Πληροφορίες
Τα Σακτούρια είναι χωριό και έδρα ομώνυμης Κοινότητος του Δήμου Αγίου Βασιλείου, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Απέχουν 49 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και είναι κτισμένα σε υψόμετρο 540 μέτρα.
Ιστορικά στοιχεία
Στις θέσεις Άγιος Ιωάννης και Άγιος Μάρκος έχουν ανασκαφεί κατάλοιπα μινωικών οικισμών οι οποίοι χρονολογούνται από την μεσομινωική εποχή ΙΙ μέχρι την υστερομινωική ΙΒ. Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Sacturia στην επαρχία Αγίου Βασιλείου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από τον Καστροφύλακα αναφέρεται ως Sacturia με 193 κατοίκους και 100 οφειλόμενες αγγαρείες, ενώ μνεία στο χωριό κάνει και ο Βασιλικάτα το 1630, με την ονομασία Sacturia. Στην οθωμανική απογραφή του 1659 αναφέρεται ως Sacturya po ve Kato, με 20 σπίτια. Στο έργο Κρητικά του Μιχαήλ Χουρμούζη, το 1842, αναφέρεται ως Σαχτούροι. Ο Στέργιος Σπανάκης ετυμολογεί το όνομα του χωριού από το σαχτούρι, ένα τύπο ιστιοφόρο πλοίου. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται ως Σαχτούρια στον δήμο Μελάμπων και είχαν αμιγώς χριστιανικό πληθυσμό, 360 κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 408 κατοίκους. Στην απογραφή του 1920 αναφέρεται ως έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου. Το 1925, τα Σακτούρια ορίστηκαν έδρα ομώνυμης κοινότητας, μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, όταν το χωριό προσαρτήθηκε στον Δήμο Λάμπης. Τα Κάτω Σακτούρια αναγνωρίστηκαν ως ανεξάρτητος οικισμός το 1940 και ο Άγιος Παύλος το 1991. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, οι κάτοικοι των Σακτουριών βοήθησαν αρχικά να κρυφτούν και έπειτα να φυγαδευτούν από τη Κρήτη τα συμμαχικά στρατεύματα. Στο λιμάνι του Αγίου Παύλου προσέγγιζαν υποβρύχια τα αφενός παρείχαν πολεμοφόδια στην αντίσταση και αφετέρου απομάκρυναν συμμάχους από το νησί. Γι' αυτή τους τη δράση οι Γερμανοί πυρπόλησαν ολοσχερώς το χωριό στις 4 Μαΐου 1944 και φυλάκισαν όλους τους άντρες άνω των 15. Τελικά εκτέλεσαν 15 από αυτούς. Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Διοικητικά στοιχεία
Τα Σακτούρια αναφέρονται επίσημα ως οικισμός το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζονται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, μαζί με τους οικισμούς Άγιος Παύλος, Κάτω Σακτούρια καθώς και τις νησίδες Παξιμάδια αποτελούν την κοινότητα Σακτουρίων ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 149 κατοίκους. Δείτε: Κοινότητα Σακτουρίων
