχή αυτή. Βρέθηκε επίσης και νεκροταφείο με 140 τάφους που χρονολογούνται από την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου (1050-670 π.Χ.) Μέσα στους τάφους βρέθηκε μεγάλος αριθμός αγγείων που είχαν χρησιμοποιηθεί ως τεφροδοχεία και τα οποία κατασκευάστηκαν από ντόπια εργαστήρια. Ανάμεσα στα αγγεία αυτά υπάρχουν επίσης και αγγεία που έχουν εισαχθεί από την Εύβοια, την Αττική, τη Θεσσαλία και τις Κυκλάδες, κάτι που αποδεικνύει το ενεργό εμπορικό δίκτυο της περιόδου. Τα αγγεία αυτά αποτελούν μία από τις πλουσιότερες συλλογές αυτής της περιόδου και ένα μικρό τμήμα της συλλογής είναι εκτεθειμένο στο Μουσείο Πολυγύρου.

= Κριαρίτσι

= Ο αρχαιολογικός χώρος στο Κριαρίτσι εντοπίσθηκε τον Απρίλιο του 1997. Οι ανασκαφικές έρευνες αποκάλυψαν νεκροταφείο της Πρώιμης Εποχής Χαλκού (3100-2000 π.Χ.) το οποίο ανήκει σε διπλανό οικισμό της ίδιας εποχής. Το νεκροταφείο αποτελεί μοναδικό παράδειγμα στον ευρύτερο χώρο της Μακεδονίας, τόσο ως προς την κατασκευαστική του δομή, όσο και ως προς την πρακτική ταφής που είναι η καύση των νεκρών. Από τα αγγεία που αποκαλύφθηκαν στο χώρο μπορούμε να συμπεράνουμε πως η περιοχή και ο συγκεκριμένος χώρος του Κριαριτσίου είχε εμπορικές σχέσεις με περιοχές της νότιας Ελλάδας.

= Κούκος

= Στο λόφο «Κούκος» της Συκιάς εντοπίστηκε οικισμός με περιτείχισμα και νεκροταφείο της Πρώιμης Εποχής Σιδήρου (1050 - 670 π.Χ.). Η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως εξαιρετικής σημασίας αρχιτεκτονικά λείψανα, με ευρήματα από την καθημερινή ζωή του οικισμού, που χρονολογούνται από το 10ο έως τον 8ο αι. π.Χ. Η μεταλλουργική δραστηριότητα αποτελεί το λόγο ίδρυσης του οικισμού στον Κούκο, αφού σε απόσταση πέντε μόλις χιλιομέτρων υπάρχουν δύο ορυχεία μετάλλου. Στο νεκροταφείο του οικισμού έχουν βρεθεί 100 περίπου τάφοι. Όπως και στην Τορώνη, επικρατεί και εδώ το ταφικό έθιμο της καύσης των νεκρών. Οι νεκροί καίγονταν και η στάχτη τους τοποθετούνταν σε τεφροδόχα αγγεία που τα έθαβαν σε λάκκους. Τα κεραμικά που βρέθηκαν στον Κούκο φανερώνουν πως δεν πρόκειται για έναν απομονωμένο οικισμό, αλλά και αυτός ο οικισμός, όπως αυτοί της Τορώνης και του Κριαριτσίου, είχε σημαντικές εμπορικές σχέσεις με περιοχές της νότιας Ελλάδας. Τα νέα στοιχεία που προκύπτουν από την ανασκαφική έρευνα των τελευταίων χρόνων συμπληρώνουν σιγά-σιγά τα κενά που αφορούν το προϊστορικό παρελθόν της ευρύτερης περιοχής, η οποία λόγω της θέσης και του πλούτου της έπαιξε σε κάθε εποχή ήδη από την προϊστορία καθοριστικό ρόλο.

Προσωπικότητες

Πάολα Φωκά, τραγουδίστρια. Σωκράτης Μάλαμας: τραγουδιστής Κυριακή Μάλαμα: πολιτικός

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Τουριστικός και επαγγελματικός οδηγός Σιθωνίας,toronaios.gr Πληροφορίες για το Καλαμίτσι Πληροφορίες για το χωριό, halkidiki.com Εικονική περιήγηση 360° και πληροφορίες για την Συκιά Χαλκιδικής, από το 360sites.gr