Το Ωραιόκαστρο είναι χωριό της Τοπικής Κοινότητας με το ίδιο όνομα ανήκει στο Δημοτική Ενότητα Άνω Πωγωνίου του Δήμου Πωγωνίου της Περιφέρειας Ηπείρου. Μέχρι το 1955 λεγόταν Λαχανόκαστρο. Είναι κτισμένο και από τις δύο όχθες του ποταμού Γορμού που πηγάζει από το Βουνό Μερόπη (Νεμέρτζικα) και χύνεται στον Καλαμά. Είναι κτισμένο στις πλαγιές του όρους Κουτσόκρανο σε θέση πού του παρέχει ωραία θέα πάνω από το ομώνυμο κάμπο. Στην αριστερή πλευρά του ποταμού βρίσκονται τα ερείπια της Ακρόπολης του Λαχανόκαστρου που χρονολογείται από τον 3ο Π.Χ. αιώνα και διατηρεί ακόμα στοιχεία από τη μεσαιωνική περίοδο. Για την ετυμολογία της λέξης "Λαχανόκαστρο" υπάρχουν αρκετές εκδοχές εκ των οποίων επικρατέστερη θεωρείται η εξήγηση ότι το κάστρο βρίσκεται σε περιοχή πλούσια σε καλλιέργειες: λάχανα. Άλλη εκδοχή ότι ήταν σπουδαία πόλη-οχυρή θέση των Χαόνων, Χαανόκαστρο που περιέπεσε σε Λαχανόκαστρο. Υπάρχει και μια ερμηνεία για κάποιο Βυζαντινό Λαχανά εκ του οποίου το όνομα πήρε και το συγκεκριμένο Κάστρο. Σήμερα:Σήμερα παρά τη γενική δημογραφική ερήμωση της Επαρχίας Πωγωνίου το Λαχανόκαστρο προσπαθεί να διατηρηθεί ζωντανό χάρις στις φυσικές ομορφιές του. Κοντά στο χωριό βρίσκεται ο τεχνητός καταρράκτης στην θέση «Δέση», σε μια περιοχή με πλούσια βλάστηση, η πηγή του ποταμού Γορμού (Γκλάβα), η πηγή Κεφαλόβρυσο, ένας νερόμυλος με δύο νεροτριβές, καθώς και πέτρινο δίτοξο γεφύρι το «Κατωγέφυρο». Λειτουργούν δύο εστιατόρια-καφενεία και ένας Ξενώνας. Τα άφθονα νερά επιτρέπουν την καλλιέργεια κηπευτικών στον ομώνυμο κάμπο. Η περιοχή γύρω από το χωριό κατοικήθηκε από την παλαιολιθική εποχή όπως μαρτυρούν οι ανασκαφές σε τύμβους στην Κοιλάδα του Γορμού ποταμού που ανάγονται στην 7η χιλιετία π.χ. Ίχνη ζωής φαίνονται και στην εποχή του χαλκού, όπως μαρτυρά χάλκινη φυλλόσχημη αιχμή δόρατος της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (1.500-1.000 π.Χ.) καθώς και η ανακάλυψη τριών κιβωτιόσχημων τάφων. Βόρεια του χωριού και στην αριστερή όχθη Γορμού βρίσκεται ο ομώνυμος λόφος Λαχανόκαστρο, περιμετρικά του οποίου διακρίνονται ίχνη αρχαίας οχύρωσης ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων (3ος-1ος αιώνας π.Χ.). Σήμερα, διατηρούνται τα ερείπια δύο τουλάχιστον αρχαίων πυλών (η μια τοξωτή) και τριών τουλάχιστον πύργων (ο ένας ημικυκλικός). Το αρχαίο κάστρο φέρει μεγάλες μεταγενέστερες προσθήκες και επιδιορθώσεις σε τέτοιο βαθμό, που να κυριαρχεί η βυζαντινή ή μεσαιωνική χρήση του χώρου σε μεταχριστιανικούς αιώνες. Οι δύο υστερότεροι περίβολοι μήκους 550 μ. και 750 μ. περίπου (εσωτερικός και εξωτερικός) είναι κατασκευασμένοι στη γραμμή της αρχαίας οχύρωσης. Στη θέση «Μετερίζια» αναφέρονται ίχνη ύπαρξης αρχαίου οικισμού, ενώ βαθύ σπήλαιο υπάρχει στην περιοχή.

Πηγές

N.G.L. Hammond, Epirus, Oxford 1967, 270-271