Πληροφορίες
Ο Σκοπός (τουρκικά: Üsküp, προφ.: Ουσκιούπ) είναι κωμόπολη στην επαρχία Σαράντα Εκκλησιών στην Τουρκία, ευρισκόμενη στην ιστορική περιοχή της Ανατολικής Θράκης. Στις αρχές του 20ού αι. είχε πληθυσμό περί τους 7.000 κατοίκους, υπάγονταν διοικητικά στο Βιλαέτι Σαράντα Εκκλησιών. Εκκλησιαστικά υπάγονταν στη Ιερά Μητρόπολη Σαράντα Εκκλησιών. Βρίσκεται βορειοανατολικά των Σαράντα Εκκλησιών και σε απόσταση 15χλμ. Ο Σκοπός διαρρέεται από το ομώνυμο ρέμα (Üsküp dere) και διαιρείται σε τέσσερις συνοικίες: Σακιζλί (τουρκ. Kemalpaşa) και Αλεμόνι (τουρκ. Mehmetçavuş) δυτικά του ρέματος και Κυριακό (τουρκ. Cevatpaşa) και Παλατίνι (τουρκ. Gündoğdu) ανατολικά του ρέματος. Χαρακτηριστικό της περιοχής οι πολυάριθμοι λόφοι και οι αμπελώνες. Οι κύριες επαγγελματικές ασχολίες των κατοίκων ήταν και παραμένουν η αμπελουργία, η κτηνοτροφία, το εμπόριο και η βιοτεχνία. Ο σημαντικότερος σύλλογος που λειτουργούσε ήταν ο «Ορφεύς» ο οποίος ιδρύθηκε το 1872 και ο ναός του Σκοπού ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο. Στον Σκοπό υπήρχε και μετόχιο της μονής Ιβήρων. Το Σεπτέμβριο του 1915 εκδιώχθηκε ο ελληνικός πληθυσμός (5000) από τους Τούρκους που ανακατέλαβαν την περιοχή από τους Βούλγαρους. Εκτοπίσθηκε γύρω από την Τυρολόη, τη Ραιδεστό σε ορισμένες περιπτώσεις και μακρύτερα. Επέστρεψαν στις αρχές του 1919 όπου και παρέμειναν τρία χρόνια υπό την ελληνική διοίκηση. Ακολούθως, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και κυρίως μετά τη συνθήκη των Μουδανιών στις 13 Οκτωβρίου 1922 αποφασίστηκε η εκκένωση της Ανατολικής Θράκης. Στις 7 Οκτωβρίου 1922 άρχισε η εκκένωση του Σκοπού.
Ο Σκοπός στην Επανάσταση του 1821
Η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, το 1814, βρίσκει τον Σκοπό σε περίοδο άνθησης. Πολλοί κάτοικοι του Σκοπού ταξιδεύουν ως έμποροι και ως τεχνίτες και έτσι έρχονται σε επαφή με τους πρώτους πυρήνες της Φιλικής εταιρείας, κυρίως στην Αδριανούπολη και γίνονται μέλη της. Μετά την κήρυξη της Επανάστασης του 1821 οι Τούρκοι προβαίνουν σε σφαγές εναντίον των Χριστιανών στη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη αλλά και στην Ανατολική Θράκη όπου άτακτα σώματα από εφέδρους (ρετίφια) προβαίνουν σε λεηλασίες και θηριωδίες. Οι Τούρκοι είχαν πληροφορίες και συνέλαβαν στοχευμένα αυτούς που θεωρούσαν πρωταίτιους της εξέγερσης από τον Σκοπό. Συγκεκριμένα το 1821 συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν δια απαγχονισμού δεκαπέντε Σκοπηνοί, εκ των οποίων διασώζονται τα ονόματα των παρακάτω:
Παπά-Ανδρέας ή Παπανδρέας, Σχολάρχης και Έξαρχος. Μαρτύρησε δια απαγχονισμού στον περίβολο του ναού του Αγίου Γεωργίου (μία από τις δύο εκκλησίες του Σκοπού, με έτερη το ναό του πολιούχου αγίου Δημητρίου). Το σώμα του κρεμόταν με εντολή των τουρκικών αρχών επί δύο ημέρες, προς εκφοβισμό των κατοίκων, από το κλωνάρι μιας φτελιάς (πτελεά ή καραγάτσι). Στο ίδιο κλωνάρι αργότερα οι κάτοικοι ανάρτησαν το «μεγάλο σιδερένιο σήμαντρο» που κτυπούσε επί 70 έτη (μέχρι το 1890) για να υπενθυμίζει τη μεγάλη προσφορά, για την ελευθερία του εθνομάρτυρα Παπανδρέα. Σίμος Τσορμπατζής (ή Σιμοτσορμπατζής), προύχοντας. Οδηγήθηκε στην κρεμάλα μπροστά στο σπίτι του, σύμφωνα με άλλους στη συνοικία «Κυριακό», ίσως όμως αποκεφαλίσθηκε στο Μπουνάρ Χισάρ ως μυημένος της Φιλικής Εταιρείας, κατόπιν δικαστικής απόφασης. Γιάννης Δεληγιάννης Κυριάκος Τσορμπατζής.
Παιδεία
Το πρώτο ελληνικό σχολείο του Σκοπού ιδρύθηκε το 1810 και παράλληλα λειτουργούσε το «Κοινόν Σχολείον». Τα κορίτσια φοιτούσαν στα «οικιακά σχολεία». Αναλυτικότερα, τα εκπαιδευτήρια και οι Σχολές που λειτουργούσαν στον Σκοπό ήταν οι εξής:
1ο σχολείο Αρρένων 2ο σχολείο Αρρένων Ελληνική σχολή Βιβλιοθήκη Αλληλοδιδακτικό σχολείο (1872) Δημοτικό Σχολείο Παρθεναγωγείο (1878) Αναγνωστήριο «Ορφεύς» Αστική σχολή πεντατάξιο νηπιοπαρθεναγωγείο.
Μετά την ανταλλάγη πληθυσμών
Με την ανταλλαγή πληθυσμών κάποιοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στο βόρειο Έβρο και στην Προσοτσάνη Δράμας, ενώ οι περισσότεροι δημιούργησαν το Νέο Σκοπό στον τότε Νομό Σερρών. Ο ναός του Νέου Σκοπού είναι αφιερωμένος στον Άγιο Δήμητριο, σε ανάμνηση του ναού του Αγίου Δημητρίου στον παλαιό Σκοπό. Ο Νέος Σκοπός έχει σήμερα 2.529 κατοίκους. Ο Σκοπός στην Τουρκία έχει κι αυτός σήμερα παρόμοιο πληθυσμό: 2315 σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Διοικητικά υπάγεται στην επαρχία Σαράντα Εκκλησιών (Kırklareli ili) και στο ομώνυμο διαμέρισμα (Kırklareli merkez ilçesi). Σημερινός (2021) δήμαρχος του Σκοπού είναι ο κ. Hüseyin Kasap.
Πρόσωπα εκ Σκοπού Ανατολικής Θράκης
Ιερέας Κυριάκος Κωνσταντόπουλος, ιερομάρτυρας ο οποίος μαρτύρησε το 1915 από τους Βούλγαρους στον Σκοπό. Ιερέας Ιωακείμ Ιωακειμίδης (Παπαϊωακείμ), ιερομάρτυρας, αγωνιστής της Κρητικής Επαναστάσεως του 1896, ο οποίος μαρτύρησε το 1917 από τους Βούλγαρους στον Ξηροπόταμο Δράμας. Μητροπολίτης Πισιδίας Κωνσταντίνος Βαλλιούλης (1862-1912) Συμεών Μαλαμής, Εύελπις, πεσών στη Μάχη του Μπιζανίου των Βαλκανικών Πολέμων στις 15/1/1913 Νικόλαος Κωνσταντόπουλος (1884-1975), πολιτικός και λογοτέχνης. Κωνσταντίνος Ταλιαδούρης (1893-1978), πολιτικός, κτηματίας και ευεργέτης Αναστασιάδης Αναστάσιος, μηχανικός και ευεργέτης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1888-1976) Γιώργος Ρώης (1910-1994), ηθοποιός Νικόλαος Αστρινίδης (1921-2010), συνθέτης, αρχιμουσικός, πιανίστας, και παιδαγωγός.
Πηγές
[1] Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Ανθολόγιο Μαρτυριών, Ιωακειμίδης Βασίλης εκ Σκοπού Θράκης https://web.archive.org/web/20130723220342/http://www.24grammata.com/?p=10167 https://sites.google.com/site/gymnskopos/o-topos-mas/o-topos-m Αρχειοθετήθηκε 2016-06-23 στο Wayback Machine. https://web.archive.org/web/20160313073554/http://database.emthrace.org/entities/view.cfm?areaid=1&Artid=4d978717-e0c3-c767-fccf-be3fae7f2db4&NSPid=3 Η θεσμοθετημένη εκπαίδευση στον Παλιό Σκοπό Ανατολικής Θράκης και στο Νέο Σκοπό Σερρών – μία συγκριτική προσέγγιση, Ζωή Καρυοφυλλοπούλου, ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
