Πληροφορίες
Η Λαμπινή (ή Λαμπηνή) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Αγίου Βασιλείου, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Απέχει 27 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και 4 από το Σπήλι και είναι κτισμένη σε υψόμετρο 460 μ.
Ετυμολογία
Το όνομα προέρχεται από το Λαμπηνή, επίθετο που δείχνει συσχέτιση με την αρχαία πόλη Λάππα ή Λάμπη. Η παλιά εκκλησία του χωριού είναι γνωστή ως Παναγία Λαμπηνή, και μπορεί η ονομασία του χωριού να προέρχεται από εκεί. Ήταν στο παρελθόν έδρα της επισκοπής Λάμπης, όταν αυτή επανασυστάθηκε κατά την οθωμανική περίοδο. Η Όλγα Γκράτσιου έχει επισημάνει ότι η ονομασία Παναγία Λαμπηνή μπορεί να οφείλεται σε κάποια χαμένη πλέον βυζαντινή εικόνα με το ίδιο όνομα, η οποία προερχόταν από την βυζαντινή Λάμπη.
Ιστορικά στοιχεία
Στην περιοχή του χωριού έχουν βρεθεί κατάλοιπα οικιών της ρωμαϊκής εποχής. Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Lambini στην επαρχία Αγίου Βασιλείου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από Καστροφύλακα αναφέρεται ως Lambini με 74 κατοίκους, ενώ μνεία στο χωριό κάνει και ο Βασιλικάτα το 1630, με την ονομασία Lambini. Στην οθωμανική απογραφή του 1659 καταγράφονται 15 σπίτια. Το 1829 ένας γενίτσαρος από τη Λαμπινή γνωστός ως Αλμπάνης πυροβολήθηκε από ένα συγχωριανό του, αλλά χωρίς να σκοτωθεί. Ο Αλμπάνης ορκίστηκε εκδίκηση και στις 20 Ιανουαρίου 1829 περικύκλωσε το ναό της Παναγίας Λαμπηνής, όπου εκείνη την ώρα εκκλησιάζονταν οι χριστιανοί. Κάποιοι από τους χριστιανούς, οι οποίοι ήταν οπλισμένοι λόγω της επανάστασης έκλεισαν τις πόρτες ώστε να αμυνθούν. Τότε ο Αλμπάνης και οι άλλοι Τούρκοι άρχισαν να πετάνε καιόμενα κουρέλια μέσα στην εκκλησία και έκαψαν τη πόρτα του ναού και έπειτα πρότεινε σε όσους ήταν μέσα πως αν παραδοθούν δεν θα τους πειράξει. Οι πολιορκημένοι αν και αρχικά δεν τον πίστεψαν, τελικά πέταξαν τα όπλα απ'έξω. Τότε οι Τούρκοι εισέβαλαν στον ναό, σκότωσαν όλους άντρες και πήραν τα γυναικόπαιδα και τα πούλησαν σε σκλαβοπάζαρο στο Ρέθυμνο. Την ιστορία αυτή διηγήθηκε μια από τις γυναίκες στον Ρόμπερτ Πάσλεϊ, ο οποίος και την κατέγραψε. Στην απογραφή του 1834, η οποία πραγματοποιήθηκε από τους Αιγυπτίους, απογράφεται μαζί με άλλα δέκα χωριά της περιοχής. Στην απογραφή του 1881 υπαγόταν στο δήμο Λάμπης και είχε 136 χριστιανούς και 51 Τούρκους κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 154 κατοίκους. Στην απογραφή του 1920 αναφέρεται ως υπαγόμενη στον αγροτικό δήμο Δαριβιανών. Η Λαμπινή το 1925 προσαρτήθηκε στην κοινότητα Μυξόρρουμα, αλλά το 1931 ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας, μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, όταν το χωριό προσαρτήθηκε στον Δήμο Λάμπης. Δείτε: Κοινότητα Λαμπινής
Απογραφές πληθυσμού
Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Σημεία ενδιαφέροντος
Στο χωριό βρίσκεται ο βυζαντινός ναός της Παναγίας. Ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς με τρούλο. Τόσο οι εξωτερικοί τοίχοι όσο και ο κυλινδρικός τρούλος φέρουν τυφλά αψιδώματα. Στο εσωτερικό του σώζονται τοιχογραφίες σε πλαστικό στυλ, το οποίο εμφανίστηκε στις αρχές του 14ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες σε μεγάλο βαθμό είναι φθαρμένες και τα χρώματά τους έχουν ξεθωριάσει. Επίσης βορειοδυτικά της Λαμπινής βρίσκεται ο εγκαταλελειμμένος οικισμός Λοφιά, από τον οποίο σώζονται μόνο δύο ναοί, ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και ο ναός του Αγίου Γεωργίου, με τον δεύτερο να είναι τοιχογραφημένος.
