Πληροφορίες
Το Φρούριο του Επταπυργίου, γνωστό και με την οθωμανική ονομασία Γεντί Κουλέ (Yedi Kule), βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο των τειχών της Θεσσαλονίκης, εντός της Ακρόπολης. Αποτελείται από δύο ενότητες: το βυζαντινό φρούριο, το οποίο συνθέτουν δέκα πύργοι, καθώς και τα νεότερα κτίσματα των φυλακών, που έχουν κτιστεί εντός κι εκτός του φρουρίου. Οι πύργοι της βόρειας πλευράς αποτελούν τμήματα του παλαιοχριστιανικού τείχους της Ακρόπολης, ενώ αυτοί της νότιας προστέθηκαν πιθανότατα κατά τους μεσοβυζαντινούς χρόνους, σχηματίζοντας τον κλειστό πυρήνα του φρουρίου.
Ιστορία
Ως Φυλακή
Γύρω στο 1890 το μνημείο χρησιμοποιήθηκε ως ανδρικές, γυναικείες και στρατιωτικές φυλακές. Κατά τη δεκαετία του 1890, το φρούριο μετατράπηκε σε φυλακή. Η ακριβής ημερομηνία δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα, αλλά η φυλακή αναφέρεται σε ένα χάρτη του 1899 της πόλης, παρέχοντας έτσι ένα terminus ante quem για την αλλαγή. Γι' αυτή τη μετατροπή συνεπάγεται η απομάκρυνση όλων των προηγούμενων κτιρίων στο εσωτερικό του κάστρου, από τα οποία κανένα ίχνος δεν επιζεί σήμερα. Οι αλλαγές στις οχυρώσεις δεν ήταν σημαντικές, αν και ο πρωταρχικός τους ρόλος αντιστράφηκε: από την προστασία των κατοίκων από την εξωτερική απειλή, τώρα εξυπηρετούσαν την απομόνωση των κρατουμένων από τον έξω κόσμο. Η εσωτερική αυλή ήταν χωρισμένη με φράχτες σε πέντε ξεχωριστές μονάδες. Στα εξωτερικά κτίρια, στη νότια πλευρά του κάστρου, στεγαζόταν η διοίκηση, η φυλακή των γυναικών, και προς τα δυτικά, τα κελιά απομόνωσης. Οι φυλακές του Επταπυργίου είχαν αποκτήσει κακή φήμη κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά, της Κατοχής, και σε όλη την μεταπολεμική περίοδο, ιδίως στον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο και την χούντα των συνταγματαρχών. Το 1984 ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Γεώργιος - Αλέξανδρος Μαγκάκης ανακοίνωσε σχέδια μεταφοράς των φυλακών της Θεσσαλονίκης σε νέο χώρο, χαρακτηρίζοντας «απελπιστική» την κατάστασή του Επταπυργίου. Λίγα χρόνια αργότερα, στις αρχές του 1987, οι φυλακές Επταπυργίου βρέθηκαν στο επίκεντρο πανελλήνιου ενδιαφέροντος ύστερα από εισαγγελικές και δημοσιογραφικές έρευνες οι οποίες κατήγγειλαν άγρια βασανιστήρια κρατουμένων από σωφρονιστικούς υπαλλήλους, εκτεταμένη διακίνηση ναρκωτικών και βιασμούς. Ως επικεφαλής του «κυκλώματος» κατηγορήθηκε ο αρχιφύλακας των φυλακών Σπύρος Νίτσος, ο οποίος αρνήθηκε σθεναρά όλες τις κατηγορίες, ενώ και το Υπουργείο Δικαιοσύνης τον κάλυψε απόλυτα.
Αναστήλωση
Ο εσωτερικός χώρος αναδιαμορφώθηκε και προστέθηκαν εγκαταστάσεις και εξωτερικά του κτηρίου. Το 1989 οι φυλακές μεταφέρθηκαν στα Διαβατά, και το Επταπύργιο αποδόθηκε στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια για να αναστηλωθεί και στο χώρο πραγματοποιούνται καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.
Πηγές
Κονιόρδος, Βασίλης, Φρούριο Επταπυργίου: έρευνα στοιχείων και συμπληρωματικές παρατηρήσεις ως συμβολή σε μια νέα προσέγγιση κατά την αποκατάσταση του μνημείου, Μνημείο και Περιβάλλον, τ. 3 (1995), σ. 53-66 Κορδομενίδης, Γιώργος, Η βαρβαρότητα της επιλεκτικής μνήμης, Εντευκτήριο, τχ. 35 (1996), σ. 133-134 Νίγδελης, Κωνσταντίνος Μ. Επταπύργιο - Γεντί-Κουλέ. Συκιές (Θεσσαλονίκης): Δήμος Συκεών, 2002. Σελίδες για τη φυλακή, Εντευκτήριο, τχ. 1 (Οκτ. 1988), σ. 3-39 Τσανανά, Αικατερίνη. Επταπύργιο: η ακρόπολη της Θεσσαλονίκης. Αθήνα: Καπόν, 2001 (Greek) (English) Kourkoutidou-Nikolaidou, E.; Tourta, A.. Wandering in Byzantine Thessaloniki. pp. 24–26. Kourkoutidou-Nikolaidou, E.; Tourta, A.. Wandering in Byzantine Thessaloniki. pp. 24–26. (English) Tsanana, E. (2001). The Eptapyrgion, the citadel of Thessaloniki. Athens: 9th Ephorate of Byzantine Antiquities (Thessaloniki), Ministry of Culture. (Greek) Ćurčić, Sl.; Hatzitryphonos, Ev. (1993). Κοσμική Μεσαιωνική Αρχιτεκτονική στα Βαλκάνια 1300-1500 και η Διατήρησή της ("Secular Medieval Architecture in the Balkans 1200-1500 and its Conservation"). Thessaloniki: University Studio Press. pp. 192–195.
