Πληροφορίες
Ο Πλατανές είναι οικισμός της Κοινότητας Κεντροχωρίου του Δήμου Αγίου Βασιλείου, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Βρίσκεται στις νότιες υπώρειες του όρους Κέντρος (ή Κέδρος) κι απέχει 38 χλμ από την πόλη του Ρεθύμνου.
Ιστορικά στοιχεία
Το όνομα του φαίνεται να έχει σχέση με το ομώνυμο δέντρο, το οποίο ενδημεί και βρίσκεται σε αφθονία σε πολλά μέρη στην Κρήτη. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, ο Πλατανές ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Κεντροχωρίου, του πρώην Δήμου Λάμπης του νομού Ρεθύμνης. Τον Πλατανέ τον συναντάμε σ’ όλες τις γνωστές απογραφές της περιόδου της ύστερης Ενετοκρατίας στην Κρήτη (16ος και 17ος αιώνας), δηλαδή στις απογραφές του Barozzi το 1577 και του Καστροφύλακα το 1583 και το 1659, που είχε τότε 30 σπίτια, δηλαδή οικογένειες.
Σημεία Ενδιαφέροντος
Εκκλησία Τιμίου Σταυρού
Μέσα στο χωριό υπήρχε παλαιόθεν ο ναός του Τιμίου Σταυρού (περ. 13ος αιώνας μ.Χ), που ήδη από το εξωτερικό του παραπέμπει στην Ενετοκρατία. Το ανατολικό τμήμα του φέρει, σε όχι και τόσο καλή κατάσταση, τοιχογραφικό διάκοσμο ενώ το δυτικό μοιάζει να κτίστηκε μεταγενέστερα. Στο τέμπλο του Τιμίου Σταυρού ξεχωρίζουν εικόνες φιλοτεχνημένες από τον Κωνσταντίνο Παρθενάκη ενώ μεγάλο τμήμα του καλύπτουν παλιές ωραίες εικόνες του Παντοκράτορα, της Ζωοδόχου Πηγής κ.α, που έχουν συντηρηθεί και φυλάσσονται στο χώρο. Για πολλούς αιώνες και μέχρι πρότινος ήταν ο ενοριακός ναός του οικισμού.
Ο Απάνω Πλατανές
Σε κατεύθυνση βόρεια από τον Πλατανέ και κατά προσέγγιση σε υψόμετρο 850 μ. (πεζοπορία περ. 1ώρα και 30 λεπτά) βρίσκεται μια εσοχή σε σχήμα φαραγγιού χωρίς διέξοδο προς τη βόρεια μεριά της που οι ντόπιοι ονομαζουν Απάνω Πλατανέ. Το Όρος Κέντρος, περιλαμβάνεται στο πανευρωπαϊκό δίκτυο Νatura 2000 και φημίζεται για τα πολλά νερά του. Η παλαιότερη γραπτή αναφορά γι' αυτήν την παράδοση προέρχεται από τον Μαρίνο Τζάνε Μπουνιαλή, που στο έργο του Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1645-1669 αναφέρει: «Το Κέντρος, που ‘χεν εκατό βρύσες στα τρίγυρά του, Παράδεισον ετύχαινε να λέσι τ’ όνομά του, κι Αγαρηνός το πάτησε κ’ οι τόποι ‘ναι δικοί του, τα όρη κι όλα τα χωριά, ογιά ξεφάντωσή του….» Το πλούσιο λοιπόν σε πηγές και νερά Κέντρος παρουσιάζει μια θαυμάσια εικόνα κατά τους μήνες του χειμώνα και της άνοιξης, όπου τρέχουν τα νερά από τις πλαγιές του και σχηματίζουν φυσικούς καταρράκτες. Αυτό ακριβώς το καταπληκτικό για την Κρήτη φαινόμενο το συναντά κανείς σε πολλά σημεία στη θέση Απάνω Πλατανές. Στη θέση μάλιστα αυτή συναντά ο επισκέπτης κατάλοιπα από το παλιό δασικό μεγαλείο των Κρητικών βουνών, δηλαδή τεράστια πρινάρια σε ύψος, αλλά κυρίως σε περίμετρο κορμού, που μπορεί να φθάνει σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και τα 6 μέτρα.
Σπηλιά του Διγενή
Το σπήλαιο βρίσκεται σε υψ. 750 στο όρος Κέντρος, ΒΑ του Πλατανέ και είναι διαστάσεων 45 x 18 x 15 μέτρα και σύμφωνα με το θρύλο, εκεί έμενε ο Διγενής Ακρίτας. Υπάρχουν ενδείξεις ότι χρησιμοποιήθηκε ως λατρευτικός χώρος κατά την Μινωική εποχή. Τέλος, στο πέρασμα των αιώνων το σπήλαιο χρησίμευσε κι ως τόπος προστασίας από εχθρικές επιδρομές (π.χ. Β' ΠΠ) για τους κατοίκους των γύρω περιοχών.
Η Ρέχτρα του Διγενή
Στην απότομη νότια πλευρά του όρους Κέντρος στην περιοχή Ρέχτρες, βρίσκεται το φαράγγι του Πλατανέ, ένα από τα πιο άγρια και επικίνδυνα στην Κρήτη. Το φαράγγι έχει μεγάλες ποσότητες νερού, ιδίως κατά τους χειμερινούς και ανοιξιάτικους μήνες, και το οποίο πηγάζει πάνω από τον πρώτο μεγάλο καταρράκτη αποτελώντας μία από τις μεγαλύτερες πηγές του Ακουμιανού ποταμού αλλά και γενικά της Κρήτης. Από το χωριό Πλατανές, ξεκινά ανηφορικό μονοπάτι το οποίο σε περίπου μία ώρα φτάνει στη βάση του πιο επιβλητικού από τους καταρράκτες κι ονομάζεται "Ρέχτρα του Διγενή" (ρέχτρα ή ρεχτάρα ή ριχτάρα στο κρητικό γλωσσικό ιδίωμα σημαίνει καταρράκτης). Η Ρέχτρα του Διγενή που παίρνει το όνομά της από το θρυλικό ακρίτα που συνδέεται και με άλλα τοπωνύμια και θρύλους στην περιοχή είναι ένας από τους πιο άγριους και εντυπωσιακούς καταρράκτες της Κρήτης. Σε όλη του την έκταση είναι περί τα 70μ. και δημιουργεί ουσιαστικά δύο σκαλοπάτια περίπου 35μ. το καθένα. Η πρόσβαση χωρίς εξοπλισμό είναι εφικτή μόνο στο κάτω σκαλοπάτι του που είναι και το πιο εντυπωσιακό. Το νερό που πηγάζει λίγα μέτρα παραπάνω είναι πεντακάθαρο και μετά το μεγάλο καταρράκτη συνεχίζει την άγρια πορεία του προς τα κάτω δημιουργώντας ακόμα 15 περίπου καταρράκτες που προσεγγίζονται όλοι εύκολα με περπάτημα.
Eπώνυμοι Πλατανιανοί
Μανώλης Λιδάκης (Σπυρλιδάκης): έντεχνος τραγουδιστής
Πηγές - Βιβλιογραφία
Στέργιου Γ. Σπανάκη, Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων (Μητρώον των οικισμών), Ηράκλειο 1991 Μαρίνος Σαρηγιάννης, Ο ναχιγές του Αγίου Βασιλείου μετά την Οθωμανική κατάκτηση, σ. 16 R. Morozzo della Rocca, fonti per la storia di Venezia. Ευαγγελία Μπαλτά- Mustafa Oguz, ό.π. Rob. Pashley, Travels in Crete, II, London 1837 Αλεξίου – Αποσκίτη 1995: Στυλιανός Αλεξίου – Μάρθα Αποσκίτη(επιµ.), Μαρίνου Τζάνε Μπουνιαλή του Ρεθυµναίου. Ο Κρητικός Πόλεµος (1645-1669), Αθήνα 1995.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
https://www.e4nar.gr/page.php?pid=1&l=1 Αρχειοθετήθηκε 2021-05-19 στο Wayback Machine. http://www.ecovalue-crete.eu/el/sites/gr4330002
