Ο Άγιος Κύριλλος και ο Άγιος Μεθόδιος (826-869, 815-885, παλαιά βουλγαρική γλώσσα: Кѷриллъ и Меѳодїи) ήταν αδέλφια, Βυζαντινοί Χριστιανοί θεολόγοι και ιεραπόστολοι. Μέσω του έργου τους επηρέασαν την πολιτιστική ανάπτυξη όλων των Σλάβων, για αυτό πήραν τον τίτλο Απόστολοι των Σλάβων. Πιστώνονται με την επινόηση του Γλαγολιτικού αλφάβητου, του πρώτου αλφάβητου που χρησιμοποιήθηκε για τη μεταγραφή της Παλαιάς Εκκλησιαστικής Σλαβονικής γλώσσας. Μετά το θάνατό τους οι μαθητές τους συνέχισαν το ιεραποστολικό έργο τους μεταξύ άλλων Σλάβων. Και τα δύο αδέλφια τιμώνται στην Ορθόδοξη Εκκλησία ως άγιοι, με τον τίτλο των ισαποστόλων. Το 1880 ο Πάπας Λέων Η΄ εισήγαγε την εορτή τους στο ημερολόγιο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Το 1980 ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ τους ανακήρυξε συνπροστάτες αγίους της Ευρώπης, μαζί με το Βενέδικτο τον εκ Νουρσίας.

Πρώτα χρόνια

Οι δύο αδελφοί γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη, ο Κύριλλος περίπου 827–828 και ο Μεθόδιος 815–820. Ο Κύριλλος θεωρείται ο νεότερος από επτά αδέλφια. Ονομαζόταν Κωνσταντίνος, αλλά πήρε το όνομα Κύριλλος όταν έγινε μοναχός στη Ρώμη, λίγο πριν το θάνατό του, σύμφωνα με τη "Vita Cyrilli" ("Η Ζωή του Κυρίλλου"). Ο Μεθόδιος ονομαζόταν Μιχαήλ και έλαβε το όνομα Μεθόδιος όταν έγινε μοναχός στον Όλυμπο της Μυσίας στη Μικρά Ασία (σημερινό Ούλουνταγκ στη βορειοδυτική Τουρκία). Πατέρας τους ήταν ο Λέων, δρουγγάριος (υπεύθυνος για τα θέματα στρατιωτικής διοίκησης) του Βυζαντινού θέματος της Θεσσαλονίκης και μητέρα τους η Μαρία, αποτελώντας γνωστή οικογένεια της πόλης, με έντονη θρησκευτικότητα. Στη βιογραφία του ο άγιος Κύριλλος ισχυρίζεται ότι με τον αδελφό του κατάγονται από «βασιλικό γένος». Τα δύο αδέλφια μιλούσαν την ελληνική, ενώ είχαν σπουδάσει, ιδιαίτερα ο Κύριλλος, τη σλαβική, την εβραϊκή, τη συριακή και την αραβική γλώσσα. Η γνώση αυτών των γλωσσών τους διευκόλυνε στη μετέπειτα διακονία τους. Οι παλαιότερες βιογραφίες των αγίων δεν αναφέρονται σε εθνικότητα στην οποία ανήκαν. Η αρχαιότερη επιτομή του βίου τους, που σώζεται σε νοτιοσλαβικά συναξάρια του 13ου και 14ου αιώνα, αναφέρει ότι ήταν "Θεσσαλονικείς το γένος". Η δεύτερη γνωστή επιτομή του βίου του Κυρίλλου (της οποίας το παλαιότερο χειρόγραφο είναι του 14ου-15ου αι.) επίσης δεν αναφέρει κάτι για την καταγωγή του. Προσπάθεια "εκσλαβισμού" των αγίων έχει γίνει από Βουλγάρους συγγραφείς με την παραποίηση των πηγών και τη χρήση μυθιστορικών και αναξιόπιστων βουλγαρικών μεσαιωνικών πηγών. Τα δύο αδέλφια έχασαν τον πατέρα τους, όταν ο Κύριλλος ήταν δεκατεσσάρων, και ο ισχυρός υπουργός Θεόκτιστος, που ήταν λογοθέτης του δρόμου (επικεφαλής των δημόσιων μεταφορών και ταχυδρομείων), ένας από τους επικεφαλής υπουργούς της αυτοκρατορίας, έγινε προστάτης τους. Ήταν επίσης υπεύθυνος, μαζί με τον αντιβασιλέα Βάρδα, για την έναρξη ενός μακρόπνοου εκπαιδευτικού προγράμματος στο πλαίσιο της Αυτοκρατορίας, που κορυφώθηκε με την ίδρυση του Πανεπιστημίου της Μαγναύρας, όπου ο Κύριλλος έμελλε να διδάξει. Ο Κύριλλος σπούδασε στο Πανεπιστημίου της Μαγναύρας της Κωνσταντινούπολης γεωμετρία, αστρονομία, μουσική, ρητορική, φιλολογία, διαλεκτική και φιλοσοφία. Δίδαξε τη Φιλολογία, Φιλοσοφία και Θεολογία. Ο Μεθόδιος ήταν άνθρωπος της πράξης και είχε ξεκινήσει καριέρα στον πολιτικό στίβο. Διορίστηκε διοικητής της Θεσσαλίας, ενώ, θρησκευτικώς, ήταν διάκονος μέχρι το 867/868.

Ιεραποστολές στη Μέση Ανατολή

Η άριστη γνώση του Κυρίλλου της θεολογίας και τόσο της Αραβικής όσο και της Εβραϊκής τον καθιστούσαν κατάλληλο για την πρώτη κρατική αποστολή του. Εστάλη στον Αββασίδη χαλίφη Αλ-Μουταβάκιλ για να συζητήσει το δόγμα της Αγίας Τριάδας με τους Άραβες θεολόγους και να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ του Χαλιφάτου και της Αυτοκρατορίας. Η δεύτερη αποστολή (860), που του ανέθεσαν ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ΄ και ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Φώτιος (καθηγητής του Κυρίλλου στο Πανεπιστήμιο και κατηχητής του τα προηγούμενα χρόνια), ήταν μια ιεραποστολική επιχείρηση στο Χαγανάτο των Χαζάρων προκειμένου να αποφευχθεί η επέκταση του Ιουδαϊσμού εκεί. Η αποστολή του ήταν ανεπιτυχής, καθώς αργότερα ο Χαγάνος επέβαλε τον Ιουδαϊσμό στο λαό του ως εθνική θρησκεία. Έχει υποστηριχθεί ότι ο Μεθόδιος συνόδευε τον Κύριλλο κατά την αποστολή του στους Χαζάρους, αλλά αυτό είναι πιθανώς μεταγενέστερη επινόηση. Στην περιγραφή της ζωής του στη Λατινική "Legenda" υποστηρίζεται ότι έμαθε τη γλώσσα των Χαζάρων, ενώ ήταν στη Χερσόνησο, στην Ταυρική (σημερινή Κριμαία). Μετά την επιστροφή του στην Κωνσταντινούπολη, ο Κύριλλος έγινε καθηγητής της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο, ενώ ο αδελφός του είχε ήδη γίνει σημαντικός παράγοντας στις Βυζαντινές πολιτικές και διοικητικές υποθέσεις και ηγούμενος της μονής του.

Ιεραποστολή στους Σλάβους

Μεγάλη Μοραβία

Το 862 οι αδελφοί ξεκίνησαν το έργο, που θα τους χάριζε την ιστορική τους σημασία. Εκείνη τη χρονιά ο Πρίγκιπας Ραστισλάβος της Μεγάλης Μοραβίας ζήτησε από τον Αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ και τον Πατριάρχη Φώτιο να στείλουν ιεραποστόλους για να μεταδώσουν το ευαγγέλιο στους Σλάβους υπηκόους του. Τα κίνητρά του για αυτό ήταν ίσως περισσότερο πολιτικά παρά θρησκευτικά. Ο Ραστισλάβος είχε γίνει βασιλιάς με την υποστήριξη του Φράγκου ηγεμόνα Λουδοβίκου του Γερμανικού, αλλά στη συνέχεια προσπάθησε να διεκδικήσει την ανεξαρτησία του από τους Φράγκους. Είναι εσφαλμένη η αντίληψη ότι ο Κύριλλος και Μεθόδιος ήταν οι πρώτοι που έφεραν τον Χριστιανισμό στη Μοραβία και η επιστολή του Ραστισλάβου προς το Μιχαήλ Γ΄ αναφέρει σαφώς ότι ο λαός του "είχε ήδη απορρίψει τον παγανισμό και να συμμορφώνονται με το χριστιανικό νόμο". Λέγεται ότι ο Ραστισλάβος απέλασε τους ιεραπόστολους της Εκκλησίας της Ρώμης και αντ 'αυτού στράφηκε στην Κωνσταντινούπολη για εκκλησιαστικά βοήθεια και, πιθανώς σε κάποιο βαθμό, πολιτική υποστήριξη. Ο Αυτοκράτορας έσπευσε αμέσως να στείλει τον Κύριλλο, συνοδευόμενο από τον αδελφό του Μεθόδιο. Το αίτημα του έδινε μια βολική ευκαιρία για να επεκτείνει τη βυζαντινή επιρροή. Το πρώτο του έργο τους φαίνεται να ήταν η εκπαίδευση των βοηθών τους. Το 863 ξεκίνησαν το έργο της μετάφρασης της Αγίας Γραφής στη γλώσσα που είναι σήμερα γνωστή ως Παλαιά Εκκλησιαστική Σλαβονική και ταξίδεψαν στη Μεγάλη Μοραβία για να την προωθήσουν. Είχαν σημαντική επιτυχία στην προσπάθεια αυτή. Ωστόσο, ήρθαν σε σύγκρουση με Γερμανούς κληρικούς που αντιτάχθηκαν στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν μια ειδικά σλαβική λειτουργία. Για το σκοπό αυτής της αποστολής επινόησαν το Γλαγολιτικό αλφάβητο, το πρώτο αλφάβητο που χρησιμοποιήθηκε για Σλαβονικά χειρόγραφα. Το Γλαγολιτικό αλφάβητο προσαρμόστηκε στις ιδιαιτερότητες της σλαβικής γλώσσας. Η γραφή η προερχόμενη από αυτό, η Κυριλλική, εξακολουθεί να χρησιμοποιείται από πολλές γλώσσες σήμερα. Έγραψαν τον πρώτο Σλαβικό Αστικό Κώδικα, που χρησιμοποιήθηκε στη Μεγάλη Μοραβία. Η γλώσσα που προέρχεται από την Παλαιά Εκκλησιαστική Σλαβονική, γνωστή ως Εκκλησιαστική Σλαβονική, χρησιμοποιείται ακόμα στη λειτουργία από πολλές Ορθόδοξες Εκκλησίες αλλά και σε ορισμένες Ανατολικές Καθολικές Εκκλησίες (Ουνιτικές). Είναι αδύνατο να προσδιοριστεί με βεβαιότητα ποια τμήματα της Αγίας Γραφής μετέφρασαν οι αδελφοί. Η Καινή Διαθήκη και οι Ψαλμοί φαίνεται να ήταν τα πρώτα και ακολούθησαν άλλα μαθήματα από την Παλαιά Διαθήκη. Το "Translatio" μιλάει μόνο για μια μετάφραση των Ευαγγελίων από τον Κύριλλο και το "Vita Methodii" μόνο για το "Evangelium Slovenicum" αν και άλλες λειτουργικές συλλογές πρέπει επίσης να έχουν μεταφραστεί. Ούτε είναι γνωστό με βεβαιότητα ποια λειτουργία, αυτή της Ρώμης ή της Κωνσταντινούπολης, πήραν ως βάση. Μπορεί κάλλιστα να χρησιμοποίησαν το λατινικό αλφάβητο, όπως συνάγεται από λειτουργικά αποσπάσματα που συνδέονται στενά με τον τύπο της Λατινικής. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται από τα "Αποσπάσματα της Πράγας" και από ορισμένα παλαιά Γλαγολιτικά λειτουργικά αποσπάσματα που έφτασαν από την Ιερουσαλήμ στο Κίεβο και ανακαλύφθηκαν εκεί από το Σαρεσνέβσκι-πιθανότατα το αρχαιότερο έγγραφο στη Σλαβοβική γλώσσα. Αυτά συνδέονται στενά με το λατινικο τύπο, όπως προκύπτει από τις λέξεις "Mas", "Preface", καθώς και το όνομα του ενός Felicitas. Σε κάθε περίπτωση οι συνθήκες ήταν τέτοιες που οι αδελφοί δεν μπορούσαν να ελπίζουν σε καμία μόνιμη επιτυχία χωρίς να έχουν λάβει την έγκριση της Ρώμης.

Ταξίδι στη Ρώμη

Το 867 ο Πάπας Νικόλαος Α΄ κάλεσε τους αδελφούς στη Ρώμη. Η ευαγγελική τους αποστολή στη Μοραβία είχε ήδη γίνει το επίκεντρο μιας διένεξης με τον Τέοτμαρ, Αρχιεπίσκοπο του Σάλτσμπουργκ και επίσκοπο του Πάσσαου, που διεκδικούσε τον εκκλησιαστικό έλεγχο της ίδιας επικράτειας και επιθυμούσε να τη δει να χρησιμοποιεί αποκλειστικά τη λατινική λειτουργία. Ταξιδεύοντας με τα λείψανα του Αγίου Κλήμεντος και μια ακολουθία μαθητών και περνώντας από την Παννονία (Πριγκιπάτο του Μπάλατον), όπου έτυχαν θετικής υποδοχής από τον πρίγκιπα Kότσελ, έφτασαν στη Ρώμη το 868, όπου έτυχαν θερμής υποδοχής. Αυτό οφειλόταν εν μέρει στο ότι έφερναν μαζί τους τα λείψανα του Αγίου Κλήμεντος. Η αντιπαράθεση με την Κωνσταντινούπολη ως προς τη δικαιοδοσία επί του εδάφους των Σλάβων θα έκαναν της Ρώμη ευνοϊκή για την εκτίμηση των αδελφών και την επιρροή τους. Οι ιεραπόστολοι αδελφοί αναγκάστηκαν από τον Πάπα Αδριαvό τoν Β΄ να προσέλθουν στη Ρώμη για να απολογηθούν στις κατηγορίες ότι παραβιάζουν το τριγλωσσικό δόγμα, σύμφωνα με το οποίο η χριστιανική ιεροτελεστία μπορεί να τελείται μόνο στην Εβραϊκή, την Ελληνική και τη Λατινική γλώσσα. Εκεί ο Άγιος Κύριλλος υποστήριξε ότι όλοι οι λαοί, όπως και οι Σλάβοι, δικαιούνται να δοξάζουν τον Θεό και να δημιουργούν την κουλτούρα τους στην μητρική τους γλώσσα. Οι αδελφοί επαινέθηκαν για την πολυμάθειά τους και την καλλιέργεια της επιρροή τους στην Κωνσταντινούπολη. Ο Αναστάσιος ο Βιβλιοθηκάριος (βιβλιοθηκάριος και αρχειοφύλακας της Εκκλησίας της Ρώμης και Αντίπαπας για μικρό διάστημα) ονόμασε αργότερα τον Κύριλλο "άνθρωπο της αποστολικής ζωής" και "άνθρωπο με μεγάλη σοφία". Το έργο τους στη Μοραβία έτυχε υποστήριξης από τον Πάπα Αδριανό Β΄, που ενέκρινε επισήμως τη χρήση της νέας σλαβικής λειτουργίας. Στη συνέχεια ο Μεθόδιος χειροτονήθηκε ιερέας από τον ίδιο τον Πάπα, και πέντε Σλάβοι μαθητές χειροτονήθηκαν ιερείς (Άγιος Γκόραζντ, Άγιος Κλήμης της Αχρίδας και Άγιος Ναούμ) και διάκονοι (Άγιος Αγγελαρ και Άγιος Σάββας) από τους εξέχοντες επισκόπους Φορμόζο και Γαυδέριχο. Οι νέοι ιερείς χοροστάτησαν στη δική τους γλώσσα στο ιερό μερικών από τις μεγάλες εκκλησίες. Όταν αισθάνθηκε το τέλος του να πλησιάζει, ο Κύριλλος έγινε μοναχός, πήρε το νέο όνομα Κύριλλος και πέθανε στη Ρώμη πενήντα ημέρες αργότερα (14η Φεβρουαρίου 869). Αμφισβητείται ο ισχυρισμός της Translatio (ix.) ότι είχε γίνει επίσκοπος. Ετάφη με τιμές στον προσωπικό τάφο του Πάπα Αδριανού τoυ Β΄, ενώ αργότερα μετακινήθηκε στη βασιλική του Αγίου Κλεμεντίνου στη Ρώμη, όπου και σήμερα φυλάσσονται τα λείψανά του.

Ο Μεθόδιος μόνος

Ο Μεθόδιος συνέχισε το έργο μεταξύ των Σλάβων μόνος του. Όχι πρώτα στη Μεγάλη Μοραβία, αλλά στην Παννονία (Πριγκιπάτο του Μπάλατον), λόγω των πολιτικών συνθηκών της προηγούμενης χώρας, όπου ο Ραστισλάβος είχε αιχμαλωτιστεί από τον ανιψιό του Σβάτοπλουκ, στη συνέχεια παραδόθηκε στον Καρλομάν και καταδικάστηκε από μια δίαιτα της αυτοκρατορίας στο τέλος του 870. Κατά το ταξίδι προς τη Ρώμη είχαν δημιουργηθεί φιλικές σχέσεις με τον Κότσελ. Αυτή η δραστηριότητα στην Παννονία έκανε αναπόφευκτη μια σύγκρουση με τους Γερμανούς επισκόπους και ιδιαίτερα τον επίσκοπο του Σάλτσμπουργκ, στην δικαιοδοσία των οποίων ανήκε η Παννονία για εβδομήντα πέντε χρόνια. Το 865 όλα τα επισκοπικά δικαιώματα εκεί ασκούσε ο επίσκοπος Ανταλβιν και υπό αυτόν η διοίκηση ήταν στα χέρια του αρχιερέα Ρίνμπαλντ. Ο τελευταίος αναγκάστηκε να αποσυρθεί στο Σάλτσμπουργκ αλλά ο προϊστάμενός του ήταν φυσικά απρόθυμος να εγκαταλείψει τις αξιώσεις του. Ο Μεθόδιος ζήτησε υποστήριξη από τη Ρώμη. Στη "Vita Methodii" αναφέρεται ότι ο Κότσελ τον έστειλε εκεί με τιμητική συνοδεία για να χειροτονηθεί επίσκοπος. Η επιστολή που αποδίδεται στον Αδριανό στο κεφ. viii., με την έγκριση της Σλαβονικής λειτουργίας, είναι καθαρή επινόηση. Ο πάπας ονόμασε το Μεθόδιο αρχιεπίσκοπο του Σιρμίου με δικαιοδοσία επί της Μεγάλης Μοραβίας και της Παννονίας, αντικαθιστώντας έτσι τις αξιώσεις του Σάλτσμπουργκ από παλαιότερο τίτλο. Το αναφερόμενο στη "Vita Methodii" ότι ο Μεθόδιος έγινε επίσκοπος το 870 και δεν είχε ανέλθει στο αξίωμα του αρχιεπισκόπου μέχρι το 873 διαψεύδεται από δοκίμιο του Πάπα Ιωάννη Η΄, που γράφτηκε τον Ιούνιο του 879, σύμφωνα με το οποίο ο Αδριανός τον χειροτόνησε αρχιεπίσκοπο. Ο Ιωάννης περιλαμβάνει στη δικαιοδοσία του όχι μόνο τη Μεγάλη Μοραβία και την Παννονία αλλά ακόμη και τη Σερβία.

Τελευταία χρόνια του Μεθόδιου

Οι αρχιεπισκοπικές αξιώσεις του Μεθόδιου θεωρήθηκαν τέτοιο πλήγμα για τα δικαιώματα του Σάλτσμπουργκ, που αναγκάστηκε να απαντήσει για αυτές σε μια σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στο Ρέγκενσμπουρκ με την παρουσία του βασιλιά Λουδοβίκου. Η σύνοδος, μετά από έντονη συζήτηση, κήρυξε την εκθρόνιση του εισβολέα και διέταξε να σταλεί στη Γερμανία, όπου κρατήθηκε αιχμάλωτος στο Ελβάγκεν για δυόμισι χρόνια. Παρά τις έντονες αιτιάσεις του Conversio Bagoariorum et Carantanorum, γραμμένου το 871 για να επηρεάσει τον Πάπα, αν και δεν ομολογούσε ανοικτά το σκοπό του, η Ρώμη πήρε κατηγορηματικά το μέρος του Μεθόδιου και έστειλε έναν επίσκοπο να τον παλινορθώσει και να τιμωρήσει τους εχθρούς του, με την εντολή τα δύο μέρη να εμφανιστούν στη Ρώμη με τον απεσταλμένο.

Η παπική βούληση υπερίσχυσε και ο Μεθόδιος εξασφάλισε την ελευθερία του και την αρχιεπισκοπική του εξουσία τόσο στη Μεγάλη Μοραβία όσο και στην Παννονία, αν και η χρήση της Σλαβονικής για τη λειτουργία δεν του επιτρεπόταν ακόμη. Η εξουσία του περιορίστηκε στην Παννονία όταν, μετά το θάνατο του Κότσελ, το πριγκιπάτο διοικούσαν Γερμανοί ευγενείς. Αλλά ο Σβάτοπλουκ κυβερνούσε τώρα ουσιαστικά με ανεξαρτησία στη Μεγάλη Μοραβία και έδιωξε το γερμανικό κλήρο. Αυτό προφανώς εξασφάλισε ανενόχλητο πεδίο δράσης για το Μεθόδιο και η "Vita Methodii" (χ.) παρουσιάζει τα επόμενα χρόνια (873-879) ως περίοδο γόνιμη προόδου. Ο Μεθόδιος φαίνεται να είχε αγνοήσει, εν όλω ή εν μέρει, την απαγόρευση της Σλαβονικής λειτουργίας και όταν Φράγκοι κληρικοί ξαναγύρισαν στη χώρα και η αυστηρότητα του αρχιεπισκόπου είχε δυσαρεστήσει τον έκφυλο Σβάτοπλουκ, αυτό έγινε αιτία καταγγελιών εναντίον του στη Ρώμη, σε συνδυασμό με κατηγορίες που αφορούσαν το Filioque. Μεθόδιος υποστήριξε την ορθοδοξία του στη Ρώμη, εύκολα καθώς το Πιστεύω απαγγελλόταν ακόμα εκεί χωρίς το Filioque, και υποσχέθηκε να υπακούσει σε σχέση με τη λειτουργία. Η άλλη πλευρά συμβιβαζόμενος δίνοντάς του ένα Σουηβό, το Βίχιγκ, ως βοηθό του. Όποτε οι μεταξύ τους σχέσεις ήταν τεταμένες, ο Ιωάννης Η΄ υποστήριζε σθεναρά το Μεθόδιο αλλά μετά το θάνατό του (Δεκέμβριος 882) η θέση του αρχιεπισκόπου έγινε ανασφαλής και η ανάγκη του για υποστήριξη τον έκανε να πάει να επισκεφτεί το Βυζαντινό αυτοκράτορα ("Vita Methodii" (xiii.)). Μόνο μετά το θάνατο του Μεθοδίου, η οποία τοποθετείται στις 6 Απριλίου 885, η εχθρότητα ξέσπασε σε ανοιχτή σύγκρουση. Ο Γκόραζντ, που ο Μεθόδιος είχε ορίσει ως διάδοχό του, δεν αναγνωρίστηκε από τον Πάπα Στέφανο Ε΄. Ο ίδιος Πάπας απαγόρευε τη χρήση της Σλαβονικής λειτουργίας και τοποθέτησε ως διάδοχο του Μεθόδιου τον περίφημο Βίχιγκ, που εξόρισε τους μαθητές των δύο αδελφών από τη Μεγάλη Μοραβία στα 885. Κατέφυγαν στην Α΄ Βουλγαρική Αυτοκρατορία, όπου έγιναν ευπρόσδεκτοι και τους ανατέθηκε η δημιουργία θεολογικών σχολών. Εκεί επινόησαν το Κυριλλικό αλφάβητο με βάση το Γλαγολιτικό. Το Κυριλλικό αντικατέστησε σταδιακά το Γλαγολιτικό ως αλφάβητο της Παλαιάς Εκκλησιαστικής Σλαβονικής γλώσσας, που έγινε η επίσημη γλώσσα της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας και αργότερα εξαπλώθηκε στις Ανατολικές Σλαβικές χώρες των Ρως του Κιέβου. Το Κυριλλικό εξαπλώθηκε τελικά στο μεγαλύτερο μέρος του Σλαβικού κόσμου για να γίνει το πρότυπο αλφάβητο στις Ανατολικές Ορθόδοξες Σλαβικές χώρες. Ως εκ τούτου οι προσπάθειες του Κύριλλου και του Μεθόδιου άνοιξαν επίσης το δρόμο για την εξάπλωση του Χριστιανισμού σε όλη την Ανατολική Ευρώπη. Το σώμα του Μεθόδιος θάφτηκε στο κεντρικό καθεδρικό ναό της Μεγάλης Μοραβίας. Μέχρι σήμερα παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα ποιά πόλη ήταν πρωτεύουσα της Μεγάλης Μοραβίας και ως εκ τούτου ο τόπος της αιώνιας ανάπαυσης του Μεθόδιου παραμένει άγνωστος.

Επινόηση του Γλαγολιτικού και του Κυριλλικού αλφαβήτου

Το Γλαγολιτικό και το Κυριλλικό αλφάβητο είναι τα αρχαιότερα γνωστά σλαβικά αλφάβητά και δημιουργήθηκαν από τους δύο αδελφούς και τους μαθητές τους για τη μετάφραση της Αγίας Γραφής και άλλων κειμένων στις Σλαβικές γλώσσες. Το αρχικό Γλαγολιτικό αλφάβητο χρησιμοποιήθηκε στη Μεγάλη Μοραβία μεταξύ 863 (άφιξη του Κυρίλλου και Μεθοδίου) και 885 (απέλαση των μαθητών τους) για την κυβέρνηση και τα θρησκευτικά έγγραφα και βιβλία και στην Ακαδημία της Μεγάλης Μοραβίας (Veľkomoravské učilište) που ιδρύθηκε από τον Κύριλλο, όπου εκπαιδεύονταν οι οπαδοί του Κυρίλλου και του Μεθοδίου, από τον ίδιο το Μεθόδιο μαζί με άλλους. Το αλφάβητο έχει παραδοσιακά αποδοθεί στον Κύριλλο. Η απόδοση αυτή έχει επιβεβαιωθεί ρητά από την παπική επιστολή Industriae tuae (880), που εγκρίνει τη χρήση της Παλαιάς Εκκλησιαστικής Σλαβονικής και αναφέρει ότι το αλφάβητο "επινοήθηκε από τον Κωνσταντίνο τον Φιλόσοφο". Ο όρος επινόηση δεν αποκλείει κατ' ανάγκην την πιθανότητα οι αδελφοί να έχουν κάνει χρήση προγενέστερων γραμμάτων, αλλά σημαίνει μόνο ότι πριν από εκείνη την εποχή οι σλαβικές γλώσσες δεν είχαν δική τους διακριτή γραφή. Το παλαιό Κυριλλικό αλφάβητο αναπτύχθηκε στην Α΄ Βουλγαρική Αυτοκρατορία και αργότερα τελειοποιήθηκε και διαδόθηκε από τους μαθητές Κλήμεντα και Ναούμ στις σχολές της Οχρίδας και της Πρεσλάβας του Τσάρου Βόρις της Βουλγαρίας, ως απλούστευση του Γλαγολιτικού αλφάβητου, που έμοιαζε περισσότερο με το Ελληνικό. Αυτό αναπτύχθηκε από τους μαθητές των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου στη Φιλολογική Σχολή της Πρεσλάβας στο τέλος του 9ου αιώνα. Μετά το θάνατο του Κυρίλλου ο Κλήμης της Οχρίδας συνόδευσε το Μεθόδιο από τη Ρώμη στην Παννονία και τη Μεγάλη Μοραβία. Μετά το θάνατο του Μεθοδίου το 885 ο Κλήμης ηγήθηκε του αγώνα κατά των Γερμανών κληρικών στη Μεγάλη Μοραβία, μαζί με το Γκόραζντ. Αφού πέρασε κάποιο χρονικό διάστημα στη φυλακή απελάθηκε από τη Μεγάλη Μοραβία και το 885 ή 886 έφθασαν στα σύνορα της Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας μαζί με το Ναούμ της Πρεσλάβας, τον Αγγελάριο και ενδεχομένως το Γκόραζντ (σύμφωνα με άλλες πηγές ο Γκόραζντ τότε ήταν ήδη νεκρός). Οι τέσσερις τους στη συνέχεια εστάλησαν στη Βουλγαρική πρωτεύουσα Πλίσκα, όπου τους ανατέθηκε από τον Τσάρο Βόρις Α΄της Βουλγαρίας να εκπαιδεύσουν το μελλοντικό κλήρο του κράτους στη Σλαβονική γλώσσα. Μετά την υιοθέτηση του Χριστιανισμού το 865 οι θρησκευτικές τελετές στη Βουλγαρία διεξάγονταν στα ελληνικά από κληρικούς που αποστέλλονταν από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Φοβούμενος την αύξηση της επιρροής του Βυζαντίου και την αποδυνάμωση του κράτους ο Βόρις θεώρησε την υιοθέτηση της Παλαιάς Σλαβονικής γλώσσας ως ένα τρόπο για να διατηρήσει την πολιτική ανεξαρτησία και τη σταθερότητα της Βουλγαρίας, έτσι ίδρυσε δύο φιλολογικές σχολές (ακαδημίες), της Πλίσκας και της Οχρίδας, όπου η θεολογία θα διδασκόταν στη Σλαβονική γλώσσα. Ενώ ο Ναούμ της Πρεσλάβας έμεινε στην Πλίσκα, εργαζόμενος για την ίδρυση της εκεί Φιλολογικής Σχολής, στον Κλήμεντα ανατέθηκε από το Βόρις Α΄, να οργανώσει τη διδασκαλία της θεολογίας για τους μέλλοντες κληρικούς στην Παλαιά Εκκλησιαστική Σλαβονική στη Φιλολογική Σχολή της Οχρίδας. Επί επτά χρόνια (886-893) ο Κλήμης δίδαξε περίπου 3.500 μαθητές στη Σλαβονική γλώσσα και το Γλαγολιτικό αλφάβητο.

Εορτή

Η διαδικασία αγιοποίησης ήταν πολύ πιο αργή στις δεκαετίες μετά το θάνατο του Κυρίλλου από ότι σήμερα. Ο Κύριλλος θεωρήθηκε από τους μαθητές του ως άγιος λίγο μετά το θάνατό του. Οι πιστοί του εξαπλώθηκαν ανάμεσα στα έθνη που μετέδωσε το ευαγγέλιο και στη συνέχεια στην ευρύτερη Χριστιανική εκκλησία και ήταν γνωστός ως άγιος άνθρωπος, μαζί με τον αδελφό του Μεθόδιο. Υπήρξαν εκκλήσεις για αγιοποίηση του Κυρίλλου από τα πλήθη που πλαισίωναν τους δρόμους της Ρώμης κατά την επικήδεια πομπή του. Η πρώτη εμφάνιση των αδελφών σε παπικό έγγραφο είναι στο Grande Munus του Λέοντα Η' το 1880. Είναι γνωστοί ως "Απόστολοι των Σλάβων" και εξακολουθούν να χαίρουν μεγάλης εκτίμησης τόσο από τους Ρωμαιοκαθολικούς όσο και τους Ορθόδοξους Χριστιανούς. Η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο στις 11 Μαΐου (αν και για τις Ορθόδοξες Εκκλησίες που χρησιμοποιούν το παλαιό ημερολόγιο αυτό είναι 24 Μαΐου του νέου ημερολογίου). Η γιορτή τιμά επίσης την εισαγωγή του αλφαβητισμού και το κήρυγμα των ευαγγελίων στη σλαβική γλώσσα από τους αδελφούς. Η ημέρα της γιορτής τους είναι στις 14 Φεβρουαρίου για τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία (για να συμπέσει με την ημερομηνία του θανάτου του Αγίου Κυρίλλου). Το 1980 ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ κήρυξε τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο συμπροστάτες της Ευρώπης μαζί με τον Άγιο Βενέδικτο. Οι Κύριλλος και Μεθόδιος θεωρούνται επίσης άγιοι από την Λουθηρανική και την Αγγλικανική εκκλησία. Σύμφωνα με παλιά Βουλγαρικά χρονικά η ημέρα των αγίων αδελφών εορτάστηκε εκκλησιαστικά ήδη από τον 11ο αιώνα. Ο πρώτος καταγεγραμμένος κοσμικός εορτασμός της Ημέρας των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου ως "Ημέρα της Βουλγαρικής γραφής", όπως είναι παραδοσιακά δεκτό από τη Βουλγαρική ιστορία, πραγματοποιήθηκε στη Φιλιππούπολη στις 11 Μαΐου 1851, όταν μια τοπική Βουλγαρική σχολή ονομάστηκε "Αγίων Κύριλλου και Μεθόδιου", με πρωτοβουλία του διακεκριμένου Βούλγαρου εκπαιδευτικού Nάιντεν Γκέροφ, αν και ένας Αρμένιος περιηγητής αναφέρεται στην επίσκεψή του στη "γιορτή της Βουλγαρικής γραφής" στην πόλη Σούμεν στις 22 Μαΐου 1803. Η ημέρα αυτή εορτάζεται ως αργία στις ακόλουθες χώρες :

στη Βουλγαρία γιορτάζεται στις 24 Μαΐου και είναι γνωστή ως "Ημέρα Βουλγαρικής Παιδείας και Πολιτισμού και Σλαβονικής Λογοτεχνίας» (βουλγαρικά: Ден на българската просвета и култура и на славянската писменост), μια εθνική αργία εορτασμού του Βουλγαρικού πολιτισμού και λογοτεχνίας, καθώς και το αλφάβητο. Είναι επίσης γνωστοί ως "Ημέρα Αλφάβητου, Πολιτισμού και Παιδείας" (βουλγαρικά: Ден на азбуката, културата и просвещението). Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος είναι προστάτες της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Βουλγαρίας και υπάρχει ένα μνημείο τους μπροστά από αυτή. Είναι οι δημοφιλέστεροι άγιοι στην Ορθόδοξη εκκλησία της Βουλγαρίας και εικόνες τους βρίσκονται σε κάθε εκκλησία. στην Βόρεια Μακεδονία γιορτάζεται στις 24 Μαΐου και είναι γνωστή ως "Ημέρα Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, Σλαβονικών Διαφωτιστών" (σλαβομακεδονικά:. Св Кирил и Методиј, Ден на словенските просветители), εθνική αργία. Η κυβέρνηση θέσπισε ένα διάταγμα της εθνικής εορτής τον Οκτώβριο του 2006 και το Κοινοβούλιο πέρασε μια αντίστοιχη νομοθεσία στις αρχές του 2007. Προηγουμένως γιορταζόταν μόνο στα σχολεία. Είναι επίσης γνωστή ως η ημέρα των "Θεσσαλονικέων Αδελφών" (σλαβομακεδονικά: Солунските браќа). στην Τσεχία και στη Σλοβακία οι δύο αδελφοί αρχικά γιορτάζονταν στις 9 Μαρτίου, αλλά ο Πάπας Πίος Θ΄Πάπας άλλαξε την ημερομηνία αυτή στις 5 Ιουλίου για διάφορους λόγους. Σήμερα οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος τιμώνται εκεί ως εθνικοί άγιοι και η ημέρα της εορτής τους (5 Ιουλίου), "Ημέρα Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου" είναι εθνική εορτή στην Τσεχία και τη Σλοβακία. Στην Τσεχία γιορτάζεται ως "Ημέρα Σλάβων ιεραπόστολων Κύριλλου και Μεθόδιου" (τσεχικά: Den slovanských věrozvěstů Cyrila a Metoděje)) και στη Σλοβακία ως "Ημέρα Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου". (σλοβακικά: Sviatok svatého Cyrila ένα Metoda) στη Ρωσία γιορτάζεται στις 24 Μαΐου και είναι γνωστή ως "Ημέρα Σλαβονικής Λογοτεχνίας και Πολιτισμού" (ρωσικά: День славянской письменности и культуры), γιορτάζοντας το Σλαβονικό πολιτισμό και τη λογοτεχνία, καθώς το αλφάβητο. Ο εορτασμός της είναι εκκλησιαστικός (11 Μαΐου του Ιουλιανού ημερολόγιου της Εκκλησίας) χωρίς να αποτελεί όμως αργία.

Ναοί

Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί ναοί αφιερωμένοι στους αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο. Ειδικότερα, στη γενέτειρά τους, Θεσσαλονίκη, υπάρχουν τρείς ναοί. Ο πρώτος ναός που αφιερώθηκε στους θεσσαλονικείς αγίους βρίσκεται στη συνοικία Ξηροκρήνη της Θεσσαλονίκης και αποτελεί τον παλαιό ναό του αγίου Νικολάου, ο οποίος, μετά την ανέγερση του νέου το 1970, αφιερώθηκε στη μνήμη τους ώστε να τιμηθούν οι Θεσσαλονικείς άγιοι στη γενέτειρά τους.. Επίσης στη Θεσσαλονίκη έχουν ανεγερθεί δυο ναοί: στη Νέα Παραλία και στον Εύοσμο. Ενοριακοί ναοί των αγίων Κύριλλου και Μεθόδιου έχουν ανεγερθεί και στην υπόλοιπη Ελλάδα όπως στην Ξάνθη, στον Λαγκαδά, στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας και στο Ολυμπιακό Χωριό στις Αχαρνές. Άλλοι ναοί βρίσκονται στον Προμαχώνα Σερρών και τη Δοϊράνη Κιλκίς, ενώ παρεκκλήσια υπάρχουν στον στο Μέγα Γιαλό Σύρου, στην κατακόμβη του Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Τριάδος Πειραιά και στις εγκαταστάσεις της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης στο Κολυμβάρι Χανίων. Σε άλλες χώρες επίσης έχουν τιμηθεί με ανέγερση ναών στη μνήμη του όπως ο Καθεδρικός Ναός Μιχάλοβτσε της Σλοβακίας και ο μητροπολιτικός ναός του Πύργου στη Βουλγαρία. Ελληνορθόδοξοι ναοί των αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου βρίσκονται επίσης στο Kirchheim U. Teck Γερμανίας, στην Οστάνδη Βελγίου, στο Huthwaite της Αγγλίας, στο Τορόντο του Καναδά, στο Preston Μελβούρνης στην Αυστραλία κ.α.

Αλλες τιμές

Η Εθνική βιβλιοθήκη της Βουλγαρίας στη Σόφια, το Πανεπιστήμιο Αγίων Κύριλλου και Μεθόδιου των Σκοπίων στην Βόρεια Μακεδονία και το Πανεπιστήμιο των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου στο Βελίκο Τίρνοβο της Βουλγαρίας και εκείνο στην Ταρνάβα της Σλοβακίας φέρουν το όνομα των δύο αγίων. Η Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Πάλατσκι στο Όλομουτς Τσεχίας, φέρει το όνομα "Θεολογική Σχολή Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου". Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος είναι οι πολιούχοι της Αρχιεπισκοπής της Λιουμπλιάνας. Ο Καθεδρικός Ναός της Λιουμπλιάνας βρίσκεται στην Πλατεία Κυρίλλου και Μεθοδίου. (Σλοβενικά: Ciril-Metodov trg). Επίσης είναι πολιούχοι της Ανατολικής Καθολικής Μητρόπολης Κόσιτσε της Σλοβακίας και της Σλοβακικής Ανατολικής Καθολικής Μητρόπολης του Τορόντο. Τα λείψανα του Αγίου Κυρίλλου είναι θαμμένα σε ένα ιερό παρεκκλήσι μέσα στη Βασιλική του Αγίου Κλήμεντος στη Ρώμη. Η Βασιλική των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου στο Ντάνβιλ της Πενσυλβάνιας στις ΗΠΑ είναι η μοναδική Ρωμαιοκαθολική βασιλική στον κόσμο, αφιερωμένη στους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο.

Παραπομπές

Εξωτερικοί Σύνδεσμοι

Άγιος Κύριλλος (Γερμανική γλώσσα) Άγιος Μεθόδιος (Γερμανική γλώσσα) Κέντρο Πολιτιστικών Μελετών Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος Εκκλησία της Ελλάδος. -Οι άγιοι Ισαπόστολοι Κύριλλος και Μεθόδιος Προστάτες Άγιοι της Ευρώπης Φωτισταί των Σλάβων Πηγές για την Ελληνικότητα των Αγίων Κύριλλου και Μεθόδιου (Αγγλική γλώσσα) Κύριλλος και Μεθόδιος "εθναπόστολοι" Σλάβων και Νεοελλήνων, της Αγγελικής ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ( διδάσκει Βαλκανική Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), 06/05/2001 Η Αυγή