Το χωριό Καλά Δένδρα του Νομού Σερρών βρίσκεται σε απόσταση περί τα 12 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης των Σερρών, 2 χιλιόμετρα δυτικά από τον οδικό άξονα της εθνικής οδού Σερρών - Θεσσαλονίκης, επάνω στην οδική αρτηρία Σερρών - Ηράκλειας, δίπλα στη σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει τη Θεσσαλονίκη με την Κωνσταντινούπολη και μέσα στην καρδιά του Σερραϊκού κάμπου. Μέχρι το 1998 αποτελούσε αυτοτελή Κοινότητα. Από το 1998 αποτέλεσε Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Λευκώνα, σύμφωνα με τη νέα χωροταξική κατανομή της χώρας που έγινε με το σχέδιο «ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ»,ενώ από το 2010 αποτελεί Δημοτική Ενότητα του Δήμου Σερρών σύμφωνα με το νεώτερο σχέδιο του Νόμου "Καλλικράτης". Κατά την τελευταία Εθνική απογραφή του 2001 είχε 1356 κατοίκους, διατηρώντας τον αριθμό των κατοίκων του στο ίδιο επίπεδο τις 4 τελευταίες δεκαετίες. Κι ενώ οι κάτοικοί του ανήκουν σε διάφορες "ελληνικές φυλές" όπως γηγενείς (εντόπιοι) και πρόσφυγες (Θρακιώτες, Μικρασιάτες, Σαρακατσάνοι, κ.ά.) συμβιώνουν αρμονικά και με προοπτική να μεγαλουργούν και να προοδεύουν σε ζηλευτό βαθμό, σε αντίθεση με άλλα χωριά που φθίνουν, μαραζώνουν και σβήνουν.

Ονομασία

Το όνομα του χωριού (Καλά Δένδρα) κατά τη μακρόχρονη ιστορική διαδρομή των 700 και πλέον χρόνων, αφού πρωτοεμφανίζεται ως Βυζαντινός οικισμός (χωριό) από το 1320 μ.Χ., φαίνεται ότι άλλαξε μέσα σε τρεις μεγάλες χρονικές περιόδους ως εξής : Α) Κατά την αρχαιότερη (παλαιότερη) χρονική περίοδο (από τον 14ο αι. μέχρι τον 17ο αι.) βρίσκεται καταγεγραμμένο με το ελληνικό όνομα «Καλά Δένδρα» κι αυτό επιβεβαιώνεται από τα παρακάτω ιστορικά γραπτά κείμενα ντοκουμέντα,: 1) Στον Β΄ Κώδικα της Ι. Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών (1320 μ.Χ.) (Καλά Δένδρα). 2) Στους Οθωμανικούς φορολογικούς καταλόγους (κατάστιχα) όπως στον tapu tahrir No 3 (Τ.Τ.3) του 1465 μ.Χ. (Nahiyia Kaladendra δηλαδή Δήμος Καλάδενδρα). 3) Στο «Χρονικό του Παπασυναδινού» (1610 μ.Χ. ).( Καλά Δένδρα).

Β) Κατά την ενδιάμεση χρονική περίοδο (από τους 18ο, 19ο αιώνες και μέχρι τις αρχές του 20ου αι.) βρίσκεται με το παραλλαγμένο όνομα «Καλένδρα» ή «Καλέντρα (Kalendra)» στα παρακάτω ιστορικά γραπτά κείμενα -ντοκουμέντα : 1) Στην εργασία του ταγματάρχη Μηχανικού Νικ. Θ. Σχινά «Οδοιπορικές σημειώσεις Μακεδονίας, κ. λ. π.» του 1886 ( Καλέντρα). 2) Σε στρατιωτικό γεωγραφικό χάρτη της Τουρκοκρατίας (του 1900) φτιαγμένο από ξένη Υπηρεσία,. μάλλον από Γάλλους αξιωματικoύς, (Kalendra). 3) Σε στρατιωτική αναφορά της VII Μεραρχίας του Ελληνικού Στρατού προς το ΓΕΣ, κατά τον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο του 1913, (Καλένδρα). 4) Στον εκλογικό κατάλογο των βουλευτικών εκλογών του 1915 (Καλένδρα).

Γ) Κατά τη νεότερη εποχή στην αρχή μεν και με τα δύο ονόματα, δηλαδή «Καλένδρα» και «Καλά Δένδρα», αλλά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο επικράτησε οριστικά πάλι το «Καλά Δένδρα», αφού ήδη είχε μετονομαστεί και επίσημα πια με το όνομα αυτό από το 1927. 1) Στο έργο του Π. Παπαγεωργίου «Αι Σέρραι και τα προάστια, κλπ» (1889-91) (Καλένδρα). 2) Στο Βασιλικό Διάταγμα (Β.Δ.) της 28-12-1919 (ΦΕΚ. Α' 2/1920), ότι υπάγεται στην Κοινότητα του Πρόσνικ (σημ. Σκοτούσσα).( Καλένδρα). 3) Με το Διάταγμα της 28-12-1926, ΦΕΚ Α΄ 7/1927 ο συνοικισμός «Καλένδρα» μετονομάζεται και πάλι σε «Καλά Δένδρα».

Εκδοχές ονοματολογίας

Πώς όμως προήλθαν η ονομασίες αυτές και ποιες απόψεις - εκδοχές υπάρχουν γύρω από το θέμα της ονοματολογίας του χωριού ;

1η εκδοχή: Καλένδρα = Λασποχώρι

«Η πρώτη εκδοχή, η οποία υποστηρίζεται από ελάχιστους κατοίκους, είναι ότι «Καλένδρα» στην τουρκική διάλεκτο (γλώσσα) σημαίνει «Λασποχώρι», επειδή πράγματι το χωριό βρίσκεται στη «Βάλτα» προσπαθούν να κυριολεκτήσουν». Αυτά κατέγραψε το 1971 ο δάσκαλος Μελλίδης Κωνσταντίνος, συγκεντρώνοντας λαογραφικό υλικό από πληροφορίες γερόντων του χωριού. Παρά το γεγονός, ότι θα μπορούσε να δικαιολογηθεί η ονομασία «Λασποχώρι», γιατί πράγματι στα παλιά χρόνια οι δρόμοι του χωριού ήταν αδιάβατοι από την πολλή λάσπη ιδίως κατά τους χειμερινούς μήνες, εντούτοις η «γλωσσολογική» αυτή ερμηνεία είναι λανθασμένη, αφού στην τουρκική γλώσσα η λάσπη λέγεται «τσιαμούρ» κι όχι «καλ». Ίσως θα μπορούσε να έχει κάποια σχέση με τη σλαβική λέξη kalen= λασπωμένος, αλλά και πάλι δεν ταιριάζει η κατάληξη «dra», στη σλαβική γραμματολογία, όπου θα έπρεπε να είναι σε «-οβο» ή «-οβα», όπως συνηθίζεται σε άλλα χωριά π.χ. Τοπάλοβο, Ζηλιάχοβα, κ.α..

2η εκδοχή: Καλένδρα = Καλή έδρα

«Η εκδοχή η οποία υποστηρίζεται σχεδόν απ' όλους τους κατοίκους και είναι μάλλον η πλέον αληθοφανής είναι η εξής : Δίπλα στην «Καλένδρα» υπήρχε και υπάρχει φυσικά το χωριό Σκοτούσσα που τότε (στα παλαιά) ονομαζόταν «Πρόσνικ» και σήμαινε «προς τη νίκη». Λέγουν λοιπόν ότι στην «Καλένδρα» υπήρχε η "καλή έδρα" του Στρατηγείου επιχειρήσεων που είχε σαν πρώτο σημείο κρούσεως των επιχειρήσεων το «Πρόσνικ» κατά την εποχή των Βαλκανικών πολέμων». Την παραπάνω άποψη καταγράφει και πάλι ο δάσκαλος Μελλίδης Κ. στην ίδια λαογραφική συλλογή του. Και η εκδοχή αυτή, παρότι υποστηρίζεται «ως η πλέον αληθοφανής», δυστυχώς δεν ευσταθεί και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα για τους εξής λόγους : α) Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13) πράγματι η ονομασία του χωριού ήταν «Καλένδρα» αλλά σε καμία πολεμική επιχείρηση δεν υπήρξε ορμητήριο (καλή έδρα), διότι μετά τις νικηφόρες μάχες του Ελληνικού Στρατού στο Λαχανά και Κιλκίς (Ιούνιος 1913) ο βουλγαρικός στρατός οπισθοχώρησε προς τα ενδότερα κι έφθασε μέχρι τα στενά της Κρέσνας (Βουλγαρίας), προβάλλοντας ελάχιστη έως καθόλου αντίσταση. Εξάλλου και τα ονόματα των χωριών «Καλένδρα» και «Πρόσνικ» προϋπήρχαν από την εποχή των Βαλκανικών πολέμων. Αυτό φαίνεται από την παρακάτω αναφορά που έστειλε ο Διοικητής της VII Μεραρχίας προς το Γενικό Στρατηγείο στις 26 Ιουνίου 1913 :«...ότι εις Καλένδραν και Καβακλί ο εχθρός υπεχώρησεν και ελάχιστοι ιππείς περιτρέχουσι την αριστεράν όχθην του Στρυμόνος...» β) Εκτός αν, από λάθος της «μνήμης» , «οι επιχειρήσεις» αυτές αναφέρονται όχι στους Βαλκανικούς πολέμους αλλά στις νίκες του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ του «Βουλγαροκτόνου» , (μάχη στο Κλειδί 1014 μ.Χ.), όπου πολύ πιθανόν να στρατοπέδευσαν ή να πέρασαν τα στρατεύματά του. Αλλά την εποχή εκείνη (Βυζαντινά χρόνια) το χωριό, όπως είδαμε πιο πάνω, είχε το όνομα «Καλά Δένδρα» κι όχι «Καλένδρα» (Βλ. πράξη αγοραπωλησίας του 1320 μ.Χ).

3η εκδοχή: Καλένδρα = παραφθορά από το Καλά Δένδρα

Όπως φαίνεται λοιπόν από τις δύο προηγούμενες παραπάνω εκδοχές καμιά δεν ικανοποιεί πλήρως την αλήθεια και την αυστηρή ιστορική έρευνα. Κατά την άποψή μας η πιο πιθανή και σωστή εκδοχή είναι η 3η που θα εκθέσουμε παρακάτω: Απ' όλα τα ιστορικά ντοκουμέντα, που αναφέρθηκαν κατά την «Παλιότερη χρονική περίοδο της ονοματολογίας» προκύπτει τεκμηριωμένα, ότι από τον 14ο αι. (1320 μ. Χ.), ίσως και παλιότερα, το χωριό είχε την ελληνικότατη ονομασία «Καλά Δένδρα» κι ότι το «Καλένδρα ή Καλέντρα» είναι μεταγενέστερα και προήλθαν από παραφθορά και σύντμηση κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Τέτοιου είδους αλλοιώσεις ονομάτων (παραφθορά και σύντμηση) έχουν παρατηρηθεί και σ' άλλες περιπτώσεις όπως π.χ. α) - Κωνσταντινούπολη → εις την Πόλη → Ισταμπούλ. β)- Σμύρνη→ εις την Σμύρνη → Ισμίρ γ) Σπάρτη → εις την Σπάρτη → Ισπάρτα (Τουρκίας) κ.α. Τότε όμως προβάλλει το ερώτημα : Πώς δικαιολογείται το χωριό να πήρε το όνομα «Καλά Δένδρα»; Η πιθανότερη εκδοχή (άποψη) να πήρε το όνομα «Καλά Δένδρα» είναι από ένα γειτονικό δάσος από αυτοφυή δένδρα, καραγάτσια (φτελιές), που υπήρχε σε παλιότερα χρόνια προς τα νότια του χωριού. Εξάλλου θυμούνται οι (παλαιότεροι) γεροντότεροι τόσο τα υπολείμματα του δάσους από δένδρα καραγάτσια στην αγροτική τοποθεσία «Μπακλάς», πέρα από τη Μπέλιτσα και προτού ξηλωθούν τα δένδρα και γίνουν οριζώνες τα χωράφια, όσο και τις αγροτικές τοποθεσίες «Κουρί» και «Κασίμ ουρμάν» που σημαίνουν στην τουρκική γλώσσα δάσος. Από μια παρεξηγημένη πρόληψη δε φύτευε κανείς τα δένδρα αυτά (καραγάτσια), γιατί «πίστευαν» ότι, όταν ο κορμός του δένδρου μεγαλώνοντας γίνει ίσος με το λαιμό του ανθρώπου, φέρνει το θάνατο !! Το δάσος αυτό έδινε την πολύτιμη και χρήσιμη ξυλεία του για κάθε εκμετάλλευση πολύ πιο εύκολα από ό,τι ένα δάσος του βουνού, που ήταν μακριά από το χωριό. Και πράγματι το ξύλο από καραγάτσι είναι γερό, σκληρό, αντοχής, δε σαπίζει γρήγορα από την υγρασία και γενικά κατάλληλο και χρήσιμο για όλες τις αγροτικές ασχολίες της εποχής εκείνης. Έτσι οι γεωργοί έφτιαχναν από ξύλο καραγάτσι τα κάρα, τα άροτρα, τα σεντούκια, τα έπιπλα του σπιτιού, καύσιμη ύλη, οικοδομήσιμη ξυλεία, κ.α. Και είναι πολύ φυσικό να πήρε το χωριό την ονομασία «Καλά Δένδρα» από τα πολύτιμα αυτά για την ξυλεία τους δένδρα.

Προέλευση ονόματος

Σύμφωνα με την παράδοση, το όνομα Καλά Δένδρα είναι παράφραση του αρχικού Καλή Έδρα. Αυτό το όνομα το πήρε γιατί ήταν το σημείο όπου στρατοπέδευσε ο Βασίλειος ο Β` (επονομαζόμενος και Βουλγαροκτόνος) το βράδυ πριν από την μάχη στη θέση Κλειδί το 1014 εναντίον του Βουλγάρων. - Νομίζω ότι ύστερα από τα παραπάνω που εκτέθηκαν και είναι δημοσιευμένα στο βιβλίο "ΚΑΛΑ ΔΕΝΔΡΑ (ή ΚΑΛΕΝΔΡΑ) ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ του Γυμνασιάρχη Γ. Κόκκινου, Έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Καλών Δένδρων (2009), υπάρχουν κι άλλες εκδοχές γύρω από την ονομασία του χωριού, αλλά η πιο σωστή φαίνεται να είναι αυτή ότι προέρχεται από δάσος δένδρων (καραγάτσια), γιατί υπάρχει από το 1320 μ.Χ.

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Η επίσημη ιστοσελίδα των Καλών Δένδρων Αρχειοθετήθηκε 2012-10-18 στο Wayback Machine.