Η Καλαμαριά είναι πυκνοδομημένη συνοικία της Θεσσαλονίκης στο νοτιοανατολικό τμήμα του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Υπάγεται στον ομώνυμο δήμο. Με έκταση 7,2 τ.χλμ και πληθυσμό 92.248 κατοίκους, ο Δήμος Καλαμαριάς είναι ένας από τους πιο πυκνοκατοικημένους δήμους της Ελλάδας. Περιλάμβάνει οικισμούς με ονόματα Μικρασιατικών πόλεων.

Ιστορία

Ευρήματα της προϊστορικής εποχής ανακαλύφθηκαν στο ακρωτήριο Μικρό Έμβολο. Η ονομασία Καλαμαριά πρωτοεμφανίστηκε το 1083 και αναφερόταν σε όλη την περιοχή νοτιοανατολικά της Θεσσαλονίκης και όχι μόνο στην περιοχή του σημερινού δήμου. Προέρχεται από τη φράση Σκάλας μεριά, όπου Σκάλα εννοείται η αποβάθρα του στόλου που υπήρξε τότε έδρα του βυζαντινού Θέματος της Καλαμαριάς (μεσν. Κατεπανίκιον Καλαμαρίας). Ο όρος δεν σχετιζόταν με τη σημερινή περιοχή, καθώς η πραγματική γεωγραφική περιοχή της Καλαμαριάς εκτείνονταν από τα σημερινά Νέα Μουδανιά έως τη Θέρμη, ενώ κατά την Τουρκοκρατία υπήρξε ένας "Ναχιγές", ο οποίος περιελάμβανε χωριά όπως τα Βασιλικά, την Επανομή, τον Τρίλοφο, αλλά και τα τότε μουσουλμανικά χωριά που φέρουν σήμερα τις ονομασίες Σήμαντρα, Πλαγιάρι (τότε Ουζούν Αλή), Μεσημέρι, Ραιδεστός μετά την εκεί εγκατάσταση Ελλήνων προσφύγων. Κατά την περίοδο του Βυζαντίου και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η περιοχή ήταν σχεδόν ακατοίκητη. Το 1920 έγιναν οι πρώτες εγκαταστάσεις πληθυσμών προσφύγων από τη Γεωργία. Ωστόσο ο μαζικός εποικισμός έγινε μετά την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Στις περιοχές της Καλαμαριάς που βρέχονταν από τη θάλασσα εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τα παράλια κυρίως της Μικράς Ασίας, διότι αφενός θύμιζαν τους τόπους των πατρίδων τους και αφετέρου έδιναν τη δυνατότητα της αλιείας ως επαγγέλματος που ασκούσαν στη Μικρά Ασία πριν ξεριζωθούν. Έτσι οι πρόσφυγες δημιούργησαν συνοικισμούς που τους έδωσαν ονόματα από τις πατρίδες τους: Νέα Κρήνη (από την Κρήνη (ή Τσεσμέ) της Ερυθραίας Μικράς Ασίας), Νέα Τούζλα-Καραμπουρνάκι (από την Τούζλα της Μικράς Ασίας), Κατιρλί (από το Κατιρλί Βιθυνίας της Μικράς Ασίας) κ.ά. Στην Καλαμαριά εδρεύει το αθλητικό σωματείο Απόλλων Καλαμαριάς που ιδρύθηκε το 1926 από πρόσφυγες (άλλωστε στη Σμύρνη υπήρχε αθλητικός σύλλογος Απόλλων), όπως και ο σύλλογος «Ναύαρχος Βότσης», που λειτουργεί από την ίδρυσή του το 1933 στον εβραϊκό συνοικισμό του Κάμπελ. Στην Καλαμαριά έζησε τα τελευταία του χρόνια έως τον θάνατό του, το 1925, ο Θρακιώτης πρόσφυγας Μητροπολίτης Ηρακλείας Γρηγόριος Καλλίδης μαζί με τους εκ Θράκης πρόσφυγες συμπατριώτες του, και για τον λόγο αυτό η κεντρική οδός της περιοχής φέρει το όνομά του. Άλλη κεντρική οδός φέρει το όνομα του Θρακιώτη δημοσιογράφου Βλάση Γαβριηλίδη, ο οποίος γεννήθηκε στους Επιβάτες Ανατολικής Θράκης το 1848 και θεωρείται ο «πατέρας» της ελληνικής δημοσιογραφίας. Η «Πλαζ Αρετσούς» στα μέσα του 20ού αιώνα προσέλκυε λουόμενους, αλλά σήμερα είναι ακατάλληλη για κολύμβηση.

Το εθνικιστικό Πογκρόμ του Κάμπελ

Το εθνικιστικό Πογκρόμ του Κάμπελ αναφέρεται στις βιαιοπραγίες και στον εμπρησμό της εβραϊκής φτωχογειτονιάς Κάμπελ της Καλαμαριάς, στο σημείο που είναι η σημερινή περιοχή Βότση (υπάρχει και σχετική ενημερωτική πινακίδα στην περιοχή), από ακραία ελληνικά εθνικιστικά στοιχεία, με κορύφωση των βιαιοπραγιών το βράδυ της 29ης Ιουνίου του 1931. Στη συνοικία Κάμπελ διέμεναν περίπου 220 οικογένειες Εβραίων, οι περισσότερες σε παράγκες, που μετακινήθηκαν εκεί μετά τη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης το 1917.

Εκπαίδευση

Στην Καλαμαριά λειτουργούν 7 Γενικά Λύκεια, 2 Επαγγελματικά Λύκεια (Ημερήσιο και Εσπερινό), 9 Γυμνάσια, 17 δημοτικά σχολεία και 24 νηπιαγωγεία. Τα τελευταία χρόνια η Καλαμαριά αντιμετωπίζει προβλήματα με την εκπαιδευτική υποδομή της. Παρατηρείται μέτρια κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών σε κτήρια και αύλειους χώρους, λόγω της οικιστικής πίεσης και της ραγδαίας πληθυσμιακής αύξησης που εντείνουν το πρόβλημα της σχολικής στέγης. Επίσης παρατηρούνται προβλήματα στις υπάρχουσες σχολικές υποδομές.

Πολιτισμός

Το Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Μελίνα Μερκούρη» και το Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Οδού Χηλής», το οποίο εξυπηρετεί κατά προτεραιότητα τις ανάγκες του 1ου Γυμνασίου και του 1ου ΓΕΛ Καλαμαριάς, φιλοξενούν συχνά θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις καθώς και εκδηλώσεις/ομιλίες. Πιο σπάνια χρησιμοποιείται το Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Ναυάρχου Βότση», το οποίο εξυπηρετεί κατά προτεραιότητα τις ανάγκες των 4ου και 5ου ΓΕΛ Καλαμαριάς. Εκδηλώσεις πραγματοποιούνται και στην Πλατεία Προσφυγικού Ελληνισμού. Στο Κυβερνείο ή «Παλατάκι» και στην Πλαζ Αρετσούς λαμβάνουν χώρα πλήθος από συναυλίες και φεστιβάλ καθ' όλη τη χρονιά, όπως το φεστιβάλ του Δήμου «Παρά θιν' αλός».

Φιλοξενία προσφύγων

Ο Δήμος Καλαμαριάς, σύμφωνα με την υπ. αριθμόν 128/2019 απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου υλοποιεί το πρόγραμμα «REACT» (Refugee, Assistance, Collaboration, Thessaloniki), που αφορά στην υποστήριξη της φιλοξενίας προσφύγων στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Το πρόγραμμα υλοποιείται από το 2016 από τον Δήμο Καλαμαριάς. Σκοπός είναι η παροχή φιλοξενίας προσφύγων σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα είτε σε οικογένειες.

Οικισμός Εργατικών Κατοικιών - Φοίνικας

Ο οικισμός του Φοίνικα ανήκει στον Δήμο Καλαμαριάς. Σχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1960 με ορθογώνιες εργατικές κατοικίες, όπου τα επόμενα χρόνια σε αυτές βρήκαν στέγη κυρίως ευάλωτες ομάδες Ρομά και αργότερα παλιννοστούντες από την πρώην Σοβιετική Ένωση.

Συνοικίες

Καλαμαριά (Κέντρο) Ντεπώ Κηφισιά Βότση Βυζάντιο Άγιος Στυλιανός Φοίνικας Νέα Κρήνη Αγ. Ιωάννης Αρετσού Αγ. Παντελεήμονας Κατιρλί Κουρί Νέα Τούζλα-Καραμπουρνάκι Δέρκων

Πρόσβαση

Η Καλαμαριά συνδέεται με το κέντρο της Θεσσαλονίκης, από βόρεια μέσω των οδών Γεωργίου Παπανδρέου (Ανθέων) και Γρηγορίου Κυδωνιών ή μέσω Μαρίας Κάλλας και Θεμιστοκλή Σοφούλη και από νότια προς βόρεια μέσω των οδών Πόντου, Αιγαίου και της Λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας, ενώ η σύνδεση με την ανατολική πλευρά της πόλης επιτυγχάνεται μέσω της Λεωφόρου Εθνικής Αντίστασης. Η πρόσβαση στον κόμβο Κ12 της Περιφερειακής Οδού είναι εύκολη. Πολλάκις έχουν διατυπωθεί σχέδια για σύνδεση της Καλαμαριάς με την Εγνατία Οδό και παράκαμψη της Θεσσαλονίκης με υποθαλάσσια ζεύξη του Θερμαϊκού, χωρίς κάτι τέτοιο να έχει υλοποιηθεί προς το παρόν/ Η περιοχή εξυπηρετείται από τις λεωφορειακές γραμμές 01Χ, 02Κ, 03Κ, 04, 05, 06, 07, 33, 39 του ΟΑΣΘ, καθώς και από τη μοναδική νυχτερινή γραμμή της πόλης 01Ν. Η πρώτη επέκταση του Μετρό Θεσσαλονίκης θα διέρχεται από την Καλαμαριά και αρχικά θα τερματίζει κοντά στις αθλητικές εγκαταστάσεις της Μίκρας.

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι - Πηγές

Επίσημος ιστότοπος Δήμου Καλαμαριάς Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος - Λαρούς - Μπριτάννικα», τόμος 31, σελ.198 Δείτε την άγνωστη ιστορία της Καλαμαριάς μέσα από δεκάλεπτο ντοκιμαντέρ www.makthes.gr Αρχειοθετήθηκε 2022-11-21 στο Wayback Machine. Καλαμαριά - Ιστορία www.hellenicaworld.com Αρχειοθετήθηκε 2022-09-28 στο Wayback Machine. Η άγνωστη ιστορία της Καλαμαριάς: Οι αρχαιολογικοί θησαυροί που κρύβονταν κάτω από την πόλη που ανέστησαν οι Μικρασιάτες το 1922 (βίντεο) thestandard.gr Αρχειοθετήθηκε 2022-12-06 στο Wayback Machine. «Καλαμαριά, η άγνωστη ιστορία». Το νέο εκπαιδευτικό ντοκιμαντέρ του Δήμου Καλαμαριάς www.ertnews.gr Αρχειοθετήθηκε 2023-02-06 στο Wayback Machine. Η Καλαμαριά: Από τις λάσπες στο σήμερα (Οι πρόσφυγες, τα απολυμαντήρια, οι μαρτυρίες) www.thessnews.gr Αρχειοθετήθηκε 2023-06-16 στο Wayback Machine. «Καλαμαριά, η άγνωστη ιστορία». Το νέο εκπαιδευτικό ντοκιμαντέρ του Δήμου Καλαμαριάς www.youtube.com Αξιοθέατα της Καλαμαριάς www.tripadvisor.com.gr Καλαμαριά, η ριβιέρα της Θεσσαλονίκης www.travel.gr