Η Παλαιοκώμη είναι χωριό του Δήμου Αμφίπολης στην Περιφερειακή Ενότητα Σερρών. Είναι το μεγαλύτερο χωριό του δήμου Αμφίπολης από άποψη πληθυσμού (1.293 κάτοικοι), μετά το Ροδολίβος.

Ιστορία

Αρχαιότητα

Οι πληροφορίες για την περιοχή του χωριού κατά την αρχαιότητα, είναι έμμεσες και προέρχονται από την ανασκαφική δραστηριότητα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Έχει εντοπιστεί αρχαίο νεκροταφείο της ρωμαϊκής εποχής που έχει δώσει ενεπίγραφα ειδώλια και ελληνικές επιτύμβιες επιγραφές. Τα ονόματα που αναγράφονται «Μέστος», «Δουλέους», «Διοσκουρίδης», «Μαντώ», «Εκαταίη», «Κώραβος» χαρακτηρίζονται Μακεδονικά και Θρακικά . Με βάση τα παραπάνω θεωρείται βέβαιη η ύπαρξη αρχαίου πολίσματος σε σημείο ανάμεσα στην Παλαιοκώμη και τη Νέα Φυλή.

Βυζαντινή εποχή

Στη βυζαντινή εποχή το κάτω μέρος της κοιλάδας του Στρυμόνα ανήκε κυρίως σε Μονές του Αγίου Όρους. Η Παλαιοκώμη αναφέρεται σε επίσημο έγγραφο για πρώτη φορά σε απογραφικό κατάλογο της Μονής Ιβήρων, την πρώτη δεκαετία του δωδέκατου αιώνα, ως Πρεβίστα. Στα επόμενα χρόνια θα αλλάξει χέρια αρκετές φορές, μεταξύ άλλων θα περάσει στην ιδιοκτησία της Μονής Ζωγράφου και τελικά θα καταλήξει στη Μονή Παντοκράτορος του Άθω. Γενικά από εκείνη την εποχή οι πληροφορίες είναι αρκετές και αφορούν τις φορολογικές υποχρεώσεις των κατοίκων καθώς και τις ιδιοκτησίες τους και τα επαγγέλματά τους. Οι περισσότεροι υπάγονται στο καθεστώς του παροίκου, έχοντας δική τους ιδιοκτησία την οποία κληροδοτούν στα παιδιά τους. Η βυζαντινή περίοδος τελείωσε στα τέλη του 14ου αιώνα με την οθωμανική κατάκτηση. Αυτή πραγματοποιήθηκε από τον Γαζή Αχμέτ Εβρενός στο όνομα του Σουλτάνου Μουράτ Α΄ και το όνομα του οικισμού διαμορφώνεται σε Προβίστα.

Τουρκοκρατία

Τα επόμενα χρόνια σημειώθηκε εισροή Τούρκων εποίκων. Αυτοί έγιναν ιδιοκτήτες γης και κοπαδιών. Η Μονή Παντοκράτορος διατήρησε τη θέση της όπως και άλλα μοναστήρια, κατέχοντας σημαντικές ιδιοκτησίες και προφυλάσσοντας το χωριό από την αυθαιρεσία της οθωμανικής εξουσίας. Κάτι τέτοιο δεν ήταν πάντα εφικτό. Σύμφωνα με το Χρονικό των Σερρών του Παπασυνοδινού, το 1623 απαγχονίστηκε ο Αδάμης του Καραπαπά από την Προβίστα. Ο λόγος ήταν πως συγκέντρωνε στοιχεία προκειμένου να καταγγείλει στην Κωνσταντινούπολη τη φορολογική καταπίεση του πληθυσμού από τους τοπικούς άρχοντες. Βέβαια, προκειμένου να πετύχουν την καταδίκη του οι Τούρκοι τον συκοφάντησαν πως έβριζε τη θρησκεία τους.

Το 1900 πέρασε από την περιοχή ο Βρετανός περιηγητής Τζωρτζ Φρεντερίκ Άμποτ και στο βιβλίο Ένας Άγγλος στη Μακεδονία του 1900 που εξέδωσε στη συνέχεια, έδωσε σημαντικές πληροφορίες για την Παλαιοκώμη.

Εθνικοί αγώνες και απελευθέρωση

Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, η κοινότητά Παλαιοκώμης προσέφερε έμψυχο υλικό στα αντάρτικα σώματα και βοήθησε στην παραλαβή και διακίνηση πολεμικού υλικού για το Ελληνικό Προξενείο Σερρών. Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, διεξήχθησαν μάχες μεταξύ του ελληνικού και του βουλγαρικού στρατού στην περιοχή και τελικά αυτή προσαρτήθηκε στο ελληνικό κράτος. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, σημειώθηκε νέα κάθοδος των Βουλγάρων με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να αποδεκατιστεί. Κατ' αρχάς, πήραν ως ομήρους όλους τους Έλληνες άρρενες από 14 έως 60 ετών. Οι περισσότεροι δεν επέστρεψαν ζωντανοί, ενώ τα γυναικόπαιδα μαστίζονταν από επιδημία χολέρας και τύφου. Στο τέλος το χωριό κάηκε και μετά τον πόλεμο ξαναχτίστηκε παραπλεύρως του παλιού οικισμού.

Μεσοπόλεμος

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή ο πληθυσμός συμπληρώθηκε με Πόντιους πρόσφυγες από το Ακ Δαγ Μαντέν και Μικρασιάτες από την Ισπάρτα Πισιδίας. Το όνομα του χωριού άλλαξε σε Παλαιοκώμη το 1928, ενώ απαλλοτριώθηκαν τα μοναστηριακά κτήματα. Την ίδια εποχή έγιναν έργα αποξήρανσης της Λίμνης Αχινού, αποδίδοντας πολλά στρέμματα καλλιεργήσιμης γης.

Σύγχρονη ιστορία

Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο σημειώθηκε νέα βουλγαρική Κατοχή που συνοδεύτηκε από στερήσεις, τρομοκρατία και νέα ομηρεία, τα λεγόμενα Ντουρντουβάκια. Μετά τον πόλεμο, η περιοχή του Παγγαίου μπήκε στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου. Τη δεκαετία του '50 εγκαταστάθηκαν οικογένειες Σαρακατσάνων. Τέλος, υπάρχουν οικογένειες Λακκοβικιωτών, οι οποίοι κατοίκησαν στην Παλαιοκώμη μετά την εγκατάλειψη του χωριού τους, καθώς και άλλες καταγόμενες από τη Χαλκιδική και άλλες περιοχές. Τη δεκαετία του '60 πολλοί χωριανοί μετανάστευσαν στη Γερμανία αλλά και στα μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας. Το 1991 η κοινότητα, μαζί με τον οικισμό της Νέας Φυλής είχε 1.558 εγγεγραμένους δημότες. Εκείνη την περίοδο οι κάτοικοι ανέλαβαν να φιλοξενήσουν στα σπίτια τους παιδιά από την εμπόλεμη Γιουγκοσλαβία. Ακόμη, παραχωρήθηκε για ένα διάστημα το κτίριο του παλιού Δημοτικού σχολείου, προκειμένου να φιλοξενηθούν ομογενείς οικογένειες από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Σήμερα η Παλαιοκώμη ανήκει στον διευρυμένο Δήμο Αμφίπολης. Στην τοπική κοινότητα Παλαιοκώμης ανήκει και ο οικισμός της Νέας Φυλής (174 κάτοικοι).

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Γιόρτσιος Ευάγγελος, Από την Προβίστα στην Παλαιοκώμη