Το Ρέθυμνο (επίσημο: το Ρέθυμνον) είναι έδρα της Κοινότητας Ρεθύμνης, του Δήμου Ρεθύμνης και της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνης της Κρήτης. Είναι χτισμένο στη βόρεια ακτή της Κρήτης, στη νότια όχθη του Κρητικού πελάγους και προς την ανατολική πλευρά του κόλπου του Αλμυρού. Το Ρέθυμνο υπήρξε μεγάλος οικισμός από τον 5ο αιώνα π.Χ., καθώς σχετίζεται με την αρχαία μινωική πόλη-κράτος «Ρίθυμνα». Σήμερα, εμφανίζει μεγάλη τουριστική κίνηση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ τον υπόλοιπο χρόνο υπάρχει παρουσία φοιτητών, καθώς κοντά στην πόλη στεγάζεται το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ο πληθυσμός της πόλης ανέρχεται σε 29.480 κατοίκους κατά την απογραφή του 2021 και του ομώνυμου δήμου σε 45.098 κατοίκους, καθιστώντας το Ρέθυμνο την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης, μετά το Ηράκλειο και τα Χανιά. Πήρε το όνομά του από τη Ρίθυμνα, αρχαία πόλη-κράτος. Η οικονομία της πόλης στηρίζεται στον τουρισμό, καθόσον υπάρχουν πολλά αξιοθέατα, μεγάλη αμμώδης παραλία και ισχυρή ξενοδοχειακή υποδομή. Συγκοινωνιακά η πόλη εξυπηρετείται οδικά με σύνδεση με το Ηράκλειο και τα Χανιά μέσω του Εθνικού δρόμου Ε 75, ενώ έχει και επαρχιακό σχετικά καλό οδικό δίκτυο, με το οποίο συνδέεται με όλες τις περιοχές του Νομού. Διαθέτει, επίσης, νέο, σύγχρονο λιμένα. Δεν έχει αεροδρόμιο, καθώς το αεροδρόμιο Πηγής δεν συνέχισε τη λειτουργία του μετά τη Γερμανική κατοχή.

Ονομασία

Η λέξη «Ρέθυμνο» είναι μια προφανής παραφθορά της λέξης «Ρίθυμνα», για την οποία, όμως, οι απόψεις περί της ετυμολογίας διίστανται. Γενικά πιστεύεται ότι η λέξη αυτή είναι προελληνική και προέρχεται από την Καρική γλώσσα στην οποία εμφανίζονται τοπωνύμια με την κατάληξη -μνα/-μνος. Άλλα τέτοια τοπωνύμια είναι η Κάλυμνα/Κάλυμνος, η Λάρυμνα, η Μήθυμνα κλπ. Ο Vladimir Georgiev, Βούλγαρος γλωσσολόγος, οπαδός της Ιλλυρικής–θρακικής θεωρίας, αποκρούει την αναγωγή του τοπωνυμίου σε προϊνδοευρωπαϊκή εποχή και ισχυρίζεται ότι η ετυμολογία του είναι ελληνική από το συσχετισμό των λέξεων «ρείθρον» και «ύδωρ». Ο Georgiev στο πλαίσιο της εθνικιστικής του θεωρίας που ισχυριζόταν ότι οι προελληνικοί πληθυσμοί στον ελλαδικό χώρο ήταν ιλλυρικοί–θρακικοί, επειδή δεν μπορούσε να τεκμηριώσει ετυμολόγηση της λέξης «Ρίθυμνα» στα ιλλυρική–θρακική γλώσσα, προτίμησε να προτείνει μια ετυμολόγηση της λέξης στην ελληνική γλώσσα, παρά να τορπιλίσει τη θεωρία του. Ωστόσο, η άποψή του δεν έγινε ευρέως αποδεκτή.

Ιστορία

Προϊστορικά και αρχαία χρόνια

Η παλαιότερη καταγεγραμμένη ένδειξη για ζωή στο Ρέθυμνο είναι νεολιθικά όστρακα που εντοπίστηκαν σε επιφανειακές έρευνες στο λόφο του Παλαιοκάστρου, (εκεί όπου είναι χτισμένο το Βενετσιάνικο φρούριο "Φορτέτζα"). Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήταν Μινωίτες της Υστερομινωικής περιόδου. Αυτό αποδυκνύεται από ένα μεγάλο κρατήρα με σχηματοποιημένο χταπόδι, μια ψηλόποδη κύλικα και τρεις ψευδόστομους αμφορείς που βρέθηκαν σε λαξευτό τάφο της εποχής (1350-1250 π.Χ.), ο οποίος ανασκάφτηκε στα 1947 στο Μασταμπά, προάστιο της πόλης. Φυσικά, η πιο γνωστή ίσως σύνδεση του Ρεθύμνου με την αρχαιότητα είναι η πόλη-κράτος Ρίθυμνα, γνωστή από τον 5ο αιώνα. Η πόλη αυτή πιθανόν να εκτεινόταν στην ίδια θέση με το σημερινό Ρέθυμνο. Μαρτυρίες για την ύπαρξη της πόλης υπάρχουν από τον 5ο-4ο αι. π.Χ. και είναι κυρίως τα αργυρά και χάλκινα νομίσματα, τα οποία έφεραν στη μια όψη την κεφαλή του Απόλλωνα ή της Αθηνάς, και στην άλλη τρίαινα ή δύο δελφίνια ή αίγα. Το όνομα της πόλης αναγράφεται με διάφορους τύπους, όπως ΡΙΘΥ, ΡΙ, ΙΡ, ΡΙΘ, Ρ. Προστάτες Θεοί της Ρίθυμνας ήταν ο Απόλλωνας και η Αθηνά και η πόλη γνώρισε τότε την πρώτη ακμή της ως αυτόνομη, με προτίμηση στις ναυτικές δραστηριότητες. Τον 2ο Αιώνα ΠΚΕ μαρτυράται από Δελφική επιγραφή, τον 1ο Αιώνα μ.Χ. από τον Πλίνιο, τον 2ο Αιώνα ΚΕ από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο και τον τρίτο από τον Κλαύδιο Αιλιανό, ο οποίος μνημονεύει τη Ρίθυμνα σαν κώμη και ότι στα παράλια της οποίας ζούσε ένας σοφός Κρητικός ψαράς, ο οποίος έφτιαξε ένα αντιλυσσικό φάρμακο από τα εντόσθια ενός ιππόκαμπου.

Βυζαντινά, Ενετικά και Οθωμανικά χρόνια

Στην περιφέρεια του Ρεθύμνου εγκαταστάθηκαν οι περισσότερες από τις οικογένειες των Βυζαντινών αρχόντων (τα "Δώδεκα Αρχοντόπουλα") που στάλθηκαν στην Κρήτη κατά την εκστρατεία του Νικηφόρου Φωκά, για να ενισχύσουν την ελληνική κοινωνία του νησιού. Οι οικογένειες αυτές παρέμειναν μέχρι τα τελευταία χρόνια της Βενετοκρατίας. Την εποχή της Βενετοκρατίας (1211-1669) το Ρέθυμνο ήταν για πρώτη φορά μετά από πολλούς αιώνες στην ακμή του. Από το λιμάνι του εξάγονται πλέον σημαντικές ποσότητες εμπορευμάτων και ο μικρός χώρος που είχε κτιστεί η Αρχαία Ρίθυμνα καλύπτει τώρα το έλλειμμα των αναγκών του από την εμπορική κίνηση και την οικονομική ανάπτυξη. Εκείνα τα χρόνια οικοδομήθηκαν μεγαλόπρεπα αναγεννησιακά κτίρια, καλλιεργήθηκαν τα γράμματα και αναπτύχθηκε λαμπρός πολιτισμός.

Το 1669 η Κρήτη κατακτήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και η πόλη οδηγήθηκε σε παρακμή. Οι κάτοικοί της σταδιακά άρχισαν να υπόκεινται σε δουλεία, φόρους και αγγαρείες. Πολλά κτήρια της εποχής χτίστηκαν από Κρητικούς. Με την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 στην ηπειρωτική Ελλάδα, η Κρήτη επίσης προέβη σε επαναστάσεις. Σε πολλές πόλεις, συμπεριλαμβανομένου και του Ρεθύμνου, το αποτέλεσμα ήταν σφαγή των αμάχων. Μέσα στην πόλη σφαγιάστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν εκατοντάδες άοπλοι. Δεκάδες άτομα σκοτώθηκαν στο χωριό Περιβόλια, κοντά στο Φρούριο, και πολλοί άλλοι στα χωριά Μαγουλά και Μαρουλά. Ανάμεσα στα θύματα, ήταν και δύο Τούρκοι που σκοτώθηκαν μεταξύ τους στη διαμάχη για την κατοχή τριών νεαρών γυναικών. Στα χωριά γύρω από το Ρέθυμνο σκοτώθηκαν περί τους 500 Έλληνες. Όσοι Έλληνες μπόρεσαν διασώθηκαν στα Σφακιά και στα γύρω όρη, ενώ οι Τούρκοι κλείστηκαν στο φρούριο του Ρεθύμνου. Με την ανεξαρτητοποίηση της Κρήτης (1897) η πόλη άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται. Κατασκευάστηκαν έργα υποδομής (δρόμοι, γέφυρες, διδακτήρια).

Εγκατάσταση Μικρασιατών και ανάπτυξη

Η άφιξη και εγκατάσταση χιλιάδων Ελλήνων Μικρασιατών προσφύγων, άνω των 6000 στο Ρέθυμνο και στα περίχωρά του, πραγματοποιήθηκε στο διάστημα 1922-1925, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Ανταλλαγή πληθυσμών. Οι οικογένειες αυτές εγκαταστάθηκαν το 1923 με τη Συνθήκη της Λωζάνης και προέρχονται από την Κωνσταντινούπολη, την Παλαιά και Νέα Φώκαια, τη Σμύρνη, τον Τσεσμέ και άλλους οικισμούς της δυτικής Μικράς Ασίας, ενώ έχουν εγκατασταθεί και Αρμένιοι. Η ανάπτυξη σε πολιτιστικό και οικονομικό επίπεδο έλαβε σημαντική ώθηση με την εγκατάσταση των Μικρασιατών. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με τη Μάχη της Κρήτης η πόλη υπέστη αρκετές καταστροφές. Διασώθηκε, ωστόσο, σημαντικό μέρος της (ενετικής) παλιάς πόλης, η οποία είναι μέχρι σήμερα μια από τις καλύτερα διασωζόμενες ενετικές πόλεις στην Ελλάδα. Μετά την απελευθέρωση η πόλη άρχισε να αναπτύσσεται εκ νέου τόσο οικιστικά όσο και πνευματικά.

Γεωγραφία

Το Ρέθυμνο είναι χτισμένο σε ένα μεγάλο λεκανοπέδιο, που περιβάλλεται από μεγάλους ορεινούς όγκους στα νότια και μια τεράστια αμμώδη παραλία στο βόρεια. Ο μεγαλύτερος εκ των όγκων αυτών είναι ο Βρύσινας, με ύψος 858 μ. Το Ρέθυμνο διασχίζουν πολλά ρέματα, τα περισσότερα εκ των οποίων όμως έχουν καλυφθεί.

Κλίμα

Το κλίμα της περιοχής είναι Μεσογειακό με ζεστά καλοκαίρια (Csa στην κλίμακα Koppen). Οι βροχοπτώσεις τον χειμώνα είναι αρκετά έντονες και το καλοκαίρι σχεδόν μηδαμινές. Οι χειμώνες είναι ήπιοι.

Πολιτιστικές εκδηλώσεις

Η πόλη παρουσιάζει ένα ευρύ φάσμα πολιτιστικών εκδηλώσεων. Τους θερινούς μήνες διεξάγονται το Αναγεννησιακό Φεστιβάλ Ρεθύμνου. Την Κυριακή πριν την Καθαρή Δευτέρα πραγματοποιείται το Ρεθυμνιώτικο Καρναβάλι. Την ίδια περίοδο, λίγο νωρίτερα, διοργανώνεται το Κυνήγι Θησαυρού στο Ρέθυμνο, ένα ομαδικό παιχνίδι ιστορικών γνώσεων.

Αξιοθέατα

Δημοτικός κήπος

Ο δημοτικός κήπος βρίσκεται κοντά στο κέντρο της πόλης, αλλά και στην εκκλησία των Τεσσάρων Μαρτύρων. Διαθέτει παιδική χαρά, βρύσες, συντριβάνι και καφενείο. Χρησιμοποιείται ως τόπος άθλησης, αλλά και πολιτικών και πολιτιστικών εκδηλώσεων όπως η γιορτή του κρασιού. Πρόκειται για βοτανικό κήπο που φιλοξενεί και σπάνια για την Ελλάδα φυτά.

Πλατεία Μικρασιατών

Στην πλατεία της Παλιάς Πόλης που ονομάζεται Πλατεία Μικρασιατών, βρίσκεται το μνημείο Μικρασιατικής Καταστροφής, το Σπίτι Πολιτισμού, το Ωδείο (Τζαμί Νερατζέ), ο Άγιος Φραγκίσκος και το Λαογραφικό Μουσείο. Ονομάστηκε έτσι στη μνήμη των Μικρασιατών προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην πόλη το 1922 και όσων μαρτύρησαν κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Ενετικά μνημεία

Η Φορτέτζα είναι το ενετικό οχυρό της πόλης, έργο του 16ου αιώνα (χρονολογείται από το 1573), Χτίστηκε σύμφωνα με το ενετικό σύστημα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής. Χαρακτηριστικό της κατασκευής είναι ότι οι προμαχώνες ενώνονται μεταξύ τους με τμήματα ευθυγράμμων τειχών, με μεγάλο πλάτος και με κλίση εξωτερικά, για να εξοστρακίζονται τα εχθρικά βλήματα. Θεμελιωτής του Φρουρίου είναι ο Ρέκτορας Αλβίζε Λάντο. Η θεμελίωσή του έγινε στις 13 Σεπτεμβρίου 1573 και οι εργασίες στον περίβολο αλλά και στα δημόσια κτίρια που υπήρχαν μέσα σ' αυτόν ολοκληρώθηκαν το 1580. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από τους Οθωμανούς. Το Οχυρό της Πύλης Φορτέτζας, γνωστό ως Ριβελίνο, είναι πενταγωνικό οχύρωμα στην ανατολική πύλη και χτίστηκε από τους Οθωμανούς μετά την κατάληψη της πόλης. Άλλα ενετικά μνημεία είναι τα εξής:

η Μεγάλη Πόρτα-Porta Guora που αποτελεί υπόλειμμα των οχυρωματικών έργων και βρίσκεται στην αρχή της οδού Αντιστάσεως. η Κρήνη Ριμόντι Η εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου, τώρα αρχαιολογικό μουσείο (βλ. μουσεία). η Εκκλησία της Santa Maria - το σημερινό Ωδείο (Τέμενος Νερατζέ) η Λότζια (Λέσχη Ενετών αξιωματούχων του Ρεθύμνου) η Εκκλησία της Μαρίας Μαγδαληνής που σήμερα λειτουργεί ως ορθόδοξος ναός αφιερωμένος στη Θεοτόκο και ονομάζεται "Μικρή Παναγία" ή "Κυρία των Αγγέλων", καθώς και πολλά ιδιωτικά κτίρια, ιδίως θυρώματα Η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, χτίστηκε το 1625 από τους Ενετούς (h Αγία Βαρβάρα είναι η προστάτιδα του Ρεθύμνου και από το 2003).

Οθωμανικά μνημεία

Στην πόλη διασώζονται οθωμανικά μνημεία:

Τέμενος Ιμπραΐμ Χαν: Αρχικά ήταν ενετικός καθεδρικός ναός αλλά κατά την Οθωμανική περίοδο μετατράπηκε σε Ισλαμικό Τέμενος αφιερωμένο στον σουλτάνο Ιμπραϊμ Χαν. Ο υπερμεγέθης σημερινός θόλος διαμέτρου 11μ προστέθηκε από τους Οθωμανούς. Σήμερα ο χώρος χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός χώρος τέχνης. Τέμενος του Βελί Πασά ή Μασταμπά: Είναι μνημείο του 17ου αιώνα και σύμφωνα με μια άποψη το όνομα Βελί Πασά, οφείλεται στον Βελί, κεχαγιά του Ντελί Χουσεΐν Πασά. Τέμενος της βαλιντέ σουλτάν Τουρχάν Χαντιτζέ. Τέμενος του Γκαζί Ντελί Χουσεΐν Πασά ή Νερατζέ: Αρχικά ήταν ο ναός Σάντα Μαρία (καθολικός ναός μονής Αυγουστινιανών μοναχών) ο οποίος το 1646 μετατράπηκε από τον Γκαζί Ντελί Χουσεΐν Πασά σε ισλαμικό τέμενος. Σήμερα ο χώρος του μνημείου χρησιμοποιείται ως ωδείο και ο μιναρές βρίσκεται υπό συντήρηση επειδή έχει πάρει μικρή κλίση. η Μονή της Αγίας Βαρβάρας - Τζαμί Καρά Μουσά Πασά

Αγάλματα και μνημεία

Μνημείο Μικρασιατών, στην ομώνυμη πλατεία Μνημείο Πεσόντων Ελλήνων Προσκόπων Άγαλμα Κωστή Γιαμπουδάκη, πυρπολητή του Αρκαδίου Άγαλμα Ελευθερίου Βενιζέλου Άγαλμα Αγνώστου Στρατιώτη Προτομή αρχιμανδρίτη Γρηγορίου Βοργιαδάκη του εκ Βατζικίου Μικράς Ασίας Προτομή Καλλιρόης Παρέν

Ναός Τεσσάρων Μαρτύρων

Ο σημερινός τρίκλιτος ναός των Τεσσάρων Νεομαρτύρων Αγγελή, Μανουήλ, Γεωργίου και Νικολάου εγκαινιάσθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1975 και οικοδομήθηκε στη θέση παλαιότερων, ανατολικά της ομώνυμης πλατείας και κοντά στο χώρο του μαρτυρίου τους. Το κεντρικό κλίτος είναι αφιερωμένο στους Αγίους Τεσσάρους Μάρτυρες (28 Οκτωβρίου), το βόρειο στους Αγίους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες (9 Μαρτίου) και το νότιο στους Άγιους Δέκα Μάρτυρες της Κρήτης (23 Δεκεμβρίου). Οι Τέσσερις Νεομάρτυρες μαρτύρησαν το 1824 και καταθιερώθηκαν αμέσως ως άγιοι στη συνείδηση των Ρεθύμνιων, που αργότερα τους αναγνώρισαν ως προστάτες της σύγχρονης πόλης. Οι εικόνες του τέμπλου έχουν φιλοτεχνηθεί από τον κορυφαίο Μικρασιάτη αγιογράφο Φώτη Κόντογλου.

Μουσεία

Στην πόλη υπάρχουν, ανάμεσα σε άλλα:

του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου που στεγάζεται στον ναό του Αγίου Φραγκίσκου, το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου αλλά και μικρότερα, όπως το Μουσείο του Μητροπολιτικού Ναού Ρεθύμνου το οποίο στεγάζεται σε αίθουσα των γραφείων της ενορίας του Μητροπολιτικού Ναού Ρεθύμνου (νότια του ναού αυτού) και περιλαμβάνει 64 εκθέματα που καλύπτουν το διάστημα από το 1816 έως το 1992.

Προσωρινή Έκθεση Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου: Η Προσωρινή Έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Ρεθύμνου στεγάζεται στον ναό του Αγίου Φραγκίσκου. Τα εκθέματα προέρχονται από διάφορες περιοχές του νομού και αντιπροσωπεύουν όλες τις περιόδους της προϊστορικής και της ιστορικής εποχής. Η Ύστερη Νεολιθική (3500-2900 π.Χ.) και η Πρωτομινωική (2800-2100 π.Χ.) αντιπροσωπεύονται με κεραμική, εργαλεία και γλυπτά, μεταξύ των οποίων ένα βιολόσχημο μαρμάρινο ειδώλιο, που έχουν βρεθεί κυρίως στα σπήλαια στο Μελιδόνι και στο Γεράνι. Η Μεσομινωική περίοδος (2100-1600 π.Χ.) αντιπροσωπεύεται με ευρήματα που προέρχονται από τα κτιριακά συγκροτήματα στου Αποδούλου και στο Μοναστηράκι, όπως επίσης και από το ιερό της κορυφής στη Βρυσίνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν ο μεγάλος αριθμός σφραγίδων και το πήλινο μοντέλο ενός βωμού, που διατηρείται μόνο το πάνω τμήμα του. Μουσείο ιστορίας και λαϊκής τέχνης: Το Μουσείο Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης στεγάζεται σε ένα συντηρημένο βενετσιάνικο κτίριο, μοναδικό, υπόδειγμα της αστικής κατοικίας αυτής της εποχής, το οποίο χρονολογείται τον 17ο αιώνα. Από το Υπουργείο Πολιτισμού έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο ιστορικό μνημείο. Πέρα από τις σημαντικές συλλογές που φιλοξενεί, το κτίριο καθαυτό είναι σημαντικό μνημείο. Εκτίθενται κοστούμια, χειροποίητα υφαντά, εργαλεία υφαντικής, κεντήματα και δαντέλες, παραδοσιακά κεραμικά, εργαλεία πηλοπλαστικής και κεραμικής τέχνης και εργαλεία μεταλλοτεχνίας. Η όλη διαδικασία της παρασκευής ψωμιού, μια από τις χαρακτηριστικές δραστηριότητες στο Ρέθυμνο, ξεκινώντας από τη συγκομιδή του σιταριού, έως το ψήσιμο του ψωμιού, επίσης παρουσιάζεται στο Μουσείο, μαζί με άλλα παραδοσιακά επαγγέλματα, όπως του σαγματοποιού, του σιδερά, του αγρότη και του μαχαιροποιού. Υπάρχει επίσης σημαντική συλλογή ιστορικών φωτογραφικών ντοκουμέντων και χαρτών. Στο χώρο του Μουσείου διοργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ διατίθενται και διάφορες εκδόσεις του με ποικίλα θέματα. Μουσείο θαλάσσιας ζωής: Σ' αυτό το μουσείο ο επισκέπτης μπορεί να βρει ένα σοβαρό αριθμό αντιπροσώπων της θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας, κύρια μαλάκια, ψάρια και σπόγγους. Υπάρχουν, επίσης, και κάποια απολιθώματα. Το Μουσείο στεγάζεται σε ένα αβαείο, πρόσφατα ανακαινισμένο, στη παλιά πόλη. Οι συλλογές του είναι από τις σπουδαιότερες του Ρεθύμνου. Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης: Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης, διαθέτει μια μόνιμη συλλογή περίπου 650 έργων, σύγχρονων ελλήνων καλλιτεχνών που καλύπτει ένα ευρύ φάσμα της σύγχρονης ελληνικής εικαστικής πραγματικότητας από το 1950 ως σήμερα. Στεγάζει και τη Δημοτική Πινακοθήκη «Λ. Κανακάκης» και φιλοξενείται σε ένα ενετικό κτίριο, στην παλιά πόλη. Στην Πινακοθήκη υπάρχει διαρκής έκθεση των έργων του Λ. Κανακάκη, αλλά και έργα πολλών άλλων συγχρόνων Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1950 και μετά. Το Μουσείο οργανώνει αρκετές δραστηριότητες σχετικές με τη Μοντέρνα Τέχνη, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, όλο το χρόνο. Επίσης εκτός από τις εκθέσεις, οργανώνονται σεμινάρια, διαλέξεις και εκδίδονται βιβλία, λευκώματα και εκπαιδευτικό υλικό ποικίλου ενδιαφέροντος και προσανατολισμού.

Μουσείο της Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Κρήτης: Το Μουσείο της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης περιλαμβάνει ιστορικό υλικό και τεκμήρια της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ηρακλείου καθώς επίσης και σημαντικά εκθέματα των ελληνικών σχολείων από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι και τα τέλη του 20ού. Σκοπός του μουσείου είναι η επιστημονική μελέτη, διαφύλαξη και έκθεση του εκπαιδευτικού σχολικού παρελθόντος και της ιστορίας του διδασκαλικού επαγγέλματος, η συμβατική και ψηφιακή ανάδειξή του καθώς και η διασύνδεσή του με το ελληνικό σχολικό και εκπαιδευτικό γίγνεσθαι. Μόνιμη έκθεση Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας: Μόνιμη έκθεση με τίτλο «Σπήλαια, Μνημεία Φυσικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς» της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, φιλοξενείται στην οδό Πατελάρου 14, περιοχή Μικρή Παναγία. Η έκθεση λειτουργεί κάθε Τετάρτη από 18.00-20.00. Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου : Στο Τζαμί του Βελί Πασά εκτίθεται η παλαιοντολογική συλλογή του Δήμου Ρεθύμνου, Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει ένα σημαντικό μέρος της εξελικτικής πορείας της Κρήτης, των γεωλογικών και παλαιοντολογικών μεταβολών που υπέστη σ’ ένα βάθος χρόνου 300 εκατομμυρίων ετών.

Αθλητισμός

Ο "Σκορέ" είναι ο σκοπευτικός όμιλος της πόλης. Στο Ρέθυμνο λειτουργεί επίσης Ορειβατικος Σύλλογος. Υπάρχει επίσης το κλειστό γυμναστήριο "Μελίνα Μερκούρη", ενώ λαμβάνουν χώρα πλήθος αθλητικών γεγονότων, όπως τα "Αρκάδια", ο ποδηλατικός γύρος της πόλης και άλλες αθλητικές εκδηλώσεις.

Υποδομές

= Λεωφορειακές συγκοινωνίες (ΚΤΕΛ)

= Το λεωφορείο είναι το μοναδικό μέσο μαζικής μεταφοράς στο Ρέθυμνο και την Κρήτη εν γένει. Από το ΚΤΕΛ Ρεθύμνης (Σταμαθιουδάκη και Εμμανουήλ Κεφαλογιάννη) γίνονται τακτικές αναχωρήσεις από το Ρέθυμνο προς τα περισσότερα χωριά της ενδοχώρας της ΠΕ Ρεθύμνης, το Αρκάδι, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελεύθερνας, το Πανεπιστήμιο Γάλλου, τα ξενοδοχεία της περιοχής προς Πάνορμο, τα προάστια και τις Συνοικίες της πόλης, τα Χανιά και το Ηράκλειο (το τελευταίο με δύο δρομολόγια, ένα μέσω Παλαιάς και ένα μέσω της Νέας οδού.), καθώς και τα χωριά Ασή Γωνιά, Γεωργιούπολη και Καβρός του Νομού Χανίων από το ΚΤΕΛ Χανίων-Ρεθύμνου. Συμπληρωματικά, δρομολόγια από και προς το Ρέθυμνο εξυπηρετεί εξυπηρετεί και το ΚΤΕΛ Ηρακλείου-Λασιθίου.

= Αεροπορικές συγκοινωνίες (Aεροπλάνα-Υδροπλάνα)

= Το Ρέθυμνο εξυπηρετείται αεροπορικά από τα αεροδρόμια Χανίων και Ηρακλείου, ενώ προβλέπεται και η κατασκευή υδατοδρομίου για πτήσεις με υδροπλάνα, με τον φάκελο να είναι στο υπουργείο για αδειοδότηση, με πρόβλεψη για λειτουργία το 2022.

= Ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες (με φέρι)

= Η ακτοπλοϊκή σύνδεση του Ρεθύμνου με την εκτός Κρήτης χώρα είναι πολύ περιορισμένη∙ τα καλοκαίρια υπάρχουν δρομολόγια από και προς τη Σαντορίνη, τα οποία παρέχει η εταιρεία SeaJets.

= Άλλοι τρόποι μεταφοράς

= Στο Ρέθυμνο δραστηριοποιούνται τρεις εταιρείες ταξί: η Taxi Service Rethymno, η Crete Taxi Transfers και η Crete Taxi Service - Kabourakis Giorgos.

Οδικό δίκτυο

Περιμετρικά της πόλης του Ρεθύμνου διέρχεται ο Αυτοκινητόδρομος 90, γνωστός και ως ΒΟΑΚ (Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης), ο οποίος όταν ολοκληρωθεί, θα συνδέει το Ρέθυμνο με την Κίσσαμο, τα Χανιά, το Ηράκλειο, τον Άγιο Νικόλαο και τη Σητεία. Υπάρχει επίσης και η Παλαιά Εθνική Οδός 90, η οποία διέρχεται μέσα από το Ρέθυμνο (Μέσω των οδών Σταμαθιουδάκη, Ηγουμένου Γαβριήλ, Κουντουριώτη, Πορτάλιου, Παχλά και Μάχης Κρήτης) και αντικαθιστάται σταδιακά από τον ΒΟΑΚ. Από το Ρέθυμνο ξεκινάνε τέσσερις (4) επαρχιακές οδοί, σύμφωνα με το Βασιλικό Διάταγμα 06-02-1956: Περί καθορισμού των επαρχιακών οδών των Νομών του Κράτους κατά τις διατάξεις του Νόμου 3155/1955 περί κατασκευής και συντηρήσεως οδών (ΦΕΚ 47/Α/1956). Αυτές είναι:

Ρέθυμνο - Σπήλι - Αγία Γαλήνη μέσω Μελάμπων. (Ρεθύμνου 3) Περιβόλια - Φουρφουράς προς Αγία Βαρβάρα από 3ο χλμ. εθνικής οδού Ρεθύμνου - Ηρακλείου και μέσω Πρασιών, Αποστόλων, Ασωμάτων, Βιζαρίου, Κουρουτών, Νιθαύρεως, Αποδούλου, Βαθιακού και Λοχριάς. (Ρεθύμνου 13) Ρέθυμνο - Ανώγεια - Πρασιές - μέσω Αγίας Ειρήνης Ρουσσοσπιτίου και Χρομοναστηρίου μέχρι την επαρχιακή οδό 13. (Ρεθύμνου 14) Περιβόλια - Χρωμοναστήρι από επαρχιακή οδό 13 μέχρι την επαρχιακή οδό 14. (Ρεθύμνου 15) Πλατανές - Αμνάτος - Μονή Αρκαδίου από 5ο χλμ. εθνικής οδού Ρεθύμνου-Ηρακλείου και μέσω Άδελε, Πηγής, Λουτρών και Κυριάννας. (Ρεθύμνου 22)

Εκπαίδευση

Σύμφωνα με τα δεδομένα της ΔΠΕ και της ΔΔΕ Ρεθύμνης, στο Ρέθυμνο λειτουργούν 16 Δημοτικά Σχολεία και 14 Νηπειαγωγεία, καθώς και 4 ημερήσια Γυμνάσια (Το 5ο, το ονομαζόμενο Αρσάνειο, στεγάζεται στο Σφακάκι Ρεθύμνου και δεν μετράει.), Μουσικό και Πειραματικό Γυμνάσιο, 3 ημερήσια γενικά λύκεια (Το 4ο δεν μετράει, καθώς στεγάζεται εκτός της πόλης.), εσπερινό λύκειο, πειραματικό ΓΕΛ, ημερήσιο ΕΠΑΛ, ΕΚ και ΕΕΕΕΚ.

Τριτοβάθμια εκπαίδευση

Σημαντική ώθηση της προσέδωσε η εγκατάσταση της Φιλοσοφικής Σχολής, της Σχολής Επιστημών Αγωγής και της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης (περίπου 10.500 φοιτητές) και η δημιουργία της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης που λειτουργεί σήμερα στην πανεπιστημιούπολη στον οικισμό Γάλλου. Από το 1999 λειτουργεί στο Ρέθυμνο το τμήμα Μηχανικών Μουσικής Τεχνολογίας και Ακουστικής του Τ.Ε.Ι. Κρήτης και από το 2016 το Ερευνητικό Κέντρο Φυσικής Πλάσματος και Laser που αποτελεί Εθνική Υποδομή Έρευνας (σημείο πρόσβασης) στον τομέα των Laser και των Υλικών (HELLAS-CH). To 2019 καταργήθηκε το Τ.Ε.Ι. Κρήτης και Ιδρύθηκε το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ) με έδρα το Ηράκλειο. Σύμφωνα με τον Ιδρυτικό νόμο του ΕΛΜΕΠΑ στο Ρέθυμνο ιδρύθηκε η Σχολή Μουσικής και Οπτοακουστικών Τεχνολογιών με δύο τμήματα, α) Το Τμήμα Μουσικής Τεχνολογίας και Ακουστικής και β) Το Τμήμα Μουσικών Σπουδών. Ταυτόχρονα το Ερευνητικό Κέντρο Φυσικής Πλάσματος και Laser εντάχθηκε ως Ινστιτούτο στο νέο Πανεπιστημιακό Ερευνητικό Κέντρο του ΕΛΜΕΠΑ Στο Ρέθυμνο, επίσης, (συγκεκριμένα στη συνοικία Περιβόλια) υπάρχει και το ιδιωτικό ΙΕΚ "Grant".

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη

Ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ρεθύμνης, που ιδρύθηκε το 1887, δημιούργησε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης με 3.000 τόμους στη συλλογή της, η οποία περιελάμβανε μέρος της βιβλιοθήκης του επισκόπου Ιωαννικίου και του Ρεθυμνιώτη ευπατρίδη Εμμανουήλ Βυβιλάκη που δώρισε στην "Κοινότητα της Πόλεως Ρεθύμνης" περίπου 1.000 τόμους. Μέσα στη δεκαετία του 1910-1920 ο Φ.Σ.Ρ. διαλύθηκε και η συλλογή περιήλθε στη Βιβλιοθήκη του Δήμου Ρεθύμνης. Το 1972 η βιβλιοθήκη ορίστηκε Κεντρική και ο κύριος σκοπός της λειτουργίας της είναι η προώθηση της εκπαίδευσης και της έρευνας και η επιμόρφωση των κατοίκων του τόπου και η κάλυψη των ερευνητικών και πληροφοριακών αναγκών των χρηστών της μέσα από υπηρεσίες και πηγές πληροφόρησης που διαθέτει. Η συλλογή της περιλαμβάνει βιβλία γύρω από διάφορα θεματικά πεδία των επιστημών, πληροφοριακό υλικό (εγκυκλοπαίδειες,λεξικά, βιβλιογραφίες, οδηγούς, χάρτες κλπ.), τοπική συλλογή με Κρητικά έντυπα, δηλαδή βιβλία που ο συγγραφέας είναι Κρητικός ή το περιεχόμενο αναφέρεται στην Κρήτη ή έχουν τυπωθεί στην Κρήτη, σπάνια βιβλία, κατάλοιπα από τις παλιές βιβλιοθήκες του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνου, της Πνευματικής Εστίας Ρεθύμνου, και ελάχιστα από τη συλλογή του Επισκόπου Ιωαννίκιου. Επιπρόσθετα, περιλαμβάνει βιβλία και περιοδικά που τυπώθηκαν το 19ο αιώνα, τοπικές εφημερίδες από το 1880 μέχρι σήμερα, Αθηναϊκές εφημερίδες από το 1953 έως σήμερα, Φύλλα Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (Φ.Ε.Κ.) από το1952 μέχρι σήμερα, λογοτεχνική συλλογή, συλλογή από παιδικά και εφηβικά βιβλία, βιβλία για παιδιά προσχολικής ηλικίας, σχολικά βοηθήματα για τους μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων, οπτικοακουστικό υλικό αποτελούμενο από ταινίες DVD, πλήθος ελληνικών και ξένων CDs, συλλογή επιστημονικών και εκλαϊκευμένων περιοδικών και αρχειακό και φωτογραφικό υλικό για το Ρέθυμνο.

Προσωπικότητες

Στο Ρέθυμνο γεννήθηκαν και έζησαν οι:

Εμμανουήλ Τζάνες, καλλιτέχνης (αγιογράφος) Νικόλαος Βλαστός, εκδότης Νικ δε Γκρηκ (Νικόλαος Δάνδολος), επαγγελματίας παίκτης τυχερών παιχνιδίων Νικόλαος Δρανδάκης, πανεπιστημιακός και αρχαιολόγος Γιώργος Κουμεντάκης, μουσικοσυνθέτης Μανώλης Λουκάκης, υπουργός και βουλευτής Στέλιος Μυγιάκης, χρυσός ολυμπιονίκης στην Ελληνορωμαϊκή πάλη στην Ολυμπιάδα του 1980 Μανόλης Ξεξάκης, ποιητής και συγγραφέας (πεζογράφος) Καλλιρρόη Παρρέν (Σιγανού), δημοσιογράφος, υπέρμαχος της ισότητας των δύο φύλων Φραγκίσκος Πόρτος, λόγιος Παντελής Πρεβελάκης, συγγραφέας, λογοτέχνης, καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στην Α.Σ.Κ.Τ. Εμμανουήλ Τσουδερός, πρωθυπουργός της Ελλάδας Δανιήλ Φουρλάνος, λόγιος Στέλιος Φουσταλιεράκης, μουσικός, παίκτης του σπάνιου Κρητικού έγχορδου "Μπουλγαρί", παραλλαγή του Ταμπουρά. Νίκος Μαμαγκάκης, μουσικοσυνθέτης

Διοικητικά

Δείτε: Δήμος Ρεθύμνης καθώς και Κοινότητα Ρεθύμνης Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1924 στο ΦΕΚ 184Α - 06/08/1924 να ορίζεται έδρα του δήμου Ρεθύμνης. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, μαζί με τους οικισμούς Αγία Ειρήνη, Ανώγεια, Γάλλος, Γιαννούδι, Μεγάλο και Μικρό Μετόχι, Ξηρό Χωριό και Τρία Μοναστήρια. αποτελούν την κοινότητα Ρεθύμνης που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Ρεθύμνης του δήμου Ρεθύμνης ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει ως πληθυσμό 32.468 κατοίκους.

Άλλες πληροφορίες

Η περιοχή της πόλης του Ρεθύμνου έχει ενταχθεί στο Κτηματολογικό Γραφείο Ρεθύμνου, ήδη από 12-3-2008. (Άλλες περιοχές που εξυπηρετούνται από το γραφείο αυτό: Άδελε, Αργυρούπολη Ρεθύμνου, Αρμένοι Ρεθύμνου, Ατσιπόπουλο Ρεθύμνου, Γεράνι Ρεθύμνου, Επισκοπή, Μαρουλάς Ρεθύμνου, Πρασιές, Πρινές, Ρουσσοσπίτι Ρεθύμνου, Χρωμοναστήρι Ρεθύμνου.) Στην πόλη λειτουργoύν:

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Κέντρο Μεταναστών

Αδελφοποιημένες πόλεις

Αγία Νάπα, Κύπρος Καστενάζο, Ιταλία Πούσκιν, Ρωσία Στην πόλη της Γέλας της Σικελίας, υπάρχει οδός Ρεθύμνου (Via Retimo).

Τοπικές αργίες - Γιορτές

Κάθε χρόνο στις 8 Νοεμβρίου (γιορτή των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ) είναι αργία στο Ρέθυμνο και τιμάται η επέτειος του ολοκαυτώματος της Μονής Αρκαδίου με παρέλαση στο κέντρο της πόλης. Επίσης, αργία είναι και στις 4 Δεκεμβρίου, εορτή της Αγίας Βαρβάρας που είναι πολιούχος της πόλης.

Δείτε επίσης

Η Χαραυγή της Νίκης - ταινία που γυρίστηκε στο Ρέθυμνο Οι Φόβοι του Πρίγκηπα - ροκ συγκρότημα από το Ρέθυμνο Η Κυρία Ντορεμί - σειρά που είχε για θέμα της τη ζωή μίας καθηγήτριας στο μεσοπολεμικό Ρέθυμνο

Παραπομπές

Περαιτέρω ανάγνωση

Αλκμήνη Μαλαγάρη & Χάρης Στρατιδάκης, Ρέθυμνο. Οδηγός για την πόλη και τα περίχωρά της, Αθήνα 1995, 4η έκδοση. Κωστή Ηλ. Παπαδάκη, "Τοπωνυμικό Μητροπολιτικού Δήμου Ρεθύμνου" Τοπωνυμικό του τέως Δήμου Ρεθύμνου

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ρέθυμνο Κρήτης, Ιστοσελίδα Δήμου Ρεθύμνου. Ιστοσελίδα τουριστικής προβολής της Νομαρχίας Ρεθύμνου, Νομαρχιακή Επιτροπή Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνης. Δημοτικός Αθλητικός Οργανισμός Ρεθύμνου Ρέθυμνο (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) Ρέθυμνο (Ματιές σε Ελληνικούς οικισμούς) (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)