Το Άνω Μέρος είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Αμαρίου, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου της Κρήτης. Απέχει 45 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και είναι κτισμένο σε υψόμετρο 580 μ. στις βορειοανατολικές πλαγιές του όρους Κέντρος.

Ιστορικά στοιχεία

Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Anomeros. Στην ενετική απογραφή του 1583 από τον Καστροφύλακα αναφέρεται ως Anomeros με 63 κατοίκους και στην απογραφή του Βασιλικάτα του 1630 αναφέρεται ως Anomeros. Στην απογραφή του 1834 η οποία πραγματοποιήθηκε από τους Αιγυπτίους διέθετε αμιγώς χριστιανικό πληθυσμό, με 50 χριστιανικές οικογένειες να διαμένουν στο χωριό. Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται στον δήμο Αποδούλου και είχε 441 χριστιανούς κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 533 κατοίκους. Στην απογραφή του 1920 αναφέρεται ως έδρα ομώνυμης κοινότητας. Το 1925 ορίστηκε έδρα ομώνυμης κοινότητας μέχρι την Καποδιστριακή διοικητική διαίρεση, οπότε και προσαρτήθηκε στον Δήμο Σιβρίτου. Το χωριό καταστράφηκε από τις γερμανικές δυνάμεις στις 22 Αυγούστου 1944. Οι Γερμανοί περικύκλωσαν το χωριό τις πρώτες πρωϊνές ώρες, συγκέντρωσαν τους κατοίκους στο δημοτικό σχολείο και τους χώρισαν σε άντρες και γυναικόπαιδα. Αφότου είπαν στις γυναίκες να μαζέψουν ότι προλάβουν εντός ώρας, τις απομάκρυναν προς το χωριό Δρύγιες. Από τους άντρες ξεχώρισαν τριάντα, τους οποίους και στη συνέχεια εκτέλεσαν. Έπειτα κατέστρεψαν 200 κτίρια του χωριού, συμπεριλαμβανομένης της εκκλησίας και του σχολείου, ενώ σκότωσαν άλλα οχτώ άτομα, πέντε γέροντες και τρεις γυναίκες. Το χωριό ξανακτίστηκε μετά τον πόλεμο.

Απογραφές πληθυσμού

Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:

Αξιοθέατα

Από το χωριό ξεκινάει δρόμος ο οποίος οδηγεί στην εγκαταλελειμμένη Μονή Καλόειδαινας, η οποία βρίσκεται σε μια περιοχή με πηγές και μεγάλους πλατάνους. Στο χωριό λειτουργεί μικρό λαογραφικό μουσείο. Ο κύριος ναός του χωριού είναι αφιερωμένος στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος και στο χωριό διοργανώνεται πανηγύρι κάθε 6 Αυγούστου. Σώζεται επίσης ο παλιός ναός της Φανερωμένης και του Αγίου Νικολάου.

Οικονομία

Η οικονομία του χωριού βασίζεται σε αγροκτηνοτροφικά προϊόντα όπως οι ελιές και τα αμπέλια.

Προσωπικότητες

Αναγνώστης – Ιωάννης Κατσαντώνης (1817-1916) - Αγωνιστής ο οποίος συμμετείχε σε 63 μάχες, πιο γνωστός για τη συμμετοχή στην επανάσταση του 1866 Αντώνης Κατσαντώνης (; - 1953) - γιατρός και μέλος της κρητικής αντίστασης κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο Κυριάκος Κατσαντώνης (1900 - 1979) - ιερέας και μέλος της κρητικής αντίστασης κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, διέφυγε στη Μέση Ανατολή το 1943 Κώστας Λινοξυλάκης (1933 - 2014) - Έλληνας διεθνής ποδοσφαιριστής, ο οποίος αγωνίστηκε ως αμυντικός με τα χρώματα του Παναθηναϊκού Γεώργιος Τζίτζικας (1918-2020) - Αντιστασιακός με την ομάδα του Πετρακογιώργη και πρόεδρος Παγκρήτιας Αμερικής Γιάννης Φουρφουλάκης: (1931- 2020) - Πολιτευτής Ρεθύμνης με την Νέα Δημοκρατία, πρόεδρος δημοτικού συμβουλίου Ρεθύμνου, δικηγόρος

Διοικητικά στοιχεία

Το Άνω Μέρος αναφέρεται επίσημα το 1925 στο ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας. Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και την τροποποίηση του Κλεισθένης Ι, μαζί με τiw Δρυγιές και Χωρδάκι αποτελούν την κοινότητα Άνω Μέρους που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Σιβρίτου του δήμου Αμαρίου και σύμφωνα με την απογραφή του 2011 ως κοινότητα έχει 244 κατοίκους ενώ ως οικισμός 209. Δείτε: Κοινότητα Άνω Μέρους

Παραπομπές