Η Ηγουμενίτσα είναι παραλιακή πόλη στη βορειοδυτική Ελλάδα, πρωτεύουσα του Νομού Θεσπρωτίας, ο πρώτος σε κίνηση λιμένας της δυτικής Ελλάδας και ο δεύτερος σε επιβατική κίνηση μετά τον Πειραιά πανελλαδικά (σύμφωνα με τα στοιχεία της Ένωσης Λιμένων Ελλάδος). Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του νομού Θεσπρωτίας, στον μυχό του ομώνυμου όρμου.

Ιστορικά στοιχεία

Η Ηγουμενίτσα είναι μια σχετικά καινούρια πόλη που ανοικοδομήθηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα: το 1908, επί σουλτάνου Ρεσάτ Πασά, ο Χαμίτ Μπέης του Γκρεκοχωρίου(παλιό Γραικοχώρι), προικισμένος με σπάνια διορατικότητα για την εποχή, είχε προμαντέψει την αξία του λιμανιού της Ηγουμενίτσας και σκέφτηκε να ιδρύσει σ’ αυτό μια πόλη κοντά στην παραλία, που θα ονομαζόταν προς τιμήν του σουλτάνου «Ρεσατ-γιέ». Τα φιλόδοξα σχέδια του Χαμίτ διακόπτονται από την έναρξη των βαλκανικών πολέμων και την ενσωμάτωση της περιοχής στο ελληνικό κράτος τον Φεβρουάριο του 1913. Σε απογραφή του 1920 η Κοινότητα Ηγουμενίτσας αριθμούσε 649 κατοίκους και τρεις οικισμούς: την Ηγουμενίτσα, τη Γράβα και το Λιμάνι. Τρία χρόνια αργότερα, τα τραγικά γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής, οδηγούν στην περιοχή μερικές εκατοντάδες πρόσφυγες που εγκαθίστανται στην πόλη και την εμπλουτίζουν με νέο ανθρώπινο δυναμικό. Μερικά λίθινα εργαλεία της Μέσης Παλαιολιθικής περιόδου (παρουσιάζονται στην έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου), αποτελούν ένδειξη για την εμφάνιση του προϊστορικού ανθρώπου στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα η πόλη της Ηγουμενίτσας. Στην εποχή του χαλκού η περιοχή ανήκε στο φύλο των Θεσπρωτών και κατά την παράδοση το νησάκι Αγιονήσι στον κόλπο της Ηγουμενίτσας, ήταν ο βράχος που έριξε ο Πολύφημος στον Οδυσσέα. Επίσης στην Οδύσσεια αναφέρεται η επίσκεψη του Οδυσσέα στον βασιλιά Φείδωνα και στο θεσπρωτικό ιερό Μαντείο της Δωδώνης.

Στην κλασική εποχή, Κερκυραίοι σύμφωνα με το Θουκυδίδη, ίδρυσαν την αποικία της Τορώνης, ή Κερκυραϊκής Περαίας στην περιοχή του Πύργου Ραγίου, βάσεις τείχους Μυκηναϊκής εποχής και με πληθυσμό 6.000 κατοίκων, στην οποία κατέφυγαν οι εκδιωχθέντες ολιγαρχικοί του νησιού, κατά τον Κερκυραϊκό εμφύλιο πόλεμο το 427 π.Χ.. Στα όρια του σημερινού δήμου, ιδρύεται στο β΄ μισό του 4ου αι. π.Χ., η πόλη των Γιτάνων, έδρα του Κοινού των Θεσπρωτών κι ένα από τα σημαντικότερα πολιτικά, διοικητικά και οικονομικά κέντρα της ευρύτερης περιοχής του Ιονίου, με 8.000 περίπου κατοίκους. Ο αρχαίος αυτός οικισμός καταστράφηκε από τους Ρωμαίους και εγκαταλείφθηκε οριστικά το 167 π.Χ.. Βορειοανατολικά από το σημερινό Λαδοχώρι, σ' ένα αντέρεισμα του βουνού Ζουμπρί και πλάι στο ρέμα που διασχίζει το χωριό, μαρτυρείται η ύπαρξη ρωμαϊκού οικισμού ( των αυτοκρατορικών χρόνων). Η Ρωμαϊκή έπαυλη,οι αγροτικές εγκαταστήσεις, τα λουτρά και οι νεκρικοί θάλαμοι δείχνουν τον πλούτο των κατοίκων της περιοχής. Στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το Δικαστικό Μέγαρο της πόλης, ανασκαφείς έδειξαν ότι οι Ρωμαίοι το χρησιμοποιούσαν ως λιμάνι. Αργότερα στο σημείο του Δημοτικού Σταδίου της Ηγουμενίτσας ανακαλύφθηκε η νεκρόπολη του οικισμού που είχε ιδρυθεί εδώ. Ο οικισμός βρισκόταν σε πολύ στρατηγική θέση, καθώς έλεγχε τόσο τον διεθνή θαλάσσιο δρόμο, που εξασφάλιζε την επικοινωνία της Ρώμης με την Ελλάδα και την Ανατολή, όσο και το δυτικό σκέλος του ρωμαϊκού χερσαίου δρόμου Απολλωνίας - Βουθρωτού - Νικόπολης. Είναι πολύ πιθανό μάλιστα να χρησίμευσε ως επίνειο της μεσογειακής ρωμαϊκής αποικίας της Φωτικής, από την οποία θα εξαρτιόταν διοικητικά. Ένας άλλος οικισμός με το όνομα «Τρουμπε» στην περιοχή της Νέας Σελεύκειας ήρθε στο φως. Φαίνεται ότι η περιοχή αυτή στην Ηγουμενίτσα, προκάλεσε το ενδιαφέρον των Ρωμαίων για δημιουργία οικισμών λόγω του πλούσιου βοσκότοπου που επικρατούσε. Αυτό το γεγονός δείχνει ότι ο κόλπος της Ηγουμενίτσας έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ύστερη αρχαιότητα ως καταφύγιο πλοίων πολεμιστών και από άλλες χώρες. Αργότερα στο τέλος των Βυζαντινών χρόνων ο ρωμαϊκός οικισμός του Λαδοχωρίου καταστράφηκε από τους Γότθους, ενώ μετά από πολλά χρονιά ανακαλύφθηκε και φυγαδεύτηκε από αγνώστους, ένας πλούσιος τάφος - σαρκοφάγος ενός Ρωμαίου στρατιώτη, πιθανώς του διοικητή της περιοχής, με τη χρυσή πανοπλία και τα χρυσά σπαθιά του, δείχνοντας τη μέθοδο των Ρωμαίων παρόμοια με αυτήν των Αιγυπτίων και την πίστη τους στη μετά θάνατον ζωή.

Κατά τον Μεσαίωνα η Θεσπρωτία υπέφερε από επιδρομές Σλάβων, Βανδάλων, Γότθων και Οθωμανών. Ουσιαστικά η Ηγουμενίτσα είναι γνωστή από το 1285, όταν δόθηκε προίκα μαζί με το νησί των Συβότων και τον Βουθρωτό, στη γυναίκα του Φιλίππου Τάραντα, Θυγαρ. Αργότερα τα παράλια της Ηπείρου κατακτήθηκαν από τους Ενετούς, δημιουργώντας κύριες βάσεις στη Σαγιάδα και το Φανάρι. Στην περιοχή της Ηγουμενίτσας οι Ενετοί, έχτισαν ένα ομοιόμορφο κάστρο με βυζαντινή αρχιτεκτονική, στο δασύλλιο ακριβώς, πίσω από το σημερινό κτίριο της Περιφερειακής Ενότητας. Μέσα στο κάστρο υπήρχαν περίπου 20 σπίτια των Ενετών, καθώς και λιγοστές καλύβες αριστερά, έξω από το κάστρο των μετοίκων της Γκούμανης, στην κοινότητα της Γράβας. Υπήρχε δε στην ακτή ένα φυλάκιο, όπου σήμερα είναι το παλιό τελωνείο. Ύστερα από πολλές μάχες μεταξύ Βενετών και Τούρκων στην περιοχή της Ηγουμενίτσας, το 1685 το κάστρο της, ανατινάχθηκε από τον Ενετό, Μοροζινι και μετέφερε τα 12 κανόνια του στη Κέρκυρα. Στη συνέχεια στη περιοχή διαμορφώθηκαν διάφοροι οικισμοί, ενώ τη χρησιμοποιούσαν σαν αγκυροβόλιο οι Τούρκοι, οι Αλβανοί και οι Ιταλοί. Η περιοχή άρχισε να χρησιμοποιείται ως «Porto delle Gomenizze», οι Ιταλοί ονόμασαν το Αγιονήσι στην είσοδο του κόλπου ως «Scoglio della Madonna» (σκόπελος της Παναγιάς). Οι οικισμοί της περιοχής από το 1693 ήταν το Γκρικοχώρι με τους περισσότερους κατοίκους, Χριστιανούς δίγλωσσους και αλλαξοπιστήσαντες μουσουλμάνους. Μετά ακολουθεί η Γράβα (Βουνοσπηλιά) με 53 χανέδες (σπίτια), πληθυσμό αρρένων: 119, θηλέων:118, ένα κοινό σχολείο με 13 μαθητές και το Λιμάνι η αλλιώς Γουμενίτσα με 15 κατοίκους, ένα καφενεδάκι κι ένα τελωνείο με το όνομα Dogana. «Γουμενίτζα ή Ηγουμενίτζα λιμήν της Θεσπρωτίας και φρούριον αξιόλογον εκ των πολέμων της Τουρκίας και Βενετίας αναφέρεται δε υπάρχουσα προ του έτους 1350». Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Χαμίτ Μπέης από, Γκρικοχώρι σε συνεργασία με τον φίλο του σουλτάνο Ρεσάτ Πασσά, προσπαθεί να δημιουργήσει μια πόλη - λιμάνι, που θα αποτελούσε και την πρωτεύουσα της Θεσπρωτίας, με το όνομα Ρεσατγιέ. Όμως η πόλη δεν είχε ούτε ανθρώπους ούτε μαγαζιά. Έτσι διάφοροι άνθρωποι από τα γειτονικά χωριά, ήρθαν στη Ρεσατγιέ να ζήσουν. Οι πιο πλούσιοι αγόρασαν στρέμματα γης από τον Μπέη. Στη συνέχεια έχτισε ένα μακροσκελές κτήριο με σχήμα Γ που απλωνόταν από τη σημερινή οδό της 8ης Δεκεμβρίου, έως αυτήν της οδού Κύπρου. Το κτήριο αυτό περιελάμβανε ισόγεια καταστήματα, ένα πανδοχείο στον πρώτο όροφο, από κάτω ένα εστιατόριο, φούρνο, ηλεκροφωτιστήριο, φανοποιείο. Το 1916 ιδρύεται Ειρηνοδικείο, το 1928 παράρτημα Εφορίας και Ταμείου και το 1930 Συμβολαιογραφείο. Παράλληλα ο πληθυσμός της ενισχύεται και με μαούνες αρχίζει η επικοινωνία με την Κέρκυρα. Το 1936 με την ίδρυση του Νομού Θεσπρωτίας, η Ηγουμενίτσα προήχθη σε δήμο και ορίζεται πρωτεύουσα του νομού. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καταστρέφεται ολοσχερώς, από τα Γερμανικά στρατεύματα σε συνεργασία με ντόπιους Αλβανοτσάμηδες και μετά το τέλος του, ανοικοδομείται με νέο σχέδιο. Η πορθμειακή γραμμή Ηγουμενίτσας - Κέρκυρας δημιουργήθηκε στις 6 Ιούνη 1955, με πρώτο πλοίο το ανοιχτού τύπου: F/B "Σέριφος". Το 1960 με την εκβάθυνση του διαύλου, δημιουργείται και η ακτοπλοϊκή σύνδεση με την Ιταλία.

Η σύγχρονη πόλη

Σήμερα η Ηγουμενίτσα είναι οικιστικό κέντρο νομαρχιακού επιπέδου, με κυρίαρχο τον τριτογενή τομέα, ο οποίος σχετίζεται κυρίως με τις μεταφορικές και τουριστικές δραστηριότητες που επικεντρώνονται στον λιμένα Ηγουμενίτσας και στη σύνδεση με την Εγνατία Οδό. Η Ηγουμενίτσα αναδεικνύεται σε δυτική πύλη της χώρας και κέντρο ανάπτυξης με ρόλο διαπεριφερειακό και διακρατικό, σε παράλληλη και συμπληρωματική λειτουργία με τα Ιωάννινα.

Την τελευταία δεκαετία η έκταση της υπερδιπλασιάστηκε και η πόλη επεκτάθηκε προς όλες τις κατευθύνσεις, συμπεριλαμβάνοντας στο ενιαίο οικιστικό σύνολο τα τοπικά διαμερίσματα της Ν. Σελεύκειας (μαζί με τους οικισμούς Εθνικής Αντιστάσεως και Αμπελιών), του Λαδοχωρίου και του Γραικοχωρίου, τα οποία και αποτελούν τους νέους οικιστικούς υποδοχείς του πολεοδομικού συγκροτήματος της Ηγουμενίτσας. Τη ραγδαία ανάπτυξή της τη βοήθησαν δύο κυρίως παράγοντες. Η κατασκευή του νέου λιμανιού, το οποίο αποτελεί πλέον το δεύτερο μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας, και η κατασκευή της Εγνατίας οδού, του οδικού άξονα που συνδέει την Ηγουμενίτσα με τα Ιωάννινα κατά κύριο λόγο, αλλά και με τη Θεσσαλονίκη και την Αλεξανδρούπολη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κατασκευή της έχει μειώσει το χρόνο ταξιδιού μεταξύ Ιωαννίνων και Ηγουμενίτσας, από σχεδόν 2 ώρες, σε 40 λεπτά οδήγησης. Αυτές οι 2 κατασκευές έχουν φέρει και το τέλος της απομόνωσης της πόλης, αλλά και της Θεσπρωτίας γενικότερα. Λόγω της μικρής απόστασης από την Ιταλία, πολλοί κάτοικοι ταξιδεύουν αυθημερόν στην Ιταλία για αγορές. Έχει επίσης διευκολυνθεί η μετάβαση από και προς τα Ιωάννινα. Επίσης, ιδιαίτερα το καλοκαίρι πολλοί Ιταλοί και Γιαννιώτες μετακινούνται στις παραλίες της Ηγουμενίτσας.

Δημογραφικά στοιχεία

Ο πληθυσμός της Ηγουμενίτσας ανέρχεται στους 9.145 κατοίκους και της Δημοτικής Ενότητας Ηγουμενίτσας, στους 17.902. Ο δε πληθυσμός του Δήμου Ηγουμενίτσας είναι 25.814 μόνιμοι κάτοικοι. Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η εξέλιξη του πληθυσμού στον οικισμό της Ηγουμενίτσας και στη Δημοτική Ενότητα Ηγουμενίτσας σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής:

Από τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται ότι ο μόνιμος πληθυσμός της ευρύτερης περιοχής της πόλης, αυξήθηκε κατά 17,4% μέσα στην τελευταία δεκαετία.

Λιμάνι

Ο “Λιμήν έρημος” του Θουκυδίδη, σήμερα κατέχει τη δεύτερη θέση ανάμεσα στους λιμένες της Ελληνικής επικράτειας σε κίνηση επιβατών, αφήνοντας τρίτο αυτό του Ηρακλείου και τέταρτο το μεγάλο λιμάνι της Πάτρας. Σήμερα οι γραμμές εσωτερικού & εξωτερικού που εκτελούνται από και προς Ηγουμενίτσα είναι:

Εσωτερικού Ηγουμενίτσα – Κέρκυρα Ηγουμενίτσα – Λευκίμμη Ηγουμενίτσα – Παξοί Εξωτερικού Ηγουμενίτσα – Ανκόνα Ηγουμενίτσα – Βενετία Ηγουμενίτσα – Τεργέστη Ηγουμενίτσα – Μπάρι Ηγουμενίτσα – Πρίντεζι Ηγουμενίτσα – Ραβένα (περιστασιακά) Σύμφωνα με το σχέδιο λιμενικής στρατηγικής που εκπόνησε το Υπουργείο Ναυτιλίας (2012-2013), ο λιμένας Ηγουμενίτσας καθίσταται Πύλη Σύνδεσης όχι μόνο της Ελλάδας με τη λοιπή Ευρώπη, αλλά ολόκληρης της Ευρώπης με τα Βαλκάνια, τον Εύξεινο Πόντο και τη Μέση Ανατολή, μέσω της ανάπτυξης συνδυασμένης μεταφοράς, άμεσα θαλάσσιας - οδικής και μακροπρόθεσμα (μέσω της σιδηροδρομικής Εγνατίας), ενσωματώνοντας το σιδηρόδρομο. Στο ίδιο σχέδιο, το λιμάνι χαρακτηρίζεται ως το πιο δυναμικό της χώρας!

Μέχρι τις αρχές του 2012, έχουν ολοκληρωθεί τα έργα της Α΄Φασης κατασκευής του (2003) και προχωρούν αυτά της Β΄ (τέλη 2013) και Γ΄ Φάσης (2016). Με την ολοκλήρωση των εργασιών το λιμάνι της Ηγουμενίτσας θα αποτελεί έναν σύγχρονο μεγάλο λιμένα της Μεσογείου, με επιβατική, εμπορική αλλά και τουριστική κίνηση αφού από το 2013 (με την ολοκλήρωση των έργων της Β΄ Φάσης – τουριστικός λιμένας) θα προσεγγίζουν σε αυτό μεγάλα κρουαζιερόπλοια. Επίσης με τη σχεδιαζόμενη δημιουργία εμπορευματικού κέντρου με ένα τμήμα εντός της λιμενικής ζώνης και το δεύτερο σε μικρή απόσταση από το λιμάνι, θα ενισχυθεί σημαντικά η εμπορική κίνηση και θα καταστήσει την Ηγουμενίτσα διεθνές διαμετακομιστικό κέντρο. Ειδικότερα στην ακτοπλοϊκή σύνδεση Ελλάδας - Ιταλίας η κίνηση επιβατών, φορτηγών, και Ι.Χ. το 2016 είχε ως εξής :

Από τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται ότι η Ηγουμενίτσα εξυπηρετεί το 64.2% της επιβατικής κίνησης, το 67.6% της κίνησης ΙΧ και το 57.18% της κίνησης φορτηγών. Τέλος όσον αφορά την είσοδο επισκεπτών στην Ελλάδα μέσω θαλάσσιων μεταφορικών μέσων για την περίοδο Ιανουάριος - Σεπτέμβριος 2012, από το λιμάνι της Ηγουμενίτσας εισήλθαν 303.740 επισκέπτες, μέσω της Πάτρας 153.832, μέσω της Κέρκυρας 64.944 και από λοιπούς σταθμούς 143.750 επισκέπτες, επιβεβαιώνοντας τον ηγετικό ρόλο του λιμένα της πόλης πανελλαδικά .

Κλιματολογικά στοιχεία

Στην Ηγουμενίτσα η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 1100 mm. Μέση ετήσια θερμοκρασία στην Ηγουμενίτσα για το έτος 2005.

Όπως φαίνεται, τα νερά είναι κατάλληλα για κολύμπι μεταξύ των μηνών Μαΐου-Νοεμβρίου. Κατά τη διάρκεια του έτους 2005 υπήρξαν 65 βροχερές μέρες. Το καλοκαίρι 4 βροχερές μέρες και κατά μέσο όρο 10 ώρες ηλιοφάνεια την ημέρα. Τα τελευταία 25 χρόνια η χαμηλότερη καταγραφείσα θερμοκρασία ήταν -9 °C, και η υψηλότερη 40 °C.

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

Εκπαίδευση

Στην πόλη της Ηγουμενίτσας λειτουργούν 5 Δημοτικά Σχολεία (8 στην ευρύτερη περιοχή της πόλης), 5 Γυμνάσια (1 Εσπερινό), 3 Γενικά Λύκεια (1 Εσπερινό), 1 ΕΠΑ.Λ ( 1 Εσπερινό), 1 ΕΠΑ.Σ, ΙΕΚ. Τέλος, η Ηγουμενίτσα φιλοξενεί το Τμήμα Μετάφρασης και Διερμηνείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, σύμφωνα με τον νόμο 4559/3-8-2018. Μέχρι το 2018 το τμήμα Μετάφρασης και Διερμηνείας λειτουργούσε ως τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του πρώην ΤΕΙ Ηπείρου.

Αρχαιολογικό Μουσείο

Το αρχαιολογικό μουσείο της πόλης χτίστηκε το 1999 και εγκαινιάστηκε το 2009, βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πόλης και συγκεκριμένα απέναντι από τα κτίρια του ΤΕΙ. Αποτελείται από πέντε βασικές ενότητες: Αρχαιολογική - Ιστορική αναδρομή, Οικισμοί των Ιστορικών χρόνων, Δημόσιος Βίος, Ιδιωτικός Βίος, Ταφικά έθιμα.

Η πόλη ως τουριστικός προορισμός

Στην Ηγουμενίτσα παρέχεται η δυνατότητα για βόλτες, τρέξιμο στην παραλία ή στο βουνό, άθληση ή επαφή με τη φύση. Επίσης παρέχει πρόσβαση στις παραλίες των Συβότων που απέχουν 20 λεπτά οδικώς. Σε απόσταση μόλις 3 χιλιομέτρων βρίσκεται η πανέμορφη αμμώδης παραλία του Δρεπάνου και Μακρυγιάλι με τα καθαρά κρυστάλλινα νερά με μήκος 7 χιλιομέτρων. Στην πόλη λειτουργεί αρχαιολογικό μουσείο με εκθέματα από τους Ιστορικούς χρόνους μέχρι τους Βυζαντινούς. Επίσης η πόλη αποτελεί πλέον και αναπτυσσόμενο προορισμό κρουαζιέρας ως σταθμός για επισκέψεις στους αρχαιολογικούς χώρους και τις φυσικές ομορφιές της Θεσπρωτίας αλλά και ολόκληρης της Ηπείρου.

Αδελφοποιημένες πόλεις

Άγιοι Σαράντα, Αλβανία Βέλμπερτ, Γερμανία

Προξενικές Αρχές

Στην Ηγουμενίτσα υφίστανται τα ακόλουθα προξενεία χωρών:

Γερμανία

Φωτογραφίες

Χάρτης περιοχής

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Ηγουμενίτσας H ενημερωτική πύλη της Ηγουμενίτσας Λιμένας Ηγουμενίτσας Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας Igoumenitsa Filothei Weather Station - Καιρικές συνθήκες