Πληροφορίες
Η Μουρνέ είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Αγίου Βασιλείου, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Απέχει 34 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και 4 από το Σπήλι. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 500 μ., σε μικρή αβαθή κοιλάδα. Το όνομα του χωριού προέρχεται από το φυτό μουριά.
Ιστορικά στοιχεία
Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Murnea στην επαρχία Αγίου Βασιλείου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από Καστροφύλακα αναφέρεται ως Murnea με 121 κατοίκους και 18 οφειλόμενες αγγαρείες, ενώ μνεία στο χωριό κάνει και ο Βασιλικάτα το 1630, με την ονομασία Murnea. Στην οθωμανική απογραφή του 1659 αναφέρεται ως Murnye, με 22 σπίτια. Στις ενετικές απογραφές αναφέρονται και άλλοι οικισμοί της περιοχής, οι οποίοι πλέον έχουν εγκαταλειφθεί. Αυτοί είναι οι Χαντάκι, Μαυρίκη, Λαγκά, Λάκκος, Ντιπλοχώρι και Επίζυγος. Ο Λάκκος και το Ντιπλοχώρι συνέχισαν να κατοικούνται επί Τουρκοκρατίας. Αναφέρονται τελευταία φορά στην απογραφή του 1928. Στην απογραφή του 1881 η Μουρνέ υπάγονταν στον δήμο Λάμπης και είχε αμιγώς χριστιανικό πληθυσμό, 380 κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 462 κατοίκους και υπαγόταν στον ίδιο δήμο. Στην απογραφή του 1920 είχε οριστεί έδρα όμωνυμου αγορικού δήμου. Το 1925 η Μουρνέ ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας, μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, όταν το χωριό προσαρτήθηκε στον Δήμο Λάμπης. Από το 2010 έγινε πάλι έδρα κοινότητας του Δήμου Αγίου Βασιλείου. Από την Μουρνέ κατάγονταν ο ιατρός Γιώργης Αγγελιδάκης. Δείτε: Κοινότητα Μουρνές
Απογραφές πληθυσμού
Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Σημεία ενδιαφέροντος
Εντός του χωριού βρίσκονται ο ναός της Αγίας Ειρήνης και ο ναός του Αγίου Γεωργίου, στο νεκροταφείο, αμφότεροι τοιχογραφημένοι. Ο ναός της Αγίας Ειρήνης είναι δίκλιτος, αλλά τοιχογραφίες σώζονται μόνο στο βόρειο κλίτος. Ο Ιωάννης Σπαθαράκης τις χρονολογεί στις αρχές του 14ου αιώνα. Διακρίνονται οι μετωπικοί ιεράρχες στο ιερό, όπως ο Άγιος Βλάσιος. Οι τοιχογραφίες του Αγίου Γεωργίου χρονολογούνται την ίδια εποχή και εντάσσονται στο επαρχιακό στυλ. Χαρακτηριστικό των τοιχογραφιών είναι έντονες μαύρες γραμμές στα περιγράμματα και στα μάτια και οι λεπτές άσπρες. Οι τοιχογραφίες στον ναό περιλαμβάνουν σκηνές από το μαρτύριο του Αγίου Γεωργίου και σκηνές από τη Δευτέρα Παρουσία, όπως αυτή όπου η θάλασσα αποδίδει τους νεκρούς της. Ανάμεσα στις υπόλοιπες τοιχογραφίες ξεχωρίζει η απεικόνιση του Αγίου Διομήδη μέσα σε στηθάριο με κόκκινο υπόβαθρο λόγω της σπανιότητάς της. Δίπλα απεικονίζεται και οι άλλοι Άγιοι Ανάργυροι, οι Άγιοι Κοσμάς, Δαμιανός και Παντελεήμονας. Έξω από το χωριό βρίσκεται ο ναός της Αγίας Μαρίνας. Οι τοιχογραφίες του ναού φέρουν σημάδια φθοράς και ο Ιωάννης Σπαθαράκης της χρονολογεί στο 1300. Περιλαμβάνει σκηνές από τη ζωή της Αγίας Μαρίνας. Ο Παντοκράτορας, ο οποίος απεικονίζεται στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας του ιερού απεικονίζεται αυστηρός με λίγες γραμμές και χρώματα. Το κεφάλι είναι σχεδόν όλο ίδιου χρώματος με τα χαρακτηριστικά να αποδίδονται διαφορετικές φωτεινότητες αυτού του χρώματος. Στη θέση Δενδρικά βρίσκεται ο τοιχογραφημένος ναός της Παναγίας. Στο εγκαταλελειμμένο χωριό Ντιπλοχώρι σώζεται ο ερειπωμένος ναός της Παναγίας. Εντός του ναού σώζεται κτητορική επιγραφή η οποία αναφέρει ότι ανακαινίστηθηκε και τοιχογραφήθηκε από τον κυρ Λεοντάκι Τρουλινό, τη σύζυγό του Άννα και τα παιδιά τους το ςϡΚΕ (=6925=1417). Στη θέση Μαλαθρέ, βορειοδυτικά από το Ντιπλοχώρι, βρίσκονται τα ερείπια της μονής του Αγίου Γεωργίου. Σύμφωνα με την παράδοση κτίστηκε στη θέση παλαιότερου ναού, με 101 πόρτες και παράθυρα. Σώζεται ο τοιχογραφημένος ναός του Αγίου Γεωργίου, με δύο στρώματα τοιχογραφιών. Από τις τοιχογραφίες ξεχωρίζουν οι τιμωρίες των κολασμένων και η Ανάσταση των Νεκρών, η οποία βρίσκεται στο θόλο του ναού. Τα υπόλοιπα κτίρια της μονής σώζονται σε ερειπιώδη κατάσταση.
