Το Άνω Τριπόδο είναι οικισμός της Κοινότητας Μαργαριτών του Δήμου Μυλοποτάμου στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνης της Κρήτης. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 68 κατοίκους. Βρίσκεται 30,5 χλμ. ανατολικά από το Ρέθυμνο, σε υψόμετρο 380 μ. Το χωριό έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός.

Ιστορικά στοιχεία

Δεν είναι γνωστό από που προέρχεται το όνομα του χωριού. Ο Γιοχάννες φαν Μόιρς καταγράφει 127 αρχαίες πόλεις της Κρήτη, ανάμεσα στις οποίες βρίσκεται και η πόλη Τριπόδος (Tripodus), η οποία αποτελεί και την τελευταία εγγραφή του καταλόγου. Η εγγραφή αυτή, επισημαίνει ο Ρόμπερτ Πάσλεϊ, μπορεί να προέρχεται από λανθασμένη κατανόηση ενός χωρίου του έπους Θεογονία, από τον Ησίοδο, ο οποίος αναφέρει ότι η Δήμητρα συνευρέθει με τον Ιάσονα σε χωράφι τρεις φορές οργωμένο (..., ένα τριπόλω Κρήτης εν πίονι δήμω). Ο Στέφανος Ξανθουδίδης αναφέρει ότι μπορεί να είναι αναφορά στο τρίποδο στο οποίο καθόταν η Πυθία, καθώς ο Απόλλωνας ήταν πολιούχος της γειτονικής αρχαίας Ελεύθερνας. Ο Στέργιος Σπανάκης αναφέρει ότι είναι πιο πιθανό να προέρχεται από το επώνυμο Τριπόδος ή Τριποδάκης, και άρα η σωστή γραφή είναι Τριπόδω. Το χωριό δεν αναφέρεται στις βενετικές απογραφές. Η παλαιότερη μνεία στο χωριό γίνεται στο έργο Κρητικά του Μιχαήλ Χουρμούζη, το 1842, όπου αναφέρονται δύο οικισμοί, Τριπόδος και Κάτω Τριπόδος. Το 1881 ανήκε στον δήμο Μαργαριτών και σύμφωνα με την απογραφή είχε 230 χριστιανούς κατοίκους και το Κάτω Τριπόδω είχε 50 κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 176 κατοίκους και το Κάτω Τριπόδων 36 κατοίκους. Το 1920 το Άνω Τριπόδο ήταν έδρα ομώνυμης κοινότητας. Το 1925 το Άνω και Κάτω Τριπόδο προσαρτήθηκαν στην κοινότητα Πρινέ μέχρι το 1934, οπότε και προσαρτήθηκαν στην κοινότητα Μαργαριτών. Το Κάτω Τριπόδο αναφέρεται ως ξεχωριστός οικισμός για τελευταία φορά στην απογραφή του 1940. Με την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση το 1997, το Άνω Τριπόδο εντάχθηκε στον δήμο Γεροποτάμου.

Απογραφές πληθυσμού

Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:

Αξιοθέατα

Στο Τριπόδο λειτουργούν δύο ναοί, οι Κοίμηση της Θεοτόκου και Αγία Παρασκευή. Ο ναός της Αγίας Παρασκευής είναι τοιχογραφημένος, με τις τοιχογραφίες να έχουν χρονολογηθεί από τον Ιωάννη Σπαθαράκη στα μέσα του 14ου αιώνα. Ανάμεσα στις τοιχογραφίες ξεχωρίζει η παράσταση ενός βοσκού με ιδιόρρυθμο καπέλο να παίζει αυλό, από την παράσταση της Γέννησης του Χριστού. Στο Κάτω Τριπόδο σώζεται το κτιριακό συγκρότημα ιδιοκτησίας Γεωργίου Νικολακάκη, το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του, γιατί αποτελεί αξιόλογο συγκρότημα που συνδυάζει αρμονικά στοιχεία τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής με νεοκλασική επίδραση στη μορφολογία των επιμέρους στοιχείων.

Παραπομπές