Ο Στανός χωριό του Δήμου Αριστοτέλη στη Χαλκιδική. Συνορεύει βόρεια με το νομό Θεσσαλονίκης, τα χωριά Μελισσουργό και Νέα Μάδυτο, νότια με την Αρναία, δυτικά με τη Μαραθούσα και ανατολικά με τη Βαρβάρα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 515 μ. Η απόσταση από την Αρναία είναι 8 χιλιόμετρα. Λειτουργεί το Δημοτικό σχολείο, το Νηπιαγωγείο , ο παιδικός Σταθμός το ταχυδρομείο και ο πολιτιστικός σύλλογος. Από αθλητική άποψη δραστηριοποιείται η ποδοσφαιρική ομάδα Θύελλα Στανού. Πανηγυρίζει την 1η Σεπτεμβρίου, οπότε εορτάζεται η μνήμη της νεομάρτυρος Χάιδως.

Ιστορικά στοιχεία

Ονομασία

Για το όνομα του χωριού υπάρχουν διάφορες εκδοχές, όπως το ότι έλαβε την ονομασία του από στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου με αυτό το όνομα, ή από κάποιο μέταλλο ή από το λατινικό επίθετο stanus-a-um, που σημαίνει: αυτός που συγκρατεί το νερό. Επίσης, μια ακόμα εκδοχή κάνει λόγο για τις στάνες, που παλαιότερα είχαν σχεδόν όλοι οι κάτοικοι. Οι κάτοικοι του Στανού συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821. Σπουδαίοι αγωνιστές της επανάστασης του 1821 ήταν ο Γιοβάνης Κώστα και ο Χρήστος Οικονόμου.

Πολιτισμική Κληρονομιά

Το πανηγύρι της Αγίας Χάιδως

Η Αγία Χάιδω, είναι νεομάρτυρας, που γεννήθηκε και έζησε στα χρόνια της τουρκοκρατίας στο Στανό. Η μνήμη της γιορτάζεται κάθε χρόνο την 1η Σεπτεμβρίου. Η εκκλησία κτίστηκε τα τελευταία χρόνια προς τιμήν της Αγίας, με πρωτοβουλία του εφημέριου Χαλκιά Νικολάου και τη συνδρομή των Στανιωτών. Την παραμονή της γιορτής τελείται πανηγυρικός εσπερινός, ενώ ανήμερα της γιορτής πανηγυρική Θεία Λειτουργία και λιτάνευση της εικόνας, με τη συμμετοχή του Μητροπολίτη και πολλών ιερωμένων. Αμέσως μετά, στο χώρο της εκκλησίας της Αγίας Χάιδως, γίνεται το παραδοσιακό «κουρμπάνι», οπότε και προσφέρεται δωρεάν φαγητό για όλους. Παράλληλα ο Πολιτιστικός Σύλλογος, για μια εβδομάδα περίπου, διοργανώνει διάφορες εκδηλώσεις, με τοπικές παραδοσιακές ορχήστρες, γνωστά συγκροτήματα με ελληνικά και ξένα τραγούδια και παρουσίαση θεατρικών παραστάσεων και κινηματογράφου.

Γουρουνοχαρά - 26 Δεκεμβρίου

Από παλιά οι περισσότερες οικογένειες συνήθιζαν να εκτρέφουν ένα γουρούνι, το οποίο έσφαζαν τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων. Γύρω από κάθε χοίρο συγκεντρώνονταν συγγενείς και φίλοι, έψηναν και γλεντούσαν. Με το κρέας που περίσσευε, έφτιαχναν λουκάνικα, τσιγαρίδες (κομμάτια χοιρινού με λίπος, τσιγαρισμένα), πλευραμές (πλευρά χοιρινού στο αλάτι) και παστό (κομμάτια λίπους στο αλάτι). Επειδή τα τελευταία χρόνια το έθιμο αυτό τείνει να χαθεί (κάποιες οικογένειες το κρατούν ακόμα και σήμερα), ο Σύλλογος «Εκπολιτιστική και Επιμορφωτική Εταιρία Στανού» εδώ και έξι χρόνια αναβιώνει αυτό το έθιμο στην πλατεία του χωριού. Μόλις σχολάσει η εκκλησία, σφάζονται τα γουρούνια, τεμαχίζονται και αρχίζει το ψήσιμο. Στην αρχή σερβίρονται ντόπιο τσίπουρο και λουκάνικα, στη συνέχεια χοιρινό με κρασί, ενώ σε μεγάλα καζάνια ετοιμάζονται τσιγαρίδες και πατσάς. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης παρουσιάζονται παραδοσιακοί χοροί από τα χορευτικά τμήματα του Συλλόγου και παίζουν παραδοσιακές ορχήστρες. Τα ψητά και το κρασί είναι άφθονα και δωρεάν. Το έθιμο αυτό έχει γίνει γνωστό και στα γύρω χωριά και έτσι η προσέλευση του κόσμου είναι αρκετά μεγάλη.

Καθαρά Δευτέρα

Κάθε χρόνο αυτή τη μέρα, μαζεύεται όλο το χωριό στην τοποθεσία «στου Κυριάκου το τσιαΐρ», ένα ύψωμα στην άκρη του χωριού όπου και γίνεται διαγωνισμός χαρταετού. Τα κριτήρια του διαγωνισμού είναι: ο χαρταετός να είναι χειροποίητος, να έχει καλή εμφάνιση και να πετά ψηλά για αρκετή ώρα. Το έπαθλο του νικητή είναι χρηματικό. Στη διάρκεια του διαγωνισμού, προσφέρονται νηστίσιμα εδέσματα όπως φασουλάδα, λαγάνες, χαλβάς και ντόπιο τσίπουρο.

Ναοί

Η εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου

Η εκκλησία των Εισοδίων της Παναγιάς είναι παλιά, κτισμένη τον 19ο αιώνα. Στην αρχή ήταν μικρή. Με την Τουρκοκρατία ήρθαν από τις περιοχές του Σαμαριού, του Άγναντου και της Αγ. Παρασκευής (του Καλόγερου) οι κάτοικοι αυτών των συνοικισμών και μεγάλωσε ο πληθυσμός του Στανού. Χρειάστηκε τότε να μεγαλώσουν την εκκλησία, όπως είναι τώρα. Την έχτισαν με φαρδύ πέτρινο τοίχο, για να είναι αντοχής και να μένει εσωτερικά ζεστή το χειμώνα και δροσερή το καλοκαίρι.

Η εκκλησία της Αγίας Χάιδως

Ο ναός αυτός κτίστηκε από μαθητές των Κατηχητικών Σχολείων. Στο χώρο της εκκλησίας γίνονται κατηχητικά μαθήματα για όλες τις ηλικίες, μαθήματα ζωγραφικής και αγιογραφίας, ξυλογλυπτικής, βυζαντινής μουσικής, εκδηλώσεις θρησκευτικές και πολιτιστικές ( ομιλίες, γιορτές, θεατρικές παραστάσεις κ.ά.) Ο κύκλος όλων αυτών των εκδηλώσεων αρχίζει πανηγυρικά με το πανηγύρι της Αγίας Χάιδως την 1η Σεπτεμβρίου αρχή της Ινδίκτου (εκκλησιαστικής χρονιάς). Επάνω από την αίθουσα υψώνεται ο ναός της Αγίας, που έζησε στα χρόνια που έζησε την περίοδο πριν από την Επανάσταση του 1821. Η ίδια καταγόταν από το Στανό. Αντιστεκόταν στον κατακτητή Τούρκο. Για αυτό και οι Τούρκοι την οδήγησαν σε μαρτύρια. Σήμερα τιμάται ως ηρωίδα και αγία και προς τιμήν της γίνεται πανηγύρι.

Αναφορές