Ο Αβδελλάς είναι χωριό της τοπικής κοινότητας Αγίου Μάμαντος, της δημοτικής ενότητας Γεροποτάμου, του δήμου Μυλοποτάμου, της περιφερειακής ενότητας (τέως νομού) Ρεθύμνης, στην περιφέρεια Κρήτης, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης. Πριν το σχέδιο Καποδίστριας και το πρόγραμμα Καλλικράτης, ανήκε στην επαρχία Μυλοποτάμου του νομού Ρεθύμνης, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Κρήτης.

Γεωγραφία

Ο Αβδελλάς βρίσκεται στο Α.ΚΑ. τμήμα του νομού Ρεθύμνης, πάνω στον οδικό άξονα που συνδέει το Πέραμα με τα Ανώγεια, σε μέσο σταθμικό υψόμετρο 440. Απέχει 34 χλμ. περίπου ΝΑ του Ρεθύμνου.

Πληθυσμός

Διοικητικές μεταβολές μέχρι τον «Καλλικράτη»

Ο οικισμός αναγνωρίστηκε το 1925 και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Αγίου Μάμ(μ)αντος του νομού Ρεθύμνης. Με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 αποσπάστηκε από την κοινότητα Αγίου Μάμαντος και προσαρτήθηκε στον δήμο Γεροποτάμου. Με το ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 αποσπάστηκε από το δήμο Γεροποτάμου και προσαρτήθηκε στον δήμο Μυλοποτάμου.

Ονομασία

To όνομα του χωριού πιθανώς προέρχεται από τον πρώτο οικιστή που λεγόταν «Αβδελλάς», επώνυμο που αναφέρεται σε κτητορική επιγραφή στην Εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, στο χωριό Σελί της επαρχ. Ρεθύμνου (Gerola, Monumenti Veneti ecc. vol. IV, σ. 477). Υπάρχει και η εκδοχή, όμως, να προέρχεται από τη λέξη βδέλλα (αβδέλλα). Οι κάτοικοι, πολλές φορές προφέρουν το χωριό ως τ’ Αβδελλά.

Ιστορικά στοιχεία

Ο Αβδελλάς αναφέρεται στην επαρχία Μυλοποτάμου το 1577 από το Fr. Barozzi, (P27v) ως Avdhela, από τον Καστροφύλακα (K175) ως Avdela με 91 κατοίκους το 1583, και από το Βασιλικάτα (Μνημεία Κρητ. Ιστορ. τόμ. V, σ. 131) ως Avdhela. Στην τούρκικη απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Avdela με 9 χαράτσα (Ν. Σταυρινίδη, Μεταφράσεις τουρκικών εγγράφων κ.λπ. τόμ. Β', σ. 129). Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται με το σημερινό όνομα Αβδελλάς στο δήμο Αβδανιτών με 127 χριστιανούς κατοίκους και, το 1900 στον ίδιο δήμο με 162 κατοίκους. Στις 5 Ιανουαρίου του 1826, Κρητικοί επαναστάτες, επιτέθηκαν εναντίον 300 Τούρκων και σκότωσαν τους αρχηγούς τους, Πεντεβή και Δερβίση. Επικεφαλής των Ελλήνων ήταν ο Σταυράλης Νιώτης και ο Αν. Παλμέτης. Στις 4 Σεπτεμβρίου 1943, οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής συνέλαβαν και εκτέλεσαν σχεδόν όλους του άνδρες του χωριού, καθώς και αρκετούς από τα γειτονικά χωριά Άγιος Μάμας, Αβδανίτες, Κάλυβος.

Αξιοθέατα

Στον Αβδελλά βρίσκονταν κάποτε δύο μοναστήρια, των οποίων η ανάμνηση σώζεται με διάφορους θρύλους στην περιοχή. Σύμφωνα με τον P. Faure, βορείως του οικισμού, στη θέση «Κελλιά», υπήρχε μοναστήρι γύρω από τον σπηλαιώδη ναό της Υπαπαντής. Σώζονται ακόμα ερείπια κελιών, τα οποία και έδωσαν την ονομασία στην περιοχή. Ερείπια κελιών σώζονται και στη θέση «Μοναστήρια», γύρω από το ναό του Αφέντη Χριστού. Γύρω από τα ερείπια υπάρχουν διαμορφωμένες αναβαθμίδες που σύμφωνα με την τοπική παράδοση, ανήκαν στη μονή της περιοχής.

Διάφορα

Ο Αβδελλάς εξυπηρετείται εκκλησιαστικά από την ενορία του Αγίου Μάμαντος που υπάγεται στην Α΄ Αρχιερατική περιφέρεια της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου. Στην περιοχή είχε ξεσπάσει πυρκαγιά τον Αύγουστο του 2011, που κατέκαψε 50 στρέμματα χορτολιβαδικής και 10 στρέμματα δασικής έκτασης. Υπάρχει τραγούδι, γραμμένο σε κρητική παραδοσιακή μουσική και σε στίχους του Η. Ζούτσου, αφιερωμένο στη μνήμη των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς, το 1943, με τον τίτλο «Οι Αντρειωμένοι (Αβδελλάς 1943)».

Παραπομπές

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1978, 2006 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 Εγκυκλοπαίδεια Δομή, 2002-4 Οργανισμός εκδόσεων «Ελλάδα», χάρτες (Βαρελάς) Περιοδικό «Διακοπές», εκδ. Δ.Ο.Λ., 2010 Google Earth eetaa.gr

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

http://agmamas.blogspot.gr/2007/12/blog-post_1034.html