Πληροφορίες
Οι Κουρούτες (επίσημο: αι Κουρούται) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Αμαρίου, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου της Κρήτης. Απέχουν 50 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και είναι κτισμένες σε υψόμετρο 510 μ. στους δυτικούς πρόποδες του Ψηλορείτη.
Ιστορικά στοιχεία
Ο Ιωσήφ Χατζηδάκης θεώρησε ότι το όνομα Κουρούτες είναι παραλλαγή του ονόματος Κουρήτες. Στην περιοχή του χωριού έχουν εντοπιστεί ερείπια αρχαίων ελληνικών, ρωμαϊκών, παλαιοχριστιανικών και μεσαιωνικών χρόνων. Ο Αυστριακός Iατρός, Αρχαιολόγος, Ιστορικός, Εθνολόγος και διάσημος Βοτανολόγος Franz W. Sieber (1789-1944), ο οποίος επισκέφθηκε την περιοχή κατά το έτος 1817, υπέθεσε ότι πιθανώς στην περιοχή υπήρχε αρχαίο Ιερό, αφιερωμένο στους Κουρήτες, που επιμελήθηκαν - σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία - την ανατροφή του Δία. Χωρίς αμφιβολία η σημερινή ονομασία του οικισμού προέρχεται από τους Κουρήτες, είναι προελληνική και η οποία διατηρήθηκε διά των αιώνων μέσω της προφορικής παράδοσης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.. Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Curutes. Στην ενετική απογραφή του 1583 από τον Καστροφύλακα αναφέρεται ως Currutes με 221 κατοίκους και 542 οφειλόμενες αγγαρείες και στην απογραφή του Βασιλικάτα του 1630 αναφέρεται ως Curutes. Όπως και πολλά άλλα χωριά της Αμπαδιάς (αντιστοιχεί στο νότιο Αμάρι), στις Κουρούτες κατοικούσαν και μουσουλμάνοι. Στην απογραφή του 1834 η οποία πραγματοποιήθηκε από τους Αιγυπτίους καταγράφηκαν 5 χριστιανικές οικογένειες και 16 τουρκικές να διαμένουν στο χωριό. Στην απογραφή του 1881 είχε 104 χριστιανούς και 78 Τούρκους κατοίκους και υπαγόταν στον δήμο Αποδούλου. Οι Τούρκοι κατοικούσαν στο Πανωχώρι και οι χριστιανοί στο Κατωχώρι. Στην απογραφή του 1900 το χωριό είχε 201 κατοίκους. Στην απογραφή του 1920 αναφέρεται ως έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου. Το 1925 ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, οπότε και προσαρτήθηκε στον Δήμο Κουρητών.
Απογραφές πληθυσμού
Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Σημεία ενδιαφέροντος
Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Ανάληψη και βρίσκεται στο Κατωχώρι. Παλαιότερο κεντρική εκκλησία του χωριού ήταν ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Άλλοι ναοί είναι οι εξής : 1) Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στο Πανωχώρι. 2) Ο κοιμητηριακός ναός του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Μηνά Κείται δυτικά του οικισμού και σε χαμηλότερο επίπεδο και αποτελεί τόπο ταφής των μελών της παλαιάς και ιστορικής οικογένειας των Κουρουτών, της οικογένειας Πλατύρραχου. Πρόκειται για μικρών διαστάσεων μονόχωρο και καμαροσκέπαστο οικοδόμημα, στο εσωτερικό του οποίου διατηρούνται λείψανα παλαιών τοιχογρφαιών (14ου αι.). 3)Ο επίσης κοιμητηριακός ναός του Μεγάλου Αντωνίου. Κείται στο κέντρο περίπου του σημερινού κοιμητηρίου του οικισμού. Πρόκειται για μικρών διαστάσεων ναό, αποτελούμενο εν μέρει από τον χώρο φυσικού σπηλαίου και εν μέρει κτισμένου (δυτικό τμήμα.), πιθανώς του 18ου αι 4)Ο ναός της Αναλήψεως του Κυρίου. Κείται στο μέσο περίπου του οικισμού και ανηγέρθη στα τέλη του 20 ου αι., με δαπάνες των κατοίκων των Κουρουτών, με την φροντίδα του παπά Κυριάκου Μιχ. Καπελώνη. Πρόκειται για σύγχρονο ναό, κτισμένον στον τύπο της τρίκλιτης, ελληνιστικής βασιλικής. Το τέμπλο αυτού είναι έργο του εξαίρετου Καλλιτέχνη και συντηρητή Μανώλη Νουκάκη. Δίπλα στο ναό της Αναλήψεως βρίσκεται το πνευματικό κέντρο Κουρουτών, με αμφιθέατρο. Στην αυλή του ναού της Αναλήψεως βρίσκονται έργα του Κουρουτιανού Καλλιτέχνη Μανώλη Νουκάκη ( περίπου 1920-2010). Σύμφωνα με υπάρχουσα παράδοση ο οικισμός των Κουρουτών παλαιότερα βρισκόταν ανατολικά του σημερινού και σε υψηλότερο επίπεδο, στην τοποθεσία "Αμυγδαλές, ο". ΄Ομως ύστερα από μεγάλη πλημμύρα, ο οικισμός καταστράφηκε και μετεφέρθη στη σημερινή του θέση. Πράγματι στην περιοχή του "Αμυγδαλέ" πρόσφατη επιφανειακή αρχαιολογική έρευνα διεπίστωσε την ύπαρξη μεγάλου αριθμού οστράκων, τα οποία προέρχονται από διάφορες περιόδους, και λειψάνων διαφόρων οικοδομημάτων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται μία υδατοδεξαμενή, η οποία εσωτερικά φέρει επίχρισμα από υδραυλικό κονίαμα (κουρασάνι), καθώς και τα ερείπια μίας τρίκλιτης, ξυλόστεγης βασιλικής, πιθανώς του 5υ αι. μ. Χ. Από την βασιλική διατηρείται η αψίδα του Ιερού Βήματος σε ικανό ύψος και τμήματα από την τοιχοποιία του οικοδομήματος. Παρδί : Ναός Αγίου Τίτου ΝΑ του οικισμού και σε απόσταση περίπου 5 χλμ. από αυτόν, σε υψηλότερο επίπεδο και στη θέση "Παρδί, το" (υψόμ, περίπου 850 μ.), κείται πηγή νερού και πλησίον αυτής ο ναός του Αγίου Τίτου, μαθητή και στενού συνεργάτη του Αποστόλου Παύλου και πρώτου Επισκόπου Κρήτης (27 Αυγούστου). Πρόκειται για μικρών διαστάσεων μονόχωρο, καμαροσκέπαστο οικοδόμημα των μέσων χρόνων, το οποίο έκειτο σε ερείπια και αναστηλώθηκε τελευταία. Αυτό φαίνεται ότι ανηγέρθη στη θέση παλαιοτέρου χριστιανικού ναού, τμήματα των θεμελίων του οποίου διατηρούνται. Ως προς την ετυμολογία του ονόματος "Παρδί, το", αυτή πιθανώς σχετίζεται με το ζώο "Πάρδος', ο", - πρβλ. και "Γατόπαρδος, ο", όνομα αγριόγατου που ζει στην περιοχή του Ψηλορείτη -. Πιθανώς όμως το τοπωνύμιο να σχετίζεται προς το οικογενειακό επώνυμο "Πάρδος" και "Παρδαλάκης', το οποίο υπήρχε παλαιότερα και υπάρχει και σήμερα στην Κρήτη και η περιοχή ν ανήκε σε αυτή την οικογένεια ή ο κτήτορας του ναού να κατήγετο από αυτή την οικογένεια.
Μεταφορές
Το χωριό διασχίζει η Επαρχιακή Οδός 13, γνωστή και ως Αμαριώτικος Δρόμος, που το ενώνει με το Ρέθυμνο (Περιβόλια, Πρασιές) και το υπόλοιπο Αμάρι (Απόστολοι, Γεωργική Σχολή, Βιζάρι, Φουρφουράς, Κουρούτες, Νίθαυρις, Αποδούλου, Βαθιακό, Πλάτανος, Άρδακτος, Λοχριά). Η αναβάθμιση του δρόμου αυτού είναι υπό μελέτη.
Διοικητικά
Οι Κουρούτες αναφέρονται επίσημα στο 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να προσαρτόνται στην τότε κοινότητα Νιθαύρεως και στο ΦΕΚ 260Α - 21/09/1925 να ορίζονται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, αποτελούν την κοινότητα Κουρουτών που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Κουρητών του δήμου Αμαρίου και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 210 κατοίκους. Δείτε: Κοινότητα Κουρουτών
