Ο Σταυρός (ή Κάτω Σταυρός ή παλαιότερα Παραλία Σταυρού) είναι κωμόπολη στα ανατολικά του Νομού Θεσσαλονίκης και αποτελεί την έδρα του Δήμου Βόλβης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2021 ο οικισμός είχε 3.262 κατοίκους, παρουσιάζοντας αύξηση της τάξης του 25% σε σχέση με την προηγούμενη απογραφή. Η αύξηση οφείλεται κυρίως στην εγκατάσταση ομογενών και αλλογενών αλλοδαπών οικογενειών στον οικισμό. Απέχει 80 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη.

Γεωγραφία

Ο Σταυρός περιβρέχεται από το Στρυμονικό Κόλπο (ή Κόλπο Ορφανού). Συνορεύει στα βόρεια με τον οικισμό της Παραλίας Βρασνών, δυτικά με τη Ρεντίνα και νότια με τη Βαρβάρα Χαλκιδικής. Τις περιοχές εκτός σχεδίου στα βόρεια διασχίζει ο Ρήχειος Ποταμός, που έχει ενταχθεί στη Σύμβαση Ραμσάρ για τους Υγροβιότοπους Διεθνούς Σημασίας.

Ιστορία

Στην έξοδο των στενών της Ρεντίνας, κοντά στο Σταυρό και στις εκβολές του Ρήχιου ποταμού, τοποθετείται με αρκετές πιθανότητες το αρχαίο πόλισμα Βρομίσκος/Βορμίσκος. Το όνομά του το όφειλε πιθανώς στην αρχαία λέξη "βρόμος" (+ υποκοριστική κατάληξη -ισκος), που σήμαινε ένα είδος δημητριακού (σαν το κριθάρι) ή ισχυρή βοή (από άνεμο) (ίσως αυτός που φυσούσε από τα στενά της Ρεντίνας). Σε ορισμένα μέρη ο Διόνυσος λατρευόταν και ως "βρόμιος", δηλαδή ως θεός γεννημένος από το δημητριακό "βρόμος". Αρχικά, Σταύρος ονομαζόταν ο σημερινός Άνω Σταυρός, ο οποίος προϋπήρχε. Με τη Συνθήκη της Λωζάνης και την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι Έλληνες από το χωριό Κατιρλί της Νικομήδειας απέπλευσαν στην περιοχή και αποφάσισαν να εγκατασταθούν. Συγκεκριμένα, εδώ εγκαταστάθηκαν οι ενορίτες της Αγίας Παρασκευής Κατιρλί, ενώ οι ενορίτες του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστή εγκαταστάθηκαν στο Νέο Κατιρλί Καλαμαριάς Θεσσαλονίκης. Λίγους μήνες αργότερα, κατέφθασαν πρόσφυγες από άλλα δύο μικρασιατικά χωριά, από τον Ιντζέ της Πανόρμου της Προποντίδας και από την Μάδυτο της Ανατολικής Θράκης. Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων τους παραχώρησε την έκταση του σημερινού οικισμού με το όνομα Παραλία Σταυρού, όπου άρχισαν να ασκούν τις παραδοσιακές τους εργασίες. Το 1931 η Κοινότητα Σταυρού διασπάστηκε και η Παραλία Σταυρού πήρε το όνομα Σταυρός, ενώ ο παλιός Σταυρός ονομάστηκε Άνω Σταυρός. Με την διοικητική αναδιάρθρωση του 1942, ο Σταυρός προσαρτήθηκε στο Νομό Θεσσαλονίκης από το Νομό Χαλκιδικής στον οποίο ανήκε έως τότε. Ο Σταυρός κατά την περίοδο 1998-2010 υπαγόταν στο Επαρχείο Λαγκαδά και αποτελούσε την έδρα του βραχύβιου Δήμου Ρεντίνας. Μετά την εφαρμογή της διοικητικής αναδιάρθρωσης με το Πρόγραμμα Καλλικράτης αποτελεί την έδρα του Δήμου Βόλβης ο οποίος δημιουργήθηκε από την συνένωση έξι δήμων της επαρχίας Λαγκαδά. Από το 1991 εγκαταστάθηκαν στην περιοχή πολλοί ομογενείς (κυρίως από τη Γεωργία) και αλλογενείς αλλοδαποί. Επίσης, νέα κύματα αλλοδαπών κατοίκων ήλθαν το 2000 και το 2007, από την Αλβανία και τη Βουλγαρία αντίστοιχα.

Οικονομία

Οι κάτοικοι του Σταυρού απασχολούνται κυρίως στον τριτογενή τομέα παραγωγής και δευτερευόντως στον πρώτο. Στον τομέα των υπηρεσιών, σημαντική δραστηριότητα παρουσιάζουν ο τουρισμός, ο οποίος αποτελεί το βασικό πυλώνα της οικονομικής δραστηριότητας με αυξανόμενα ποσοστά τις τελευταίες δεκαετίες, τα καταστήματα λιανικής και τα κέντρα διασκέδασης. Στον πρωτογενή τομέα, οι παραδοσιακές ασχολίες των χωρικών, δηλ. η αλιεία και η υλοτομία εξακολουθούν να καταλαμβάνουν σημαντικό ποσοστό στην οικονομία του χωριού, παρά την τάση που υπάρχει για στροφή προς την τουριστική επιχειρηματικότητα. Γνωστή είναι επίσης η ανθρακοποιΐα του χωριού και το εμπορικό του λιμάνι. Γενικότερα, παρατηρείται μια οικονομική άνθηση που εκδηλώνεται εκτός των άλλων και με μεγάλη ανοικοδομησιμότητα, κυρίως στα δυτικά του οικισμού.

Τουρισμός

Με αφετηρία την οικονομική ανασυγκρότηση των δεκαετιών 1950-1960, ο Σταυρός άρχισε να αποτελεί πόλο έλξης για τους κατοίκους των γειτονικών νομών, αλλά και της Σοσιαλιστικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Το 1993 και οι τρεις παραλίες του Σταυρού, η δυτική, η κεντρική (των Πλατανιών) και η ανατολική (των Μηλιών) βραβεύτηκαν με τη Γαλάζια Σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βράβευση που επαναλαμβάνεται από τότε κάθε χρόνο. Τα τελευταία 15 χρόνια παρατηρείται μία έκρηξη στην παροχή τουριστικών υπηρεσιών με πολλά νεόδμητα ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια, σύσταση νέων κέντρων διασκέδασης και οργάνωση των παραλιών, καθώς και με την προσέλευση οργανωμένων ομάδων τουριστών από την Τσεχία, την Ουγγαρία, τη Σερβία και τη Γερμανία.

Κρατικές Υπηρεσίες

Η εκπαίδευση είναι πλήρως οργανωμένη μέχρι τη δεύτερη βαθμίδα, καθώς λειτουργούν Παιδικός Σταθμός, 2 Νηπιαγωγεία, 2 Δημοτικά Σχολεία, Γυμνάσιο, Λύκειο και ΕΠΑΛ. Επίσης λειτουργεί ΚΑΠΗ, παράρτημα ΙΚΑ, Αγροτικό Ιατρείο, Δασαρχείο, Λιμεναρχείο, Πυροσβεστική, Ταχυδρομείο και Τελωνείο.

Πολιτισμός

Στον οικισμό λειτουργούν ο ποδοσφαιρικός αθλητικός σύλλογος ΠΑΟΚ Σταυρού με έτος ιδρύσεως το 1952 καθώς και οι παιδικές ακαδημίες επίσης ο πολιτιστικός σύλλογος με την ονομασία "Μέγας Αλέξανδρος" και ο αθλητικός σύλλογος "Αριστοτέλης", στους οποίους δραστηριοποιούνται πολλοί κάτοικοι. Οι γνωστότερες πολιτιστικές δραστηριότητες είναι το Καρναβάλι που οργανώνεται κάθε χρόνο την Κυριακή της Τυρινής, η Γιορτή της Σαρδέλας με ποικίλα μουσικοχορευτικά δρώμενα στις 26 Ιουλίου και η Γιορτή του Αϊ-γιάννη, στις 29 Αυγούστου, κατά την οποία γίνεται ανάμνηση της εγκατάστασης των μικρασιατών προσφύγων στο χωριό. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού οργανώνονται θεατρικές και μουσικές παραστάσεις από περιοδεύοντες θιάσους.

Θρησκεία

Οι περισσότεροι κάτοικοι του οικισμού ανήκουν στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία. Υπάρχουν δύο ενορίες και δύο ναοί, της Αγίας Παρασκευής με έτος ανέγερσης το 1925 και του oσίου Αυξεντίου του εν Κατιρλί ασκήσαντος με έτος θεμελίωσης το 2000.

Προσωπικότητες

Χρήστος Λεττονός, τραγουδιστής, ηθοποιός, ποιητής, ζωγράφος, συνθέτης, παρουσιαστής

Πηγές

Πίνακας αποτελεσμάτων μόνιμου Πληθυσμού - Απογραφής 2011, Ελληνική Στατιστική Αρχή.