Η Ορεινή βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του Νομού Σερρών, σε απόσταση 17 χλμ. από την πόλη των Σερρών και 10 χλμ. από το χιονοδρομικό κέντρο του Λαϊλιά. Είναι χτισμένο στη νότια πλευρά του όρους Λαϊλιά και δυτικά του όρους Μενοικίου. Αποτελείται από δύο οικισμούς, την Άνω και την Κάτω Ορεινή με συνολικό πληθυσμό 820 κατοίκων. Είναι από τα λίγα χωριά του Νομού Σερρών του οποίου οι κάτοικοι δεν έχουν μετακινηθεί στις πόλεις, παρ' όλο που δεν διαθέτει κάποια εύφορη πεδιάδα. Το κλίμα είναι ξηρό και υγιεινό. Στα παλαιότερα χρόνια, το χωριό αποτελούσε τόπος παραθέρισης, φιλοξενίας και ανάρρωσης για ανθρώπους με πνευμονικά προβλήματα. Κοντά στην Ορεινή ρέει το ρέμα της Μπάνιτσας, διπλά στις όχθες του οποίου οι κάτοικοι της Ορεινής καλλιεργούσαν όλα τα απαραίτητα κηπευτικά.

Ιστορία

Αρχαία και ρωμαϊκή εποχή

Στο λόφο του «Προφήτη Ηλία», που βρίσκεται δύο περίπου χιλιόμετρα ΒΑ από την Ορεινή, έχει εντοπιστεί η θέση ρωμαϊκού οικισμού, ο οποίος ανήκε στην Οδομαντική. Ο οικισμός ήταν χτισμένος στην κορυφή του λόφου, ενώ στην πλαγιά του (θέση «Νάγλεντα») εκτεινόταν η νεκρόπολη, στην οποία είχαν βρεθεί παλιότερα δυο ελληνικές επιγραφές των αυτοκρατορικών χρόνων. Η ίδρυση του ορεινού αυτού οικισμού, που ανάγεται πιθανώς στους αρχαίους χρόνους, θα πρέπει να σχετιστεί με την εκμετάλλευση των βοσκότοπων και κυρίως των μεταλλείων της περιοχής, όπως μαρτυρεί η ανακάλυψη μεταλλουργείου σιδήρου πλάι στα ερείπια ρωμαϊκού κάστρου. Το κάστρο ήταν χτισμένο σ’ έναν οχυρό από τη φύση λόφο της ΝΑ πλαγιάς της Βροντούς, πλάι στο ρέμα Μπάνιτσα και στο ομώνυμο ερειπωμένο χωριό, σε απόσταση 3-4 χλμ. ανατολικά από την αρχαία κώμη του «Προφήτη Ηλία». Όπως δείχνουν τα ερείπια, το τείχος του περιέβαλε σαν στεφάνι την κορυφή του λόφου, όπου κατέληγε ένας λιθόστρωτος δρόμος που ξεκινούσε από ένα σημείο κοντά στο 19ο χλμ. του δρόμου Σερρών-Βροντούς. Το κάστρο χρονολογείται στη ρωμαϊκή (αυτοκρατορική) εποχή και χτίστηκε ενδεχομένως στη θέση κάποιου αρχαιότερου. Σκοπός της ίδρυσής του ήταν η προστασία του μεταλλουργείου σιδήρου, που ίχνη του (σκουριές από την καμίνευση του μεταλλεύματος κ.ά.) εντοπίστηκαν στη δυτική πλαγιά του λόφου. Από άποψη τυπολογίας, τα καμίνια φαίνεται πως αποτελούνταν από μικρούς λάκκους σκαμμένους στην πλαγιά αυτή του λόφου που ήταν εκτεθειμένη στους βοριάδες. Έτσι με το φύσημα του αέρα γινόταν η καμίνευση του σιδηρομεταλλεύματος, το οποίο συγκέντρωναν οι μεταλλωρύχοι από τη γύρω περιοχή που ήταν πλούσια σε κοιτάσματα ορυκτού σιδήρου (σιδηρούχα άμμο και μαγνητίτη). Παρόλο που το μεταλλουργείο ήταν σύγχρονο με το κάστρο, ωστόσο θεωρείται πολύ πιθανό ότι αυτό είχε διαδεχτεί κάποιο αρχαιότερο, αφού οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής, οι Θράκες Οδόμαντες, φημίζονταν ως μεταλλωρύχοι. Το μεταλλουργείο εικάζεται πως λειτουργούσε ως τη βυζαντινή εποχή, ενώ στα νεότερα χρόνια μαρτυρούνται αρκετά μεταλλουργεία σιδήρου στη γειτονική περιοχή. Φαίνεται μάλιστα πως οι κάτοικοι της κοντινής Άνω Βροντούς, οι οποίοι στα χρόνια της τουρκοκρατίας ασχολούνταν συστηματικά με τη μεταλλουργία (σιδήρου), συνέχιζαν μια μακραίωνη επαγγελματική παράδοση ακόμη από την αρχαιότητα.

Οθωμανική περίοδος

Για την ιστορία του χωριού δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες παρά μόνο η προφορική παράδοση των κατοίκων. Σύμφωνα με μια παράδοση οι κάτοικοι του χωριού προέρχονται από την Κέρκυρα. Πιο συγκεκριμένα, μετά την επικράτηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια, ορισμένοι κάτοικοι της Κέρκυρας εξεγέρθηκαν εναντίον του οθωμανικού ζυγού. Τότε οι Τούρκοι τους εξόρισαν σε μια περιοχή άγνωστη γι' αυτούς, χαμένη μέσα στο δάσος και κρυμμένη ανάμεσα στα βουνά, έτσι ώστε να τους αποπροσανατολίσουν. Αυτή η περιοχή εξορίας δεν ήταν άλλη από τη σημερινή Ορεινή. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι το χωριό το δημιούργησαν τρία αδέλφια που ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι. Ο ένας -ο Έντσιος- εγκαταστάθηκε στην τοποθεσία "Νάγλεντα", ο άλλος στην τοποθεσία "Ιουντάνοβο" και ο τρίτος στην τοποθεσία "Γερακαρέ". Αργότερα οι οικογένειες τους καθώς και μια άλλη ομάδα κατοίκων της περιοχής ενώθηκαν, εξαιτίας του φόβου από τις επιδρομές των ληστών και έτσι δημιούργησαν το χωριό. Η ενσωμάτωση όμως στο λεξιλόγιο των κατοίκων κάποιων λέξεων της «κοινής σλαβικής γλώσσας» (δηλ. πριν τη γλωσσική διαφοροποίηση των Σλάβων σε Ρώσους, Τσέχους, Βόσνιους κ.α.) μας κάνει να εικάζουμε ότι η παρουσία των κατοίκων εδώ ανάγεται στην εποχή πριν το 9ο αιώνα. Εξάλλου, υπάρχουν στοιχεία που μαρτυρούν ότι πριν 350-400 περίπου χρόνια στο χωριό έπεσε επιδημία χολέρας, η οποία παρ’ολίγο να αφανίσει τους κατοίκους. Όσοι διασώθηκαν, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό. Όταν υποχώρησε η επιδημία, επέστρεψαν ξανά στον τόπο τους και τότε ονόμασαν το χωριό "Φράσταινα" από το σλαβόφωνο ιδίωμα (vrastena), που σημαίνει "επιστροφή". Η σημερινή ονομασία του χωριού, Ορεινή, προέκυψε λόγω της γεωγραφικής του θέσης. Κοντά στην Ορεινή και δίπλα στο ποτάμι Μπάνιτσα υπήρχε και το ομώνυμο χωριό Μπάνιτσα, τώρα σώζονται μόνο τα ερειπιά του (με το οποίο δεν φαίνεται να είχαν ιδιαίτερες σχέσεις οι Ορεινιώτες). Η πλειοψηφία των κατοίκων του χωριού αυτού είχαν "βουλγαρογραφτεί και το χωριό τους κάηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους (όταν αποδείχθηκε ότι φιλοξένησαν τον αγωνιστή Γκότσε Ντέλτσεφ) στους Βαλκανικούς πολέμους. Οι εναπομείναντες διέφυγαν στη Βουλγαρία για να σωθούν.

Η Ορεινή στη νεότερη ιστορία

Στρατιώτες από την Ορεινή συμμετείχαν στον ελληνοτουρκικό πόλεμο της Μικράς Ασίας (1919 - 1922). Κάποιοι από αυτούς δεν επέστρεψαν ποτέ. Υπάρχει όμως και η μαρτυρία ενός στρατιώτη, που όντας εξουθενωμένος και μόνος στη Μ. Ασία, κατάφερε να επιζήσει από τις κακουχίες και την πείνα με την τυχαία συνδρομή μιας τουρκικής οικογένειας, όταν το 1922 ο κεμαλικός τουρκικός στρατός πέτυχε τη διάσπαση των ελληνικών δυνάμεων και τη συντριβή του ελληνισμού στη Μ. Ασία. Η μάστιγα του εμφυλίου πολέμου (1946 -1949) δεν άφησε ανέγγιχτη την Ορεινή. Δεν ήταν λίγοι οι άρρενες Ορεινιώτες που έχασαν τη ζωή τους στο βωμό των «αριστερών» ή των «δεξιών» ιδεών τους. Επίσης κάποιοι εξορίστηκαν στη Μακρόνησο, όταν κατηγορήθηκαν ως αριστεροί. Εκτός αυτού οι κάτοικοι δέχθηκαν την τρομοκρατία τόσο των ανταρτών, που καταλήστευαν το βιός τους ή στρατολογούσαν με τη βία τους εφήβους τους, όσο και την τρομοκρατία και τις αυθαιρεσίες των δεξιών. Πολλές οικογένειες τότε, αναγκάστηκαν να μεταφερθούν και να στοιβαχθούν για διάστημα 1-3 ετών σε καπνομάγαζα στην πόλη των Σερρών. Όταν τελείωσε ο εμφύλιος, γύρισαν πίσω προσπαθώντας να ξεχάσουν και να ξεκινήσουν από την αρχή μια καινούρια ζωή. Στο χωριό πάντα υπήρχαν δραστήριες κοινοτικές και αστυνομικές αρχές, καθώς και Δημοτικό Σχολείο (που επί βουλγαρικής κατοχής το 1912 και το 1941 - 1944 αντικαταστάθηκαν από αντίστοιχες βουλγαρικές, που επέφεραν το φόβο και τον τρόμο στους Ορεινιώτες, επιβάλλοντας τη βουλγαρική γλώσσα και το τυπικό της βουλγαρικής Εξαρχίας). Μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ιδρύθηκε το Σπίτι του Παιδιού και το Υφαντουργείο ταπήτων (το οποίο, λειτουργούσε μέχρι πρόσφατα). Μάλιστα οι παλαιότεροι κάτοικοι θυμούνται τη βασίλισσα Φρειδερίκη να επισκέπτεται τους χώρους αυτούς στα πλαίσια της φιλόπτωχης πολιτικής του βασιλικού ζευγαριού.

Η σύγχρονη Ορεινή

Με το διοικητικό σχέδιο Καλλικράτης η Ορεινή έπαψε να είναι αυτόνομη κοινότητα και εντάχθηκε στο Δήμο Σερρών. Σήμερα στην Ορεινή λειτουργεί αγροτικό ιατρείο ο παιδικός σταθμός, το νηπιαγωγείο και το 6-θέσιο Δημοτικό Σχολείο, το οποίο λειτουργεί και ως Ολοήμερο. Εξάλλου, το χωριό διαθέτει ένα μεγάλο γήπεδο ποδοσφαίρου με άριστες εγκαταστάσεις με κερκίδες και την ποδοσφαιρική ομάδα Λαϊλιάς Ορεινής, που ιδρύθηκε το 1981, και με την ακαδημία μικρών παικτών που έχει τροφοδοτείται συνεχώς και βρίσκεται σε υψήλο επίπεδο. Την περίοδο 2023-24 η ομάδα δεν αγωνίζεται σε κάποιο πρωτάθλημα. Το 1983 ιδρύθηκε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ντόπιων Ορεινής Σερρών.

Γλώσσα

Η γλώσσα που μιλούν οι ηλικιωμένοι του χωριού παρουσιάζει ιδιαιτερότητες. Οι ίδιοι την αποκαλούν "ντόπια" και είναι ένα μίγμα σλαβικών, ελληνικών, τουρκικών και αλβανικών λέξεων. Η ιδιορρυθμία της αυτή οφείλεται σε παράγοντες που επιβλήθηκαν από το ιστορικό γίγνεσθαι της περιοχής, δηλ. εξαιτίας της στενής επαφής ή συνύπαρξης του ελληνικού στοιχείου με πολλούς διαφορετικούς λαούς στη Μακεδονία. Έτσι ο ντόπιος πληθυσμός χρησιμοποιούσε αυτή τη γλώσσα για να συνεννοηθεί αλλά και για ν' αποφύγει το μίσος των Τούρκων και το παιδομάζωμα που γινόταν κυρίως σε βάρος των Ελλήνων. Αργότερα, την εποχή που οι Βούλγαροι οραματίζονταν τη Μεγάλη Βουλγαρία (βλ. Συνθήκη Αγ. Στεφάνου - Βαλκανικοί πόλεμοι), η χρήση του σλαβόφωνου ιδιώματος πολλές φορές ήταν αναγκαστική, αφού τα βουλγαρικά κομιτάτα είχαν βαλθεί να αφανίσουν καθετί ελληνικό και ειδικότερα την ελληνική γλώσσα. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τη χρήση του παραπάνω σλαβικού ιδιώματος οι κάτοικοι της Ορεινής είχαν ιδιαίτερα ισχυρή ελληνική εθνική συνείδηση και αισθάνονταν πολύ προσβεβλημένοι, όταν κάποιος υπονοούσε -λόγω της γλώσσας τους- ότι δεν ήταν Έλληνες. Εξάλλου και στις δύο περιπτώσεις βουλγαρικής κατοχής του χωριού (1912, 1940 -'41) οι Βούλγαροι αντιμεπωπίστηκαν ως δυνάστες καταπατητές που προσπαθούσαν να εδραιώσουν την κυριαρχία τους με τρομοκρατία και εξευτελισμό των κατοίκων.

Πολιτιστικός Σύλλογος Ντόπιων Ορεινής Σερρών

Το 1983 ιδρύθηκε στο χωριό ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ντόπιων Ορεινής Σερρών με σκοπό τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του χωριού, τη διάσωση της λαϊκής φορεσιάς, την εκμάθηση των παραδοσιακών χορών του χωριού και την αναβίωση των ηθών και εθίμων. Στα πλαίσια του συλλόγου λειτουργούν πέντε τμήματα χορού, τα οποία παρακολουθούν 100 νέοι και νέες από την Ορεινή και τμήμα εκμάθησης παραδοσιακών οργάνων (γκάιντας και νταχαρέ -τυμπάνου-), που ανέδειξε 13 γκαϊντατζήδες. Ο σύλλογος συμμετέχει σε:

Λαϊκές εορτές, εκδηλώσεις και πανηγύρια και ειδικότερα στην περιφορά εικόνων (Ζωοδόχου Πηγής, Αγίου Πνεύματος, Αγίας Μαρίνας, κ.λπ). Παραστάσεις των χορευτικών τμημάτων τόσο σε εκδηλώσεις στο Νομό Σερρών όσο και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και στο εξωτερικό. Προγραμματισμό εκδηλώσεων και φιλοξενία Συλλόγων άλλων πόλεων.

Πολιτιστικά δρώμενα

Θεοφάνια (καρναβάλι) Αγίου Πνεύματος (λαϊκό πανηγύρι) Άνω Ορεινής Αγίας Μαρίνας (λαϊκό πανηγύρι 17 Ιουλίου ) Κάτω Ορεινής Χορευτική Συνάντηση Ορεινής (χορευτικές εκδηλώσεις)

Ασχολίες κατοίκων

Σήμερα οι κάτοικοι της Ορεινής ασχολούνται με την υλοτομία, τη γεωργία και την κτηνοτροφία, παράγοντας εξαιρετικά προϊόντα. Πασίγνωστα για την ποιότητά τους, τη γεύση τους και τη θρεπτική τους αξία είναι τα φασόλια, οι πατάτες και η φέτα Ορεινής. Στην Κάτω Ορεινή μάλιστα λειτουργεί και σύγχρονο τυροκομείο. Τεχνίτες οικοδόμοι με την άριστη τεχνική που διαθέτουν που εδώ και αιώνες δραστηριοποιούνται σε όλο το νομό Σερρών και όχι μόνο. Τέλος, στην Ορεινή σήμερα μπορεί κάποιος να βρει φαρμακείο, αρτοποιεία, από μπακάλικα έως σούπερ μάρκετ, ωραία καφενεδάκια, πιτσαρία-κρεπερί, ξενοδοχεία-ξενώνες, ταβέρνες καθώς και από καφέ έως και νυχτερινή διασκέδαση.

Παραπομπές