Η Αλιστράτη είναι κωμόπολη στον νομό Σερρών, χαρακτηρισμένη ως παραδοσιακός οικισμός. Αποτελεί αστικό πεδινό οικισμό ευρισκόμενη στα ανατολικά όρια του Νομού Σερρών, στην περιοχή της πρώην επαρχίας Φυλλίδας, κοντά στα όρια με τον Νομό Δράμας.

Πληροφορίες

Η Αλιστράτη, σύμφωνα με την απογραφή του 2021, έχει 1.681 κατοίκους και είναι η μεγαλύτερη κωμόπολη της περιοχής και του Δήμου Νέας Ζίχνης, στον οποίο ανήκει διοικητικά από το 2011. Αποτέλεσε αυτόνομη κοινότητα από την 4/1/1920. Με τον νόμο «Καποδίστρια» περί τοπικής αυτοδιοίκησης του 1997 αναβαθμίστηκε σε Δήμο και συμπεριέλαβε τις κοινότητες Αγιοχωρίου, Σκοπιάς, Μανδηλίου, Λευκοθέας και Σ.Σ. Αγγίστας. Με τον νόμο "Καλλικράτη" περί τοπικής αυτοδιοίκησης του 2009 ο Δήμος Αλιστράτης συγχωνεύτηκε με τον Δήμο Νέας Ζίχνης. Είναι χτισμένη πάνω σε λόφους και περιστοιχίζεται από φυσικά πευκόφυτα τοπία, στις παρυφές του Μενοικίου όρους. Απέχει 52 χλμ. από τις Σέρρες, 20 από τη Δράμα και 48 από την Καβάλα. Είναι γνωστή για το σπήλαιο Αλιστράτης και το φαράγγι του ποταμού Αγγίτη.

Πληθυσμός

(σε παρένθεση ο πληθυσμός της τοπικής κοινότητας)

Ιστορία

Αρχαιότητα

Η Αλιστράτη είναι κωμόπολη των νεότερων χρόνων, αν και στην περιοχή της, στην οποία κατοικούσαν θρακικά φύλα, όπως οι Ηδωνοί, βρέθηκαν αρχαιολογικά στοιχεία που μαρτυρούν την ύπαρξη αρχαίου πολίσματος . Από το πόλισμα αυτό, το οποίο ανήκε στην αρχαία Ηδωνίδα, προέρχεται ελληνική επιγραφή που μνημονεύει τοπικό διονυσιακό σύλλογο («μύσται Βότρυος Διονύσου») και τον πρόεδρό του («μυστάρχη»), ο οποίος φέρει θρακικό και ρωμαϊκό όνομα. Η μαρτυρία θρακικού πληθυσμού στην επιγραφή επιτρέπει την εικασία ότι το πόλισμα παρουσιάζει συνεχή ζωή από την αρχαία ως τη ρωμαϊκή εποχή.

Νεότεροι χρόνοι

Η Αλιστράτη κτίστηκε από τους κατοίκους μιας αρχαίας πόλης της Αλεκτριούπολης. Αυτή η πόλη έζησε μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα ως μικρός οικισμός κοντά στην Ι. Μονή Αγίας Κυριακής. Σχετικά με την ετυμολογία του ονόματος της Αλιστρατης υπάρχουν διάφορες απόψεις και σύμφωνα με μια από αυτές, η κωμόπολη Αλιστρατης κτίστηκε πανω στα ερείπια του αρχαίου ναού του Αγίου Ευστρατίου και υποστηρίζεται ακόμη ότι το όνομα προέρχεται από το Άγιος Ευστράτιος – Αι Στρατής – Αγιστρατης – Αλιστρατης – Αλιστρατη. Κατά μια άλλη άποψη η λέξη Αλιστράτη προέρχεται από τον Αρχιστράτηγο (Μιχαήλ ή Γαβριήλ) – Αρχιστράτης – Αρχιστράτη – Αλιστράτη. Άλλα ούτε το Αγιστρατη ούτε το Αρχιστρατη φαίνονται να απαντούν σε επιγραφές, έγγραφα η κώδικες, ενώ αντίθετα συναντάμε τα ονόματα Αληστρατη και Αλεσταρτη, Αλιστρατιον και Αλεστριον. Μερικοί ξένοι ερευνητές θεωρούν το όνομα λατινικό από τη λέξη "ALISTRATE", που σημαίνει ανάμεσα στις οδούς. Η κληρονομιά της σε κτίρια νεοκλασικής και μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής είναι ενδιαφέρουσα. Η πολιτεία με σχετικές διατάξεις έχει χαρακτηρίσει πέντε κτίρια της Αλιστράτης, ως διατηρητέα. Επίσης, αξιόλογος είναι ο ναός του Αγίου Αθανασίου του 1832, με το σωζόμενο χειροποίητο ξυλόγλυπτο τέμπλο και το καμπαναριό. Η Αλιστράτη έχει να επιδείξει πλούσια πνευματική παράδοση. Γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη λόγω της καίριας γεωγραφικής της θέσης ως διαμετακομιστικός κόμβος μεταξύ Σερρών, Δράμας και Καβάλας, και της καλλιέργειας - επεξεργασίας των καπνών της περιοχής. Τον 19ο αιώνα υπήρξε εθνικό, θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο της Ανατολικής Μακεδονίας, αφού εδώ λειτουργούσε η περίφημη «Αστική Σχολή Αλιστράτης», (από τις λίγες εκείνη τη περίοδο στην περιοχή που διέθετε δικό της τυπογραφείο), καθώς και η Κεντρική Ελληνική Σχολή, στην οποία διατέλεσε σχολάρχης (1841) ο Αλιστρατινός λόγιος Δημήτριος Καλαμβακίδης με καταγωγή από το Μελένικο. Η Αλιστράτη ήταν έδρα της Μητρόπολης Φιλίππων, Δράμας και Ζιχνών. Το 1825 ο Ελληνικός πληθυσμός της Δράμας αραιώνει πολύ. Έτσι η Μητρόπολη μεταφέρεται στην Αλιστράτη, όπου το τουρκικό στοιχείο είναι ελάχιστο έναντι του Ελληνικού. Η Αλιστράτη με τον συμπαγή ελληνικό πληθυσμό υπήρξε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το προπύργιο της αντίστασης του ελληνισμού κατά των σχεδίων και ενεργειών της Βουλγαρίας κυρίως μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου στα 1878 με την οποία δημιουργούνταν η Μεγάλη Βουλγαρία. Γι' αυτόν τον λόγο η έδρα της Μητρόπολης Δράμας μοιράζονταν η Δράμα με την Αλιστράτη. Με την άφιξη του Μητροπολίτη Δράμας Χρυσόστομου στη Δράμα το 1902, οργανώθηκε συστηματικά η άμυνα των Ελλήνων κατά των σχεδίων και των ενεργειών του βουλγαρικού κομιτάτου για την προσάρτηση της περιοχής στη Βουλγαρία Το 1902 συστάθηκε η Επιτροπή Άμυνας της Αλιστράτης. Οι κάτοικοί της έλαβαν μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα, τους Βαλκανικούς Πολέμους και κατά των Βουλγαρικών κατοχών κατά τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Απελευθερώθηκε από τη Βουλγάρική κατοχή κατά τον 2ο Βαλκανικό πόλεμο, την 1η Ιουλίου 1913 και ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος μαζί με την πόλη της Δράμας. Στη σημερινή εποχή η πλειοψηφία των κατοίκων ασχολείται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Τελευταία, όμως, παρατηρείται μια στροφή προς την αμπελουργία, στην οποία η Αλιστράτη είχε μακρά παράδοση. Σε απόσταση 6 χλμ. νοτιοδυτικά της πόλης, στη θέση Πετρωτό, βρίσκεται το γνωστό σπήλαιο Αλιστράτης, που θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης. Δίπλα από το σπήλαιο βρίσκεται το φαράγγι του ποταμού Αγγίτη, το "Βράος", όπως το αποκαλούν οι κάτοικοι της περιοχής. Γιγάντιοι όγκοι από συμπαγή πετρώματα ορθώνονται ως πανύψηλα τοιχώματα ορίζοντας την πορεία του ποταμού και συνθέτοντας ένα θέαμα εκπληκτικό. Στα περίπου 15 χλμ του φαραγγιού και της κοιλάδας του Αγγίτη υπάρχυν σπήλαια που κατά το παρελθόν κατοικήθηκαν από ανθρώπους. Ευρήματα της ανθρώπινης εγκατάστασης αποτελούν τα βραχογραφήματα τα οποία απεικονίζουν ανθρώπινα πρόσωπα και ζώα. Η χρονολόγησή της θεωρείται ακόμη και σήμερα επισφαλής. Ο Αγγίτης ποταμός αποτελεί ιδανικό περιβάλλον για rafting. Στην Αλιστράτη μπορεί κανείς να επισκεφτεί την Ιερά Μονή Αγίας Κυριακής αλλά και τα αρχαία ορυχεία που λειτουργούσαν την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και εξορύσσονταν σίδηρος, χαλκός, χρυσός και διάφορα πετρώματα για τη βαφή των αγγείων. Στην Αλιστράτη λειτουργεί επίσης, ζωολογικός κήπος στο λόφο του Αγίου Κωνσταντίνου. Τέλος στην Αλιστράτη εδρεύουν πολιτιστικά και αθλητικά σωματεία. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος έχει πλούσια δράση, ενώ ενεργός είναι και ο ποδοσφαιρικός σύλλογος «Μακεδονικός» ο οποίος ιδρύθηκε το 1946 αγωνίζεται εδώ και πολλά χρόνια στις διοργανώσεις της Ε.Π.Σ. Δράμας.

Προσωπικότητες

Γεώργιος Κούτλες, Έλληνας οπλαρχηγός του Μακεδονικού Αγώνα Νικόλαος Τσίμπας, Έλληνας γιατρός και πολιτικός

Παραπομπές

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1981, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ) Πολιτιστικές Διαδρομές: Αλιστράτη Σερρών, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σερρών

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Αλιστράτη Οδοιπορικό στην περιοχή της Αλιστράτης. Σπήλαιο Αλιστράτης