Η Τούμπα αποτελεί μια πυκνοκατοικημένη και πυκνοδομημένη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Αυτοδιοικητικά αποτελεί τη Δ' Δημοτική κοινότητα του δήμου Θεσσαλονίκης. Δημιουργήθηκε από Μικρασιάτες και Ανατολικοθρακιώτες πρόσφυγες μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή πληθυσμών (1923-24). Είναι κυρίως γνωστή για το Γήπεδο του ιστορικού αθλητικού συλλόγου ΠΑΟΚ.

Γενικά στοιχεία

Βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του Δήμου και τα όρια της είναι τα εξής: Λ. Καυτανζόγλου - Αγίου Δημητρίου - όρια με Δημοτική Ενότητα Τριανδρίας - Ορτανσίας - βορειοανατολικά όρια Δήμου Θεσ/νίκης (Κεδρηνός λόφος) - όρια με συνοικισμό Μαλακοπής - Λαμπράκη - Αερωπού - ανατολικά όρια Δήμου Θεσσαλονίκης - Αναξιμένους - Κανάρη - Παπαναστασίου - Εγνατία (προέκταση). Xωρίζεται στις εξής περιοχές: Άνω Τούμπα, Κάτω Τούμπα, Κληματαριά, Αγία Βαρβάρα, Αγία Μαρίνα, Παπάφη - Άγιος Φανούριος, Περραιβού, Δόξα, Κρυονέρι. Στα τέλη του 19ου αιώνα στην περιοχή μεταξύ του Νοσοκομείου Χιρς και του λοφίσκου της Τούμπας εγκαταστάθηκαν βουλγαρικές οικογένειες και γύρω στα 1902, ο οικισμός ονομάστηκε «Τράνσβααλ» από τους κατοίκους του. Η περιοχή πήρε το όνομά της από τον λόφο της Τούμπας, όπου η αρχαιολογική έρευνα αποκάλυψε ένα πόλισμα της Εποχής του Χαλκού (2200 π.Χ.). Η θέση του οικισμού φαίνεται να εγκαταλείφθηκε, μετά την ίδρυση της Θεσσαλονίκης από τον Κάσσανδρο το 324 π.Χ. Στην Τούμπα υπάρχει το Παπάφειο Ορφανοτροφείο, το γηροκομείο της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, ενώ παλιότερα λειτουργούσε και το Ορφανοτροφείο θηλέων «Μέγας Αλέξανδρος», που τελούσε υπό κατάληψη από το 2005 μέχρι το 2016 όταν και κατεδαφίστηκε. Στην Τούμπα βρίσκεται εγκαταλελειμμένο το παλιό νοσοκομείο Ειδικών Παθήσεων (Λοιμωδών) και στην περιοχή Παπάφη το παλιό εργοστάσιο «Υφανέτ», που βρίσκεται υπό κατάληψη.

Πλατεία Μικρασιατικού και Θρακικού Ελληνισμού

Η κεντρική πλατεία της περιοχής, είναι η πλατεία Μικρασιατικού και Θρακικού Ελληνισμού που βρίσκεται στην Άνω Τούμπα. Ονομάστηκε έτσι το 2010 από τον Δήμο Θεσσαλονίκης, στη μνήμη των θυμάτων της Γενοκτονίας του Ελληνισμού της Ανατολής αλλά και ως φόρος τιμής στους Μικρασιάτες και Θρακιώτες πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας που προέβλεπε η συνθήκη της Λωζάνης. Στον χώρο γύρω από την πλατεία βρίσκεται το γήπεδο της Τούμπας, το οποίο φιλοξενεί τις αθλητικές δραστηριότητες του αθλητικού σωματείου ΠΑΟΚ, το Κέντρο Πολιτισμού του Δήμου, το κολυμβητήριο και η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας.Καθώς και χώρο αναρρίχησης.

Ναοί

ο Ιερός Ναός Αγίου Θεράποντος, ο οποίος βρίσκεται στην Κάτω Τούμπα επί των οδών Παλιγγενεσίας και Αρτάκης και χτίστηκε από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες σε ανάμνηση του Προσκυνήματος του Αγίου Θεράποντα, που βρισκόταν στο Μπουνάρμπασι της Σμύρνης. ο Ιερός Ναός Αγίων Φανουρίου και Τιμίου Προδρόμου επί της οδού Πασαλίδη στην Κάτω Τούμπα. ο Ιερός Ναός Αγίου Νεκταρίου πλησίον νεκροταφείου επι των οδών Κισσού 3 & Τέρμα Χαρίση Δημητρίου, Εντός Χαρίσειου Γηροκομείου, Άνω Τούμπα. ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, που ήταν παλιός βουλγαρικός-εξαρχικός ναός στη συνοικία Τράνσβααλ. ο Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, κείμενος εντός του περιβόλου του Παπαφείου Ορφανοτροφείου στην περιοχή Παπάφη. ο Ιερός Ναός Αγίας Μαρίνας, ο οποίος βρίσκεται στην ομώνυμη πλατεία της Άνω Τούμπας. Ο πρώτος ναός κτίσθηκε το 1927 από Μικρασιάτες, που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και αφιερώθηκε στην Αγία Μαρίνα που αποτελούσε την προστάτιδα αγία τους. Ο παλιός ναός αντικαταστάθηκε από τον σημερινό μεγαλύτερο ναό που θεμελιώθηκε το 1971 και εγκαινιάστηκε το 1987. ο Ιερός Ναός Αγίας Βαρβάρας στην οδό Γρ. Λαμπράκη. Στον περίβολο του ναού υπάρχει ο αρχικός μικρός ναός, που σήμερα τιμάται επ' ονόματι του Αγίου Στεφάνου. Στον Ναό της Αγίας Βαρβάρας βρίσκεται η εικόνα του Ταξιάρχη Μιχαήλ από το Ικόνιο της Μικράς Ασίας, που μεταφέρθηκε από τους Μικρασιάτες μετά την ανταλλαγή πληθυσμών, όταν εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη το 1926. Το παρεκκλήσι των Αγίων Ευφροσύνης και Αναστασίας εντός του περιβόλου του Ορφανοτροφείου «Μέγας Αλέξανδρος» κατεδαφίστηκε μαζί με το ιστορικό ορφανοτροφείο το 2016.

Συγκοινωνία

Η περιοχή εξυπηρετείται από τις εξής λεωφορειακές γραμμές του Οργανισμού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης: 10 Χαριλάου - Σιδηροδρομικός Σταθμός, 11 Πυλαία - Σιδηροδρομικός Σταθμός, 58 Βενιζέλου - Πανόραμα - Διασταύρωση Χορτιάτη, 12 ΚΤΕΛ - Κάτω Τούμπα, 45 ΚΤΕΛ Μακεδονία - ΚΤΕΛ Χαλκιδικής, 30 Τριανδρία - Αποθήκη, 14 Άνω Τούμπα - Σιδηροδρομικός Σταθμός, 37 Σιδηροδρομικός Σταθμός - Κρυονέρι.,36Χ Α.Σ Ικέα-Τριανδρια

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

Παναγιώτης Γεωργούλης, Η Τούμπα των προσφύγων, Θεσσαλονίκη : Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, 2002, σσ. 255, ISBN 9608734428 Σίμος Κερασίδης, Η Θεσσαλονίκη και η Τούμπα μέσα από τα μάτια μου : Η πορεία μου στο χωροχρόνο της πόλης μέσα από δέκα ιστορίες, Θεσσαλονίκη : Παρατηρητής, 1998, σσ. 169, ISBN 960-260-978-8 Σίμος Κερασίδης, Το τραμ : Δέκα ιστορίες για τα σκοτεινά χρόνια στην Ελλάδα, στη Θεσσαλονίκη, στην Τούμπα γεγονότα και απόηχοι της προσφυγιάς, της κατοχής, του εμφύλιου, της εξορίας, σσ. Θεσσαλονίκη : Παρατηρητής, 1995, σσ. 126, ISBN 960-260-839-0 Πέτρος Μπέσπαρης, Η ιστορία του Γυμνασίου Τούμπας, Θεσσαλονίκη : Μπίμπης Στερέωμα, 2000, σσ. 135, ISBN 960-433-029-2 Θωμάς Κοροβίνης, Το χτικιό της Άνω Τούμπας, [αφήγημα], εκδ. Ιανός, 2003, ISBN 960-7771-80-Χ