Πληροφορίες
Το Γερακάρι (επίσημο: το Γερακάριον) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας του Δήμου Αμαρίου, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης.
Γενικά στοιχεία
Το Γερακάρι είναι κτισμένο σε υψόμετρο 680 μέτρων, στους βόρειους πρόποδες του όρους Κέντρος, σε απόσταση 41 χλμ. ΝΑ του Ρεθύμνου, κοντά στα οροπέδια Γιους Κάμπος, Χωνής Κάμπος και Φτερές. Η περιοχή είναι εύφορη και παράγει διάφορα προϊόντα, όπως τα τοπικά κεράσια.
Ονομασία
Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν διάφορες εκδοχές: σύμφωνα με μια από αυτές, οφείλεται σε Βυζαντινό φεουδάρχη που εγκαταστάθηκε στην περιοχή μετά την ανακατάληψη του νησιού από τους Άραβες. Άλλη εκδοχή συνδέει το όνομα με την εκτροφή κυνηγητικών γερακιών, του «ιερακάριου», ενώ σύμφωνα με άλλη εκδοχή η ονομασία προέρχεται από την «Ιερά Κάρα», τα λείψανα ενός αγίου της περιοχής.
Αξιοθέατα
Στην τοποθεσία "Φώτη" βρίσκεται ο μονόχωρος ναός του Αγίου Ιωάννη που χρονολογείται στο 12ο αιω. ενώ ο μεταγενέστερος, σκεπασμένος με τρούλο, νάρθηκάς του στο 13ο αιω. Σημαντικά θεωρούνται τα τμήματα τοιχογραφιών που διασώζονται στο εσωτερικό του. Στην τοποθεσία "Γυριστό", στο όρος Κέδρος (Κέντρος) και νοτιοδυτικά του οικισμού βρίσκεται συγκρότημα μητάτου το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο "διότι πρόκειται για εξαιρετικά ενδιαφέρουσα κατασκευή, με σημαντική τεχνική, λαογραφική και κοινωνική σημασία".
Ιστορικά στοιχεία
Κοντά στο Γερακάρι έχουν βρεθεί αρχαιολογικά ευρήματα των μινωικών και ρωμαϊκών χρόνων. Το χωριό φαίνεται να υφίσταται ως οικισμός από την β΄ βυζαντινή περίοδο, ενώ το 1461, κατά την περίοδο της βενετοκρατίας, ήταν κέντρο επαναστατικών διεργασιών. Μετά την οθωμανική κατάκτηση, διετέλεσε έδρα γενιτσάρων και σύμφωνα με τα στοιχεία οθωμανικού κτηματολογίου που συντάχτηκε λίγο μετά το 1670, εκείνη την περίοδο το Γερακάρι υπαγόταν στον ναχιγιέ Αμαρίου και διέθετε 93 ιδιοκτήτες γης. Αργότερα απέκτησε τζαμί που ανεγέρθηκε το 1782 και αποτέλεσε τόπο προσκυνήματος για τους μουσουλμάνους της ευρύτερης περιοχής. Οι Έλληνες κάτοικοι του οικισμού συμμετείχαν ενεργά στις επαναστάσεις του 1821, του 1841 και του 1858. Τον Φεβρουάριο του 1867, κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866 - 1869, διεξήχθη κοντά στο Γερακάρι μάχη ανάμεσα στους επαναστάτες και τα οθωμανικά στρατεύματα, ενώ λίγο αργότερα οι Οθωμανοί πυρπόλησαν για αντίποινα το χωριό. Επιπλέον, τον Αύγουστο του 1868, κάτοικοι του χωριού συμμετείχαν ενεργά σε μάχη κοντά στο Γερακάρι, που ανάγκασε τις οθωμανικές δυνάμεις να στραφούν προς τον Πατσό. Το 1894, σύμφωνα με εκτίμηση του αξιωματικού του ελληνικού στρατού Νικόστρατου Καλομενόπουλου, στο χωριό ζούσαν 90 ελληνικές και 35 τουρκικές οικογένειες, ενώ μερικά χρόνια αργότερα (1900), η απογραφή της Κρητικής Πολιτείας βρήκε στο Γερακάρι 414 κατοίκους, όλους Έλληνες, καθώς οι Τουρκοκρητικοί είχαν αποχωρήσει λόγω του φόβου από τις συνεχόμενες τοπικές εξεγέρσεις. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, λόγω της δυσπρόσιτης θέσης του, το Γερακάρι χρησίμευσε ως κρησφύγετο για αποκομμένους Βρετανούς στρατιώτες από τη μάχη της Κρήτης, αλλά και για Βρετανούς πράκτορες. Στις 22 Αυγούστου του 1944, ο γερμανικός στρατός εκτέλεσε 49 κατοίκους και κατέστρεψε το χωριό ως αντίποινα για την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε από Βρετανούς πράκτορες και Έλληνες αντιστασιακούς μερικούς μήνες νωρίτερα. Διοικητικά, το χωριό υπήχθη το 1881 τον οθωμανικό δήμο Μέρωνα, ενώ μετά την απελευθέρωση και την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, αποτελούσε τμήμα της επαρχίας Αμαρίου. Το 1997 συμπεριλήφθηκε εντός του καποδιστριακού δήμου Σιβρίτου, ενώ από το 2011 υπάγεται στον καλλικρατικό δήμο Αμαρίου. Δείτε: Κοινότητα Γερακαρίου
Γερακαριανοί
Στο Γερακάρι γεννήθηκαν ο λόγιος Εμμανουήλ Γενεράλις και ο νεομάρτυρας Ματθαίος. Από τον οικισμό κατάγεται ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και πρώην υφυπουργός, Μανόλης Όθωνας εκ μητρός. Επίσης τα αδέλφια Κουτελιδάκη, Σταύρος αντιπρόεδρος Αρείου Πάγου και υπηρεσιακός δήμαρχος Ζωγράφου και Μιχάλης γενικός γραμματέας υπουργείου Δημόσιας Τάξης.
