Το Παγκαλοχώρι (επίσημο: Παγκαλοχώριον) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας του Δήμου Ρεθύμνης στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Απέχει 13 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 80 μ.

Ιστορικά στοιχεία

Το 1932 ο Σπυρίδων Μαρινάτος αναφέρει ότι εντόπισε μινωικό ανοικτό ιερό κοντά στο Παγκαλοχώρι, χωρίς όμως να σημειώνει την τοποθεσία του. Νοτιοανατολικά του χωριού έχει εντοπιστεί τάφος της υστερομινωικής εποχής ΙΙΙ, με διαστάσεις 2,2 επί 2,2 μέτρα και τραπεζοειδή κάτοψη, στο εσωτερικό του οποίου υπήρχαν τρεις λάρνακες. Βόρειας της μονής Αρσανίου έχουν βρεθεί άλλοι τρεις τάφοι της ίδιας περιόδου. Στη θέση Άγιος Νικόλαος έχει εντοπιστεί σαρκοφάγος της υστερομινωικής ΙΙΙ εποχής. Στη θέση Κεφάλα έχουν βρεθεί τάφοι του 3ου αιώνα π.Χ., πιθανόν τμήμα νεκροταφείου.

Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Pangaloghori στην επαρχία Ρεθύμνου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από Καστροφύλακα αναφέρεται ως Pangaloghori ή Pangalocori με 60 κατοίκους και 172 οφειλόμενες αγγαρείες και ο Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα το 1630 ως Pancalochori. Στην τουρκική απογραφή του 1659 αναφέρεται ως Pankalohori με 17 σπίτια. Στην απογραφή του 1834, η οποία πραγματοποιήθηκε από τους Αιγυπτίους, κατοικούσαν σε αυτό 10 χριστιανικές και 5 τουρκικές οικογένειες. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται στον δήμο Πηγής και είχε 124 κατοίκους, αμιγώς χριστιανούς. Στην απογραφή του 1900 είχε 164 κατοίκους και υπαγόταν στον ίδιο δήμο. Στην απογραφή του 1920 αναφέρεται ως έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου. Το 1926 το Παγκαλοχώρι ορίστηκε έδρα κοινότητας, η οποία παρέμεινε μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, οπότε και το χωριό προσαρτήθηκε στον Δήμο Αρκαδίου. Δείτε: Κοινότητα Παγκαλοχωρίου

Απογραφές πληθυσμού

Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:

Αξιοθέατα

Κοντά στο χωριό βρίσκεται η ενετική μονή Αρσανίου, αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Η μονή φαίνεται να ιδρύθηκε τον 16ο αιώνα, αλλά ο Νίκος Ψιλάκης επισημείνει ότι μπορεί να δημιουργήθηκε τη δεύτερη βυζαντινή περίοδο. Στο υπέρθυρο της τράπεζας του μοναστηριού είναι χαραγμένη η χρονολογία 1645, που σημαίνει ότι στη μονή λάμβαναν χώρα οικοδομικές εργασίες πριν την οθωμανική κατάσταση της περιοχής το 1646. Η μονή συνέχισε να λειτουργεί και στις αρχές του 19ού αιώνα σε αυτή λειτουργούσε σχολείο. Υπέστη σημαντικές ζημιές από σεισμό το 1856. Το μοναστήρι ξεχωρίζει για την ιδιαίτερη διαρρύθμισή του, με τον ναό να μην βρίσκεται στο κέντρο, αλλά στη βορειοανατολική άκρη, διάταξη που θυμίζει περισσότερα τα μοναστήρια του καθολικού δόγματος. Ο καθεδρικός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου. Κτίστηκε το 1750. Ο νεκροταφικός ναός είναι αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα. Επίσης στην ενορία του χωριού εντάσσεται το εξωκλήσι του Γενέσιου του Ιωάννη Προδρόμου. Το παλιό σχολείο του Παγκαλοχωρίου πλέον στεγάζει περιβαλλοντικό σταθμό και κέντρο παροχής πρώτων βοηθειών σε τραυματισμένες θαλάσσιες χελώνες, το οποίο λειτουργεί υπό την αιγίδα της ομάδας ΑΡΧΕΛΩΝ.

Παραπομπές