Πληροφορίες
Ο Μαρουλάς είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Ρεθύμνης στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης.
Γεωγραφικά στοιχεία
Ο Μαρουλάς βρίσκεται νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου σε απόσταση 10 χιλιόμετρα από την πόλη και είναι κτισμένος στην κορυφή ενός λόφου, σε υψόμετρο 240 μέτρων. Είναι παραδοσιακό χωριό, έχει χαρακτηριστεί διατηρητέος οικισμός (ΦΕΚ 1226/Β/25-11-1980) και παραδοσιακός οικισμός μέσης πολιτιστικής αξίας (κατηγορία ΙΙ) (ΦΕΚΔ 728/1995) στο οποίο διασώζεται έντονα το βενετσιάνικο χρώμα. Διαδρομή ανάμεσα στους ελαιώνες οδηγεί στον ιστορικό οικισμό.
Ιστορικά στοιχεία
Ονομασία
Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό πήρε το όνομά του από τη βοσκοπούλα Μαρούλη, που βόσκοντας τα πρόβατά της στην περιοχή βρήκε μια πηγή με χωνευτικό δροσερό νερό. Η πηγή αυτή υπάρχει στο χωριό από τη Βενετοκρατία.
Αρχαιολογικά ευρήματα
Τα περισσότερα κτίρια ανάγονται στην περίοδο της Ενετοκρατίας, αλλά θεωρείται πιθανό η περιοχή να κατοικούνταν ίσως και επί Μινωικής περιόδου. Στην περιοχή έχουν αποκαλυφθεί δύο νεκροταφεία της τελικής ανακτορικής περιόδου. Το πρώτο, στη θέση Μεζάρια, αποτελείται από λαξευτούς θαλαμοειδείς τάφους. Οι τάφοι αυτοί περιέχουν λάρνακες, κεραμική των ΥΜ ΙΙΙ Α και Β χρόνων, χάλκινα σκεύη και όπλα, κοσμήματα και σφραγίδες. Τα ευρήματα του νεκροταφείου εκτίθενται στο αρχαιολογικό μουσείο Ρεθύμνης. Το δεύτερο νεκροταφείο εντοπίστηκε στη θέση Πριναρές και ανήκει στην ίδια χρονολογική περίοδο με το προηγούμενο. Ανακαλύφθηκαν δύο πίθοι, ο ένας κλεισμένος με λίθινη πλάκα και ο δεύτερος με κρατήρα. Οι ταφές ήταν κτερισμένες με χάνδρες και περόνες.
Νεότερα χρόνια
Την περίοδο της Ενετοκρατίας χτίστηκαν δύο πύργοι που σώζονται μέχρι σήμερα και άλλα κτίρια με πολεμίστρες, ενώ υπάρχουν διάφορα οικόσημα στις εξωτερικές πόρτες των κτιρίων. Το 1630, εγκαταστάθηκαν στον Μαρουλά Τούρκοι, που χρησιμοποίησαν ως φρουραρχεία τους δύο ενετικούς πύργους. Μπορεί επίσης κανείς να δει το ελαιοτριβείο, τις μεγάλες καμαρωτές πόρτες των βενετσιάνικων αρχοντόσπιτων, τα στενά δρομάκια, τις καμάρες. Αξιοθέατο αποτελεί και ο Ναός του Προφήτη Ηλία στην κορυφή του λόφου, απ’ όπου φαίνεται από ψηλά ο παραδοσιακός οικισμός και το Κρητικό Πέλαγος και, ακόμη, η πηγή της Μαρούλης, στο βάθος του φαραγγιού. Κατά τα τέλη του 1923, εγκαταστάθηκαν στον Μαρουλά Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.
Από τον οικισμό καταγόταν ο ιερέας και οπλαρχηγός της επανάστασης του 1866 - 1869, Εμμανουήλ Μαρουλιανός.
Διοικητικά - Πληθυσμιακά στοιχεία
Ο Μαρουλάς αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 ναπροσαρτάται στην τότε κοινότητα Άδελε και με ΦΕΚ 260Α - 21/09/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, μαζί με το Δίλοφο, αποτελούν την κοινότητα Μαρουλά που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Ρεθύμνης του δήμου Ρεθύμνης ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 486 κατοίκους. Δείτε: Κοινότητα Μαρουλά
Πραγματικός Πληθυσμός Μαρουλά
Άλλες πληροφορίες
Ο Μαρουλάς αποτελεί γενέτειρα σπουδαίων προσωπικοτήτων και ηρώων. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγεται ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας κατά τα έτη 1975-2019, κυρός Στυλιανός Χαρκιανάκης, ιεράρχης, θεολόγος και ποιητής, ο οποίος γεννήθηκε, μεγάλωσε και έμαθε τα πρώτα γράμματά του στο Δημοτικό Σχολείο Μαρουλά. Επίσης ο Στυλιανός Κυρ. Ανωμεριανάκης, Μακεδονομάχος και Αρχηγός Σώματος στον Μακεδονικό και Ηπειρώτικο Αγώνα που τιμήθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Τέλος ο υιός του προηγούμενου, Ηλίας Στυλ. Ανωμεριανάκης, ήρωας της Αντίστασης κατά τον γερμανών κατακτητών τα χρόνια της Κατοχής 1941-1944, ο οποίος έπεσε μαχόμενος τον Μάιο του 1944 στο Αλμπάνι Μετόχι Μισιρίων Ρεθύμνου, στην προσπάθεια ένοπλου τμήματος του ΕΛΑΣ Ρεθύμνου να εκτελέσει τον αρχιπροδότη της περιοχής Αλεξομανώλη. Η περιοχή Μαρουλά έχει ενταχθεί στο Κτηματολογικό Γραφείο Ρεθύμνου, ήδη από τις 21 Ιουλίου 2005. Ανοιχτή είναι η συζήτηση για την αναστήλωση μνημείων της περιοχής . Ο πληθυσμός της Δημοτικής Κοινότητας Μαρουλά στην απογραφή του 2021 εκτιμήθηκε στα 533 άτομα. Αναλυτικά, το δημοτικό διαμέρισμα Μαρουλάς με 277 άτομα και το δημοτικό διαμέρισμα Διλοφο 256 άτομα.
Δείτε επίσης
Κατάλογος παραδοσιακών οικισμών της Ελλάδας Δήμος Ρεθύμνης Διοικητική διαίρεση νομού Ρεθύμνης (πρόγραμμα Καποδίστριας) Δήμος Ρεθύμνης (πρόγραμμα Καποδίστριας)
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ο Μαρουλάς στην ιστοσελίδα του Δήμου Ρεθύμνης
