Πληροφορίες
Η Κονταριώτισσα, παλαιότερα Κουντουργιώτισσα (πληθυσμός: 1.662 κάτοικοι, κατά την απογραφή 2011) είναι μεγάλος οικισμός στο νομό Πιερίας, νότια της πρωτεύουσας του νομού, Κατερίνης. Το όνομα Κουντουριώτισσα και όχι Κονταριώτισσα σχετίζεται με τα «άγια κόντουρα», τις Δυνάμεις που προαγγέλλουν την Ανάληψη του Κυρίου. Η περιοχή της Κονταριώτισσας ήταν από τα αρχαία ακόμα χρόνια πέρασμα που ένωνε τη νότια με τη δυτική και κεντρική Πιερία. Ίσως στην περιοχή να υπήρχε «αλλάγιον» δηλαδή ένας σταθμός όπου άλλαζαν άλογα οι αγγελιοφόροι και οι ταχυδρόμοι της αυτοκρατορίας για να είναι πιο ξεκούραστα. Τα άλογα αυτά ονομαζόταν «κόντουρα» γιατί είχαν κοντές ουρές. Ίσως λοιπόν το όνομα Κοντουριώτισσα να προέρχεται από τα άλογα αυτά.(Αριστοτέλης Μέντζος, Η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική της Πιερίας στην πρώιμη βυζαντινή περίοδο) Απέχει 9 χιλιόμετρα από την Κατερίνη. Αποτελούσε έδρα του Δήμου Δίου ενώ μέχρι την 1η Ιανουαρίου του 1999 ήταν κοινότητα. Σήμερα είναι ο μοναδικός οικισμός στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κονταριώτισσας και ανήκει στο νέο (Καλλικρατικό) Δήμο Δίου - Ολύμπου, του οποίου αποτελεί τοπική έδρα, μαζί με την Λεπτοκαρυά και το Λιτόχωρο.
Υποδομή
Το χωριό διαθέτει σύγχρονο αγροτικό ιατρείο, δύο φαρμακεία, διθέσιο νηπιαγωγείο, εξαθέσιο Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο και Λύκειο, Δημαρχείο (σύγχρονο κτήριο από το 2006, όπου λειτουργούν πολλές υπηρεσίες του Δήμου Δίου-Ολύμπου), δύο μεγάλους ναούς (Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής και Ι. Ν. Αγίου Θωμά), πολιτιστικό σύλλογο, ιδρυθέντα το 2004 (με την ονομασία "Πίερες"), Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών, δασαρχείο και ΚΑΠΗ. Λειτουργούν επίσης ένα ΑΤΜ τράπεζας, που εξυπηρετεί τις οικονομικές συναλλαγές πολλών κατοίκων.
Κοινωνική μέριμνα
Το 2002 δημιουργήθηκε το οικοτροφείο "Τερψιχόρη" για ψυχικά ασθενείς, παράρτημα του ψυχοθεραπευτηρίου της Πέτρας, στον Όλυμπο. Στον οικισμό βρίσκεται και η έδρα του Κέντρου Ψυχοδιαγνωστικής Αξιολόγησης (μοναδικό στην Ελλάδα με κύριο έργο την πρόληψη των ατυχημάτων μέσω της αξιολόγησης των οδηγών), που ίδρυσε και διευθύνει ο ερευνητής και κλινικός ψυχολόγος, Δρ Αναστάσιος Σταλίκας. Στο παλαιό κτήριο του δημαρχείου στεγάζεται λαογραφικό μουσείο, δημιουργία του πολιτιστικού συλλόγου, όπως και το πολιτιστικό κέντρο. Στο χωριό επί της περιφερειακής οδού λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2020 και η ιδιωτική κοινωνική δομή Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης (ΚΔΑΠ) ΜΕΑ με την ονομασία "Ίριδα", η οποία φιλοξενεί δωρεάν παιδιά, εφήβους και ενήλικες Άτομα με Ειδικές Ανάγκες (ΑΜΕΑ) και από ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες. Αντικείμενό της είναι η κοινωνική ένταξη, η ανάπτυξη δεξιοτήτων, η δημιουργική απασχόλησή τους και η βελτίωση της ποιότητας ζωής τους.
Θρησκεία
Υπάρχουν δύο ενορίες, αυτή των προσφύγων (προσήλθαν στο χωριό το 1924 από το Νεοχώρι Χηλής) των οποίων ο κεντρικός ναός είναι ο Άγιος Θωμάς και αυτή των ντόπιων κατοίκων, με ναό την Αγία Παρασκευή. Για τους πρόσφυγες του χωριού ανεγέρθηκε τιμητικό μνημείο, το οποίο σήμερα βρίσκεται στην πλατεία της ενορίας του Αγίου Θωμά, δίπλα στο ναό. Επίσης υπάρχει και ένας ναός παλαιοημερολογιτών, οι Άγιοι Ανάργυροι, καθώς και ο βυζαντινός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου αλλά και ο ναός του Αγίου Αθανασίου, όπου βρίσκονται και τα κοιμητήρια των ντόπιων και των προσφύγων του χωριού αντίστοιχα. Έξω από το χωριό βρίσκεται και το εξωκλήσι της Αγίας Ειρήνης (όπου πρόσφατα χτίστηκε και νεότερος ναός Αγίας Ειρήνης) και ένα ακόμη του 1975, η Αγία Βαρβάρα.
Αθλητισμός
Η Κονταριώτισσα έχει επίσης έναν ποδοσφαιρικό σύλλογο με ανακαινισμένο γήπεδο και έναν όμιλο καλαθοσφαίρισης (αμφότερους με την επωνυμία "Παύλος Μελάς"). Η ποδοσφαιρική ομάδα ιδρύθηκε το 1976 και το λογότυπό της εικονίζει ένα άλογο και αποτελείται από γηγενείς παίκτες με μέση ηλικία τα 23 έτη. Σήμερα αγωνίζεται στην γ' ερασιτεχνική κατηγορία του τοπικού πρωταθλήματος της Ε.Π.Σ. Πιερίας. Στον οικισμό εδρεύει και το Αθλητιατρικό Κέντρο της ΕΠΟ.
Ιστορικά στοιχεία και ονομασία
Αρχαία χρόνια
Στην αρχαιότητα, σύμφωνα με κάποιους συγγραφείς, βρισκόταν στη θέση του χωριού η αρχαία πόλη Πιερίς, που φέρεται ως πόλη - αφετηρία της λατρείας του Ορφέα. Την ύπαρξη αρχαίας πόλεως (που πιθανότατα ιδρύθηκε περί το 1400 π. Χ.) με το όνομα Πιερίς επιβεβαιώνει ο Στράβων, ο οποίος γράφει: "Πιερία γαρ και Όλυμπος και Πίμπλεια και Λείβηθρον το παλαιόν Θράκια χωρία και όρη νυν δε Μακεδόνες έχουσι..." "Τεκμαίροιτ' αν τις Θράκας είναι τους τον Ελικώνα ταις Μούσαις καθιερώσαντες, οι και την Πιερίδα και το Λείβηθρον και την Πίμπλειαν ταις αυταίς Θεαίς ανέδειξαν, εκαλούντο δε Πίερες". Η θέση της Πιερίδας, σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή ήταν στη σημερινή Κονταριώτισσα (στα υψώματα). Η Πιερίς ήταν τόπος λατρείας του θεού Διονύσου. Αυτό είναι ένα ακόμη στοιχείο που μας δείχνει πως αυτή βρισκόταν σε ομαλό έδαφος, όπως είναι τα μέρη της Κονταριωτίσσης. Γιατί ο θεός Διόνυσος δεν ήταν ποιμενικός θεός και κατά συνέπεια δε χρειαζόταν χαράδρες και βουνά. Για τη θέση της Πιερίδος γράφουν και νεότεροι συγγραφείς: "Η Πιερία, η οποία έκειτο εις τα υψώματα της Κονταριωτίσσης (πιθανώτατα παρά το λεγόμενον δάσος Αδριανού όπου ανακαλύπτονται ορειχάλκινα αγαλμάτια, ειδώλια και νομίσματα). Από το όνομά της συμπεραίνουμε, ότι πρέπει να ήτο αξιόλογος πόλις". Στο Εγκυκλοπαιδικόν λεξικόν του Ηλίου αναφέρεται στο λήμμα Πιερία: "Ο Δεσδεβίσης την τοποθετεί παρά την Κονταριώτισσαν". Στο χώρο όπου φέρεται να ήταν η Πιερίς, στη σημερινή Κονταριώτισσα, έχουν ανακαλυφθεί επιτύμβιες στήλες, νομίσματα και αγγεία (φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης) από τη ρωμαϊκή εποχή, βάσεις κιόνων (που σημαίνει ότι πρέπει να υπήρχε ναός ή μαντείο στην πόλη) και υδραγωγείο, το οποίο φέρεται να χτίστηκε από τον Αυτοκράτορα Αδριανό. Στον ίδιο τόπο της αρχαίας πόλης βρίσκεται σήμερα η Μονή της Κοίμησης της Θεοτόκου, το αρχαιότερο βυζαντινό μνημείο της Πιερίας, που χρονολογείται από το 10ο αιώνα.
Νεότερα χρόνια
Πολλοί από τους κατοίκους της Κονταριώτισσας έλαβαν μέρος στην Επανάσταση του Ολύμπου, το 1878. Σύμφωνα με μία εκδοχή, το όνομά της το οφείλει στα κοντάρια, τα οποία κατασκευάζονταν στην περιοχή κατά το Μεσαίωνα. Η παλαιότερη ονομασία της είναι Κουντουριώτισσα και προέρχεται από το κο(υ)ντούρι, που σημαίνει ξυλάλετρο. Μια ακόμα εκδοχή αναφέρει ότι το όνομα του χωριού προέρχεται από τα κουντουρά, που σημαίνει τα άλογα με κοντές ουρές. Η επίσημη ονομασία όμως είναι "Κονταριώτισσα". Μία τελευταία εκδοχή αναφέρει ότι το χωριό έλαβε το όνομά του από τα "άγια κόντουρα", αγγελικές δυνάμεις που εικονίζονται στον τρούλο του ναού της Παναγίας, πάνω στον ομώνυμο λόφο. Το χωριό αναφέρεται από πολλούς περιηγητές. Ο Ουίλιαμ Μάρτιν Λικ την ονομάζει Ανδριώτισσα και ο Λέων Εζέ αναφέρει ότι στις αρχές του 19ου αιώνα είχε 50 σπίτια, ήταν τσιφλίκι του Αλή Πασά και ανήκε στον Μπέη της Κατερίνης. Ο περιηγητής Τρύφων Ευαγγελίδης πέρασε από το χωριό (Κονδουριώτισσα) και ο ίδιος αναφέρει ότι ήταν στη μέση από ένα δάσος βελανιδιών. Επίσης. τονίζει ότι στο ναό της, στην Παναγία, "ανευρίσκονται στήλαι ενεπίγραφοι και άλλα λείψανα αρχαία, άτινα ο Εζέ θεωρεί ως τα της αρχαίας πόλεως Ατέρας". Στις αρχές του 20ού αιώνα, το χωριό αναφέρεται ως Χωριό Κοντουργιώτισσα, υπαγόμενο στον Καζά Κατερίνης. Το 1896 περιήλθε στη δικαιοδοσία της Επισκοπής Κίτρους. Το Σαντζάκι Θεσσαλονίκης περιελάμβανε τον Καζά Κατερίνης και άλλους 12 Καζάδες (Στρωμνίτσης, Καφαντάρ, Δοϊράνης, Γευγελής, Γενιτσών, Αβρέτ Ισάρ, Λαγκαδά, Βοδενών, Βεροίας, Κασσανδρείας, Αγίου Όρους και Θεσσαλονίκης). Αναφέρεται ως τσιφλίκι, με 450 Χριστιανούς κατοίκους. Σε ό,τι αφορά την Εκπαίδευση, το χωριό σύμφωνα με στοιχεία, είχε 1 Δημοτικό Σχολείο με 1 δάσκαλο και 30 μαθητές το 1894 -1895. Στα 1930 αναφέρεται στο χωριό η ύπαρξη ενός σχολείου (Κουντουριωτίσσης Α΄, στο συνοικισμό των ντόπιων κατοίκων), με 165 παιδιά και 2 δασκάλους.
Μετοικίσεις
Ως επακόλουθο των γεγονότων της Μικρασιατικής Καταστροφής, το 1924 οι Μικρασιάτες κάτοικοι του Νεοχωρίου Χηλής (Κων/πολη, Μικρά Ασία) εκδιώχθηκαν από τα πατρογονικά τους εδάφη και κατέφυγαν ως πρόσφυγες στην Κονταριώτισσα, όπου και ίδρυσαν τον Β' ή "προσφυγικό" συνοικισμό. Περίπου 80 χρόνια μετά, ανεγέρθηκε αναμνηστική στήλη στην πλατεία του συνοικισμού, ως ένδειξη φόρου τιμής στην πατρίδα των προσφύγων. Ακόμη, είναι χαρακτηριστικό ότι στην Κονταριώτισσα υπαγόταν και η Κοινότητα του Αγίου Σπυρίδωνα για αρκετά χρόνια. Ο Άγιος Σπυρίδων είχε την ονομασία Καλύβια Κοντουργιωτίσσης και οι Βλάχοι κάτοικοί του κατοικούσαν από τα τέλη του 19ου αιώνα στο Ναό του Αγίου Αθανασίου. Στη συνέχεια έφυγαν και πήγαν στο Ξερολίβαδο Ημαθίας. Εξάλλου, κάτοικοι του χωριού μετοίκησαν στο Δήμο Πιερέων. Ο δήμος έλαβε την ονομασία του από την Πιερία, πρώτη πατρίδα των σημερινών κατοίκων του, που ονομάζονταν Πίερες γενική Πιερέων, (προέρχονταν από τους Πίερες Θράκες). Σε εξέλιξη είναι οι προσπάθειες αδελφοποίησης του Δήμου Πιερέων με το Δήμο Δίου, με κοινή ιστορική αναφορά την καταγωγή των κατοίκων από την Κονταριώτισσα. Μάλιστα, στην περιοχή του Δήμου Πιερέων υπάρχει και κοιλάδα που ονομάζεται Πιερία.
Διοικητική ιστορία
Η Κοινότητα Κουντουριωτίσσης Ν. Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε με το ΦΕΚ 152Α - 09/07/1918 τον Ιούλιο του 1918 και έδρα της έγινε ο ομώνυμος οικισμός. Παράλληλα προσαρτήθηκαν σε αυτήν οι οικισμοί Βροντούς (αποσπάστηκε το 1927) και Μονής Πέτρας (καταργήθηκε το 1940). Στις 18 Δεκεμβρίου 1920 αναγνωρίστηκαν οι οικισμοί Καλύβια Κουντουριωτίσσης (αποσπάστηκε το 1953) και Καλύβια Δριμήτσα (καταργήθηκε το 1940) και προσαρτήθηκαν στην κοινότητα. Ο οικισμός μετονομάστηκε σε Κονταριώτισσα και σε Κοινότητα Κονταριωτίσσης στις 16 Οκτωβρίου 1940. Στις 29 Απριλίου 1949 η κοινότητα με το διορθωμένο της όνομα αποσπάστηκε από το νομό Θεσσαλονίκης και υπάχθηκε στο νεοσύστατο νομό Πιερίας. Στις 4 Δεκεμβρίου 1997 η Κονταριώτισσα ως οικισμός αποσπάστηκε από την κοινότητα και υπάχθηκε στο Δήμο Δίου. Η Κοινότητα Κονταριωτίσσης καταργήθηκε.
Διατελέσαντες πρόεδροι της Κοινότητας Κονταριωτίσσης
Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες του Τρικαλόπουλου Δημήτριου του Νικολάου (απεβίωσε το 2018), ως πρώτος κοινοτάρχης (μουχτάρης) της Κουντουριώτισσας φέρεται ο Αναγνώστης-Θεοχάρης Τρικαλόπουλος του Πλούταρχου και της Τριανταφυλλιάς, διορισμένος από τον Δεμήρ Αγά. Το 1975 στις πρώτες εκλογές μετά τη Μεταπολίτευση πρόεδρος της Κοινότητας εξελέγη ο Ευάγγελος Αλεξόπουλος. Τελευταίος πρόεδρος εξελέγη το 1994 ο Κωνσταντίνος Βούλγαρης. Όλες οι εκλογές έγιναν σε έναν γύρο.
Τοπικό Διαμέρισμα Κονταριώτισσας
Με το πρόγραμμα Καποδίστριας, η Κονταριώτισσα έγινε Τοπικό Διαμέρισμα. Πρόεδροι Τ.Δ. Κονταριωτίσσης ήταν οι δήμαρχοι Δίου. Πρόεδροι (δήμαρχοι Δίου)
1999-2002 Δημήτριος Καραΐσκος 2003-2010 Γρηγόρης Παπαχρήστος
Τοπική Κοινότητα Κονταριώτισσας
Το 2011 με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης, συστάθηκε η Τοπική Κοινότητα Κονταριώτισσας. Πρόεδροί της έχουν διατελέσει οι εξής:
2011-2014 Κωνσταντίνος Χότζιας 2014-2019 Παρασκευή Νάτσιου
Κοινότητα Κονταριώτισσας (2019-σήμερα)
Κατανομή πληθυσμού τις 4 τελευταίες δεκαετίες
Ενώ το 1913 η Κονταριώτισσα (με την ονομασία Κουντουργιώτισσα) είχε 388 κατοίκους, το 2011 έφτασε τις 1662.
Οικονομία
Η κύρια ασχολία των κατοίκων του χωριού είναι η καλλιέργεια καπνού. Αρκετοί κάτοικοι επίσης ασχολούνται και με το εμπόριο, τις μεταφορές και την κτηνοτροφία. Λειτουργεί αγροτικός συνεταιρισμός με την επωνυμία ΠΕΣΚΟ, παραγωγών καπνού, ακτινιδίων, σταφυλιών, γεωργικών προϊόντων και για την παροχή κυρίως γεωργικών φαρμάκων και λιπασμάτων της περιοχής Κονταριώτισσας και Αγίου Σπυρίδωνα.
Έθιμα
Ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά έθιμα του χωριού αποτελεί το κάψιμο του Εβραίου (Οβρηού) ή Ιούδα, που απαντάται σε ποικίλες περιοχές της Ελλάδας και το οποίο μετέφεραν στο χωριό οι Μικρασιάτες πρόσφυγες, οι οποίοι ήλθαν στην Κονταριώτισσα και ίδρυσαν έναν από τους δύο συνοικισμούς της με την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923. Το έθιμο του Εβραίου λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο τη Μεγάλη Εβδομάδα και συνίσταται στο κάψιμο ενός ομοιώματος κρεμασμένου επάνω σε ξύλινο στύλο, ανάμνηση του θανάτου του Ιούδα, ο οποίος κρεμάστηκε μετά την προδοσία του Ιησού. Η προετοιμασία γίνεται το πρωί της ίδιας ημέρας. Συμμετέχουν παιδιά (σχεδόν αποκλειστικά αγόρια) και νέοι, οι οποίοι μαζεύουν ξύλα και ντύνουν με παλιά ρούχα το ομοίωμα του Ιούδα. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, λίγο μετά την έναρξη των θρηνητικών ασμάτων ("Αι γενεαί πάσαι") για τον Εσταυρωμένο, το ομοίωμα οδηγείται στην πυρά, στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγίου Θωμά και ακολουθεί η περιφορά του Επιταφίου.
Αξιοθέατα
Ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, έργο βυζαντινού ρυθμού που χρονολογείται από τον 7o-8ο μ.Χ αιώνα, αποτελεί αξιοθέατο και λειτουργεί την 15η Αυγούστου, ημέρα της Παναγίας. Την ίδια ημερομηνία κορυφώνεται η εμποροπανήγυρη στο χωριό. Ο σπάνιος αρχιτεκτονικός του τύπος και η περιορισμένη του διακόσμηση τον χρονολογούν στις αρχές του 8ου αιώνα. Πρόκειται για το παλαιότερο σωζόμενο βυζαντινό μνημείο στην Πιερία. Είναι ναός μεταβατικού τύπου με τρούλο και περίστωο. Σώζεται ένα σπάνιο εικονογραφικό πρόγραμμα με το Χριστό Παντοκράτορα στον τρούλο και την Κοίμηση της Θεοτόκου πάνω από το τρίβηλο (15ος ή 16ος αιώνας). Ενδιαφέρον προκαλεί το οικοδομικό του υλικό που μεταφέρθηκε από το γειτονικό Δίον. Στην ίδια περιοχή υπάρχει και νεκροταφείο της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου.
Στη κοινότητα βρίσκεται επίσης το γυναικείο μοναστήρι Ιερά Γυναικεία Κοινοβιακή Μονή Οσίου Εφραίμ του Σύρου που ιδρύθηκε το 1983, και βρίσκεται στα σύνορα στους πρόποδες του Ολύμπου και των Πιερίων, έξω από το χωριό Κονταριώτισσα, περίπου 12 χιλιόμετρα από την Κατερίνη. Τη μοναστήρι επισκέπτονται επισκέπτες από άλλους νομούς της χώρας και ενίοτε από το εξωτερικό. Τον Ιούλιο του 2006 μεταφέρθηκε στο μοναστήρι από τη Συρία και το ιερό λείψανο (χέρι) του Οσίου. Στη Μονή μεταξύ άλλων μπορεί ο επισκέπτης να προμηθευτεί και παραδοσιακά εδέσματα, γαλακτοκομικά και γλυκά της περιοχής. Στις 28 Ιανουαρίου, ημέρα μνήμης του Οσίου, συρρέουν πιστοί στη Μονή.
Βιβλιογραφία
Ν. Γραίκος, "Ο λόφος με την παλιά εκκλησία στη ζωή του χωριού μου. Ερευνώ το παρελθόν και το παρόν προτείνω λύσεις για το μέλλον". Κονταριώτισσα: ΥΠ.Ε.Π.Θ. - Πανεπιστήμιο Αιγαίου - Δημοτικό Σχολείο Κονταριώτισσας Πιερίας, 2004. Ι. Καζταρίδης, Η Μακεδονία κατά την Τουρκοκρατία: Η Πιερία των περιηγητών και των γεωγράφων, εκδόσεις ΜΑΤΙ. Ι. Καζταρίδης, Κατερίνη: από τη μικρή κώμη στην πολύτροπη πόλη, εκδ. ΜΑΤΙ. Η Μηλιά στη διαδρομή των αιώνων, πρακτικά Συνεδρίου του Μορφωτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Κάτω Μηλιάς "Οι Λαζαίοι", 7-8 Απριλίου 2001, εκδ. ΜΑΤΙ.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Κονταριώτισσα (Δήμος Δίου-Ολύμπου)
