Τοποθεσία

Ο Ριζόμυλος είναι ένα γραφικό παραθαλάσσιο παραθεριστικό χωριό με όμορφες παραλίες στον Κορινθιακό κόλπο, στο βόρειο τμήμα της Πελοποννήσου, στο νομό Αχαΐας. Πρώην ανεξάρτητη κοινότητα από το 1919 έως και από το 2010 όπου εντάχθηκε ως δημοτικό διαμέρισμα του νεοπαγούς Δήμου Αιγιαλείας. Απέχει από την πόλη του Αιγίου έξι χιλιόμετρα. Ο προσανατολισμός του χωριού είναι ανατολικός βορειοανατολικός, ενώ στην απογραφή του 2011 ο οικισμός βρέθηκε να έχει πληθυσμό 366 κατοίκους.

Κλίμα

Το κλίμα είναι ήπιο και ζεστό. Γενικά ο Ριζόμυλος είναι προνομιούχος περιοχή, από άποψη κλίματος, γιατί διαθέτει το χαρακτηριστικό μεσογειακό τύπο κλίματος.

Ονομασία

Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν δύο εκδοχές. Η μια υποστηρίζει ότι στο συγκεκριμένο σημείο υπήρχε ρυζόμυλος που άλεθε ρύζι, ενώ η άλλη ότι υπήρχε μύλος ο οποίος βρισκόταν στα ριζά, στους πρόποδες δηλαδή του βουνού. Αυτός ο μύλος, ο οποίος χρησίμευε για το άλεσμα των δημητριακών και πιθανόν, γιατί όχι και ρυζιού, έδωσε την ονομασία στο χωριό. Έτσι λοιπόν, πήρε την ονομασία Ριζόμυλος, με γιώτα. Υπέρ της πρώτης εκδοχής τάσσεται ο Φτεραίος καθηγητής Αλέξανδρος Αλεξανδρόπουλος, ο οποίος στο βιβλίο του "Ιστορία και τοπογραφία της Πτέρης και των χειμαδιών της", γράφει ότι: <<...στην πεδιάδα του Αιγίου, εκτός των άλλων καλλιεργειών, υπήρχε και ρυζοκαλλιέργεια, καθώς και στην ελώδη πεδιάδα που βρίσκεται κάτω από το χωριό Ριζόμυλος, η οποία ακόμα και τώρα από τους ντόπιους ονομάζεται Ρυζιά.>> Από το 1700, ο Ρυζόμυλος, με "ύψιλον", αναφέρεται στο κτηματολόγιο της Βοστίτσας που συνέταξαν οι Βενετοί, 1685-1715. Ο Γερμανός περιηγητής Ludwig Salvator στο περισπούδαστο έργο του "Περίπλους του Κορινθιακού κόλπου", 1874, στη σελίδα 306 μεταξύ άλλων γράφει: <<...είναι το μικρό χωριό Ριζόμυλος με την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, με περίπου 20 οικογένειες...>>. Ο Ιάκωβος Ραγκαβής στο έργο του "Τα Ελληνικά", 1853, μνημονεύει απλώς το χωριό. Ο διαπρεπής γιατρός και λόγιος Χρήστος Κορύλλος από τα Βέλλα Αιγείρας, στο αξιόλογο έργο του "Χωρογραφία της Ελλάδας", 1903, μας πληροφορεί ότι το χωριό το έτος 1902 είχε 204 κατοίκους.

Ιστορία

Εισαγωγή

Η αρχαιολόγος Ντόρα Κατσωνοπούλου, ως Διευθύντρια του "Ερευνητικού Προγράμματος Αρχαίας Ελίκης" <<Το χωριό του Ριζομύλου βρίσκεται στο κέντρο της περιοχής, που κατείχε στην αρχαιότητα στην παραλιακή πεδιάδα η πόλη της Ελίκης, όπου βρισκόταν επίσης το διάσημο ιερό του Ελικωνίου Ποσειδώνος, προστάτη θεού της πόλης. Η επικράτεια όμως της Ελίκης επεκτεινόταν προς νότον και στους ορεινούς όγκους που περιβάλλουν την πεδιάδα μεταξύ των ποταμών Σελινούντα και σημερινού Βουραϊκού. Σε διάφορες θέσεις της ορεινής επικράτειας, υπήρχαν μικρότεροι οικισμοί - χωριά, τα οποία υπάγονταν στην πόλη που είχε το κέντρο της στην πεδιάδα, και συναποτελούσαν με αυτήν την πόλη κράτος της Ελίκης, της πρώτης ανάμεσα στις πόλεις της αρχαίας Αχαΐας>>.

Ο πρωτοελλαδικός οικισμός στο Ριζόμυλο

Τα ευρήματα των ανασκαφών τα τελευταία χρόνια στην περιοχή του Ριζομύλου, έχουν δείξει ότι εδώ ιδρύθηκε και ήκμασε μια από τις αρχαιότερες και σπουδαιότερες προϊστορικές πόλεις της Αχαΐας, που αναπτύχθηκε γύρω στα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. (2500-2200π.Χ.). Σε βάθος 3-5μ. από τη σημερινή επιφάνεια του εδάφους, θαμμένος κάτω από στρώσεις ιλύος και αργίλου, διατηρείται ανέπαφος οικισμός της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, δηλαδή της "χρυσής εποχής¨ της ελληνικής προϊστορίας. Ο πρωτοελλαδικός οικισμός της Ελίκης στο Ριζόμυλο διατηρείται "καθαρός" και αποτελεί μοναδικό εύρημα για την πρωτοελλαδική Ελλάδα. Η αρχαιολογική σκαπάνη και η προσεκτική ανασκαφή του θα ξαναδώσει φως στη ζωή, από εκεί που σταμάτησε 4500 χρόνια πριν.

Προ-ρωμαϊκές και ρωμαϊκές αρχαιότητες στο Ριζόμυλο

Εκτός από τον πρωτοελλαδικό οικισμό, στο Ριζόμυλο έχουν εντοπισθεί και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, που ανήκουν σε ποικίλες περιόδους της αρχαιότητας. Από την αρχαϊκή (7ος - 6ος αι. π.Χ.) έως την ρωμαϊκή (1ος - 5ος αι. μ.Χ.). Η αρχαιολογική ανακάλυψη εντυπωσιακού αρχαίου δρόμου που χρονολογείται στους ρωμαϊκούς χρόνους και σώζεται σε μήκος μεγαλύτερο των 1000μ.μεταξύ Ελίκης και Νικολαιίκων, διασχίζει ολόκληρη την περιοχή του Ριζομύλου. Ο ρωμαϊκός δρόμος πλάτους 5μ., διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση. Αποτελεί τον κεντρικό οδικό άξονα που σύνδεε την περιοχή της Ελίκης με την Πάτρα, προς τα δυτικά, και την Κόρινθο, προς τα ανατολικά. Είναι ο δρόμος από τον οποίο πέρασε ο Παυσανίας κατά την περιήγησή του στην περιοχή το 2ο αι. μ.Χ., και των οποίο περιγράφει ως "λεωφόρο". <<Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι σε δύο θέσεις στο Ριζόμυλο, εντοπίσαμε ακριβώς όσα περιγράφει ο Παυσανίας, με την ανακάλυψη του αρχαίου δρόμου και σε βαθύτερο από αυτόν ορίζοντα, προς τα αριστερά, αρχαία ερείπια που στην εποχή του βρισκόταν πράγματι κάτω από τα νερά, όπως ο ίδιος περιγράφει: <<συνοπτά δέ καί Ελίκης εστί τά ερείπια, ου μην έτι γε ομοίως, ΄τε υπό της άλμης λελυμασμένα>>, αναφέρει η αρχαιολόγος Δρα Ντόρα Κατσωνοπούλου.

Ο αγώνας για την ελευθερία

Στο εκδοθέν πόνημα του Περικλή Τρακαδά με τίτλο "Αγωνιστές του 1821 από το Δήμο Αιγίου", αναφέρονται και έχουν κατοχυρωθεί οι ηρωικές δράσεις έξι αγωνιστών του 1821 από το Ριζόμυλο, οι οποίοι αλφαβητικά είναι οι: Νικόλαος Αρήτης, Γιάννης Θεοδωρόπουλος, Νικόλαος Κούτρος, Δημήτριος Νικολόπουλος, Βασίλειος Παναγιωτόπουλος, Χαράλαμπος Παπαδημητρόπουλος.

Ο Ριζόμυλος στην κατοχή

Μια σιωπή απλώθηκε στο χωριό. Μια καινούργια ζωή φόβου και τρόμου ξεκινούσε. <<Πόλεμος! Πόλεμος! Μας τον κήρυξαν οι Ιταλοί>> θυμάται ως μικρό παιδί ο κος Δημήτρης Ηλιόπουλος σε άρθρο που παραχώρησε στον Εκπολιτιστικό Σύλλογο Ριζομύλου "ΙΩΝ". <<Φωνές γεμάτες φόβο και σύγχυση από τους Ριζομυλιώτες, με το ήρεμο χωριό να βρίσκεται σε πολεμική ετοιμότητα>> συνεχίζει. <<Θα τους πολεμήσουμε και θα έρθουμε νικητές>> φωνάζουν οι Ριζομυλαίοι, με τον ήχο των βομβαρδισμών, τον κρότο από τις μπότες και τις προσταγές των Γερμανών Αξιωματικών καθώς και την πυρπόληση του πλοίου "ΜΑΡΙΟΣ" στα ανοικτά του κόλπου του Ριζομύλου, να έχουν αποτυπωθεί στη μνήμη του τότε μικρού παιδιού και περιγράφονται στο άρθρο του.

Οικονομική και κοινωνική ζωή

Η περιοχή έχει άμεση οικονομική - εργασιακή, κοινωνική, συγκοινωνιακή, διοικητική, θρησκευτική, κλπ. σχέση με την περιοχή του Αιγίου, λόγω θέσης, ευκολότερης προσέγγισης και άλλων κοινωνικό - οικονομικών συνθηκών που έχουν διαμορφωθεί από παλιά. Σύμφωνα με βιβλιογραφικές πηγές, οι κάτοικοι ασχολούνταν και ασχολούνται με την αμπελοκαλλιέργεια, τη σταφιδοκαλλιέργεια, την ελαιοκαλλιέργεια καθώς και την καλλιέργεια οπωροφόρων δέντρων, λεμονιές και πορτοκαλιές. Το κάθε σπίτι έχει το δικό του κήπο με πλούσια παραγωγή προϊόντων, καθιστώντας ευλογημένο τούτο τον τόπο. Έως το 1990 λειτουργούσε ελαιοτριβείο και σταφιδαποθήκη, υπό την αιγίδα του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ριζομύλου. Ο ενοριακός ιερός ναός είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου, ο οποίος κοσμείται με αγιογραφίες του Ακρατινού αγιογράφου Γεωργίου Κανελλόπουλου (1834-1923). Μετρώντας σχεδόν 120 χρόνια ιστορίας από την ανέγερση του, κτίσμα του 1903, η Παναγία στέκεται αρωγός και προστάτιδα για τους απανταχού Ριζομυλαίους. Στις μέρες μας, εξαιτίας της απέραντης καλυμμένης με βότσαλο παραλίας μήκους 1800 μέτρων, της διαυγέστατης θάλασσας αλλά και του φυσικού πράσινου που υπάρχει σε κάθε γωνιά του χωριού, αναδείχτηκε σε εξέχον τουριστικό και παραθεριστικό θέρετρο προσελκύοντας πολλούς παραθεριστές, οι οποίοι μη μπορώντας να κατανοήσουν το πώς και το γιατί, απλά παραδόθηκαν στη μαγεία του τόπου, μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν στο Ριζόμυλο.

Πολεοδομική οργάνωση

Ο οικισμός ακολουθεί μια χαλαρή δομή με ανεξάρτητες οικοδομές, χωρίς συμπαγή πυρήνα, ακολουθώντας την κατεύθυνση των ισοϋψών. Υπάρχουν τρείς κύριοι δρόμοι οι οποίοι καταλήγουν στην εκκλησιά του χωριού. Αυτοί ενώνονται με κάθετες οδούς, δημιουργώντας ένα κυψελοειδές οδικό δίκτυο, ενώ ένα κύριος δρόμος αποτελεί τη διασύνδεση μεταξύ του χωριού και της θάλασσας. Στο χωριό εντοπίζεται επίσης η κεντρική πλατεία, επί της οποίας στεγάζονται τα γραφεία της πρώην Κοινότητας Ριζομύλου καθώς και τα γραφεία του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Ριζομύλου "ΙΩΝ", ενώ στη δεύτερη πλατεία φιλοξενείται το ένα εκ των δύο παραδοσιακών πηγαδιών του χωριού.

Παραλίες

Σε απόσταση 5 km από την πόλη του Αιγίου βρίσκεται η παραλία Ριζομύλου. Στο βόριο άκρο του οικισμού, σε απόσταση μόλις 800μ., είκοσι λεπτών με ελαφρύ περπάτημα, με μήκος ακτογραμμής 1800μ. με ψιλό βότσαλο, προστατευμένη από το μαΐστρο, αποτελεί ιδανική παραλία για την πρώτη βουτιά της ημέρας στα κρυστάλλινα βαθυγάλανα νερά της.

Ιεροί Ναοί

Κοιμήσεως Θεοτόκου

Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ριζομύλου, με την σημερινή του μορφή, ιστορήθηκε το 1903, όπως καταμαρτυρεί και η μαρμάρινη επιγραφή στην βόρεια εξώθυρα. Ο υπάρχων Ιερός Ναός, αντικατάστησε παρακείμενο ναΐδριο στα πρανή της Ν.Ε.Ο. το οποίο, εξυπηρετούσε τις ανάγκες της ενορίας του Ριζομύλου έως το 1904. Ο εν λόγω ναΐσκος, έχει πλέον καλυφθεί από τα χωματουργικά υλικά λόγω διάνοιξης της Εθνικής οδού το 1960. Δεν γνωρίζουμε εάν ο Ιερός Ναός έχει εγκαινιασθεί και πότε, καίτοι στην υπάρχουσα Αγία Τράπεζα υπάρχει κρύπτη για Ιερά λείψανα. Ο Ιερός Ναός, είναι αγιογραφημένος κατά 85%. Το 65% της αγιογράφησης του, έγινε την δεκαετία 2010-2020 από τον αγιογράφο και διδάσκοντα στην σχολή αγιογραφίας της ΙΜΚΑ, κ. Ευάγγελο Γκίνη. Αξιόλογες εικόνες, οκτώ των αριθμό, που κοσμούν το τέμπλο του Ναού έχουν ιστορηθεί από αγιογράφους της λεγομένης Ακρατινής Σχολής, Κανελλόπουλος κ.λ.π., το 1907. Η ενορία του Ριζομύλου, προϋπάρχει της έναρξης της Ελληνική Επαναστάσεως του 1821 όπως αυτό καταγράφεται στην ιστορία της πόλεως του Αιγίου (Σταυρόπουλος), με την αποστολή στρατιωτών εκ Ριζομύλου για το στρατιωτικό σώμα του Α. Λόντου. Ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ευρίσκεται στην Τοπική Κοινότητα Ριζομύλου, μεταξύ της Παλαιάς και της Νέας Εθνικής οδού, ακριβώς στην βάση του τοιχίου αντιστήριξης της Ν.Ε.Ο.

Φωτοθήκη

Παραπομπές

Πηγές

Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας, Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, τχ. 2ο, φ. 3465 (28 Δεκεμβρίου 2012). Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ριζομύλου "ΙΩΝ", Ριζόμυλος, η πινελιά του Κορινθιακού. Αθήνα, 2007, ΝΟΤΑ.

Βιβλιογραφία

Θεόδωρος Η. Λουλούδης, Αχαΐα. Οικισμοί, οικιστές, αυτοδιοίκηση, Νομαρχιακή Επιχείρηση Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ν.Α. Αχαΐας, Πάτρα 2010. Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ριζομύλου "ΙΩΝ", Ριζόμυλος, η πινελιά του Κορινθιακού. Αθήνα, 2007, ΝΟΤΑ.