Το Κίτρος είναι κωμόπολη του δήμου Πύδνας - Κολινδρού στην Περιφερειακή Ενότητα Πιερίας, με πληθυσμό 1.172 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Ιδρύθηκε κατά το Μεσαίωνα και θεωρείται παλαιότερη από την Κατερίνη. Από οικονομικής απόψεως σημαίνοντα ρόλο διαδραματίζουν οι αλυκές της πόλης. Απέχει από την Κατερίνη 16 χιλιόμετρα. Οι Κιτριώτες είναι ντόπιοι και πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία και καλλιεργούν καπνά και ακτινίδια, στην εύφορη περιοχή τους. Μάλιστα, το χωριό θεωρείται ένα από τα πρώτα- αν όχι το πρώτο- όπου άρχισαν να καλλιεργούνται τα ακτινίδια.

Τοπική Κοινότητα Πύδνας

Από την 1η Ιανουαρίου 2011 το Κίτρος υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Πύδνας - Κολινδρού και μαζί με την Αλυκή απαρτίζουν την Τοπική Κοινότητα Πύδνας, με συνολικό πληθυσμό 1.206 κατοίκων. Η Αλυκή ονομαζόταν Τούζλα μέχρι το 1927.

Ιστορικά στοιχεία

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στα νότια του Κίτρους, προς τη θάλασσα, έφεραν στο φως ευρήματα από έναν οικισμό του 5ου- 7ου αιώνα μ. Χ., στη θέση Λουλουδιές. Είναι γνωστό από την εκκλησιαστική του ιστορία, καθώς υπήρξε έδρα επισκοπής, με προνόμιο να αντικαθιστά το Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης σε περίπτωση απουσίας του. Κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας έγινε έδρα Καθολικής επισκοπής. Το Κίτρος αναφέρεται σε ημερολόγιο του Ενετού λοχαγού Ατζολιέλο, ο οποίος είχε πιαστεί αιχμάλωτος από τους Τούρκους έπειτα από ναυμαχία μεταξύ Ενετών και Τούρκων, το 1470. Ο Ατζολιέλο γράφει ότι "στο Κίτρος (Citro) διανυκτέρευσε ο Σουλτάνος και εκεί ήσαν πολλές αλυκές. Στα μέρη αυτά βρίσκεται ο ποταμός Βαρδάρ και υπάρχουν εξαιρετικοί ίπποι". Το 920 μ.Χ. το Κίτρος καταλήφθηκε από τους Βουλγάρους, έπειτα από πολιορκία. Ο περιηγητής Νίκος Σχοινάς αναφέρει το Κίτρος ως "τσιφλίκιον, απέχον ώρα του αιγιαλού, όπου υπάρχει καλή και ασφαλής σκάλα του χωρίου (αρχαίος λιμήν Πύδνης) και παρ' αυτήν η αλυκή Τούζλα. Το χωρίον οικείται υπό 80 οικογενειών χριστιανικών. . Το Κίτρος αναφέρεται και από τον Έλληνα περιηγητή Ζώτο Μολοσσό. Απέχει "1 ώρα από Αγιάννη και 1/2 ώρας από ερείπια της Πύδνας. Εκεί έχει το επίνειό της, ίνα προσορμίζουσιν μεγάλα πλοία...Αι αρχαί της Επαρχίας Κίτρους εδρεύουσι εις Κολινδρόν..." Το Κίτρος καταστράφηκε το 1878. Πολλοί από τους Κιτριώτες ήταν Μακεδονομάχοι. Στα νεότερα χρόνια το Κίτρος ήταν τσιφλίκι κάποιου με το όνομα Νικόλαος Μπίτζιος. Την περίοδο της Κατοχής στο Κίτρος οι Γερμανοί είχαν τα επάκτιά τους και έλεγχαν από εκεί όλη την περιοχή του Θερμαϊκού. Το Κίτρος σήμερα αποτελείται από τρεις οικισμούς . Είναι ο οικισμός των γηγενών, που αποτελείται από ντόπιους και οι νεότεροι οικισμοί του Καβακλί και της Μπάνας. Οι τελευταίοι οικισμοί δημιουργήθηκαν το 1926 με την έλευση των προσφύγων, οι οποίοι ήρθαν στο μέρος αυτό από την Ανατολική Ρωμυλία. Στις 13 Νοεμβρίου 1943 εκτελέστηκαν στο αεροδρόμιο της Κατερίνης οι αντιστασιακοί αγωνιστές Ευάγγελος Μανωλόπουλος και Ευάγγελος Θεολόγης. Στις 20 Οκτωβρίου 1944 οι Ναζί εγκατέλειψαν τα επάκτιά τους. Έφτασαν στο Σιδηροδρομικό Σταθμό της Αλυκής και από κει ανατίναξαν τις εγκαταστάσεις των πυροβόλων τους.

Ονομασία

Υπάρχουν αρκετές εκδοχές για την ονομασία του χωριού. Μια από αυτές είναι ότι επειδή υπήρχε εκεί κοντά χάνι και έτρωγαν οι ταξιδιώτες από το Γιδά (σημερινή Αλεξάνδρεια Ημαθίας) που είχαν προορισμό τη Λάρισα, έλαβε την ονομασία "Κίτρος" (από το "εκεί τρως"). Η μετονομασία της Πύδνας σε Κίτρος συντελέστηκε στην εποχή των Ρωμαίων. Ο Στράβων είναι αυτός που πρώτος αναφέρει το όνομα Citrum. Ο επίσκοπος Κίτρους Παρθένιος Βαρδάκας εσφαλμένα θεώρησε ότι η ονομασία οφείλεται στις κιτριές. Η πιθανότερη εκδοχή είναι πως το Κίτρος πήρε την ονομασία του από το όνομα κάποιου Ρωμαίου άρχοντα, ο οποίος διοικούσε την περιοχή. Η κοινότητα της περιοχής από το 1914 που ιδρύθηκε, φέρει το όνομα Πύδνα. Ο Ρήγας Φεραίος στην περίφημη Χάρτα του (1797), αναφέρει το χωριό Κίτρος και με τα δύο ονόματα (Πύδνα- Κίτρος).

Χριστιανισμός και Κίτρος

Το 303 θανατώθηκε στην Πύδνα ο όσιος Αλέξανδρος, με εντολή του Μαξιμιανού. Έκτοτε λατρεύεται ως άγιος από τους Χριστιανούς όχι μόνο της Πιερίας αλλά και της Βαλκανικής. Το 396 το Κίτρος καταλήφθηκε από τους Βησιγότθους και αργότερα σε αυτό εισέβαλαν οι Ούννοι και οι Οστρογότθοι. Ανάμεσα στον έκτο και έβδομο αιώνα ιδρύθηκε η Επισκοπή Κίτρους. ο πρώτος γνωστός επίσκοπος που ξέρουμε ήταν ο Γερμανός, που έλαβε μέρος στην Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης, το 867. Τον καιρό του Λέοντα ΣΤ΄ (886-912) ο Επίσκοπος Κίτρους υπήχθη στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Στα Βυζαντινά χρόνια, το Κίτρος είναι ένα από τα τέσσερα αστικά κέντρα της περιοχής (τα άλλα ήταν ο Πλαταμώνας, η Πέτρα και ο Κολινδρός). Το 1185 λεηλατήθηκε από τους Νορμανδούς. Αργότερα κυριεύτηκε από τους Φράγκους, οι οποίοι επισκεύασαν και το Κάστρο. Στις 7 Οκτωβρίου 1924 η Επισκοπή Κίτρους έγινε Μητρόπολη, με Πατριαρχική Πράξη και το 1928 υποτάχθηκε, μαζί με άλλες Μητροπόλεις των Νέων Χωρών, στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδας.

Υποδομή

Το Κίτρος σήμερα έχει ένα εξαθέσιο Δημοτικό Σχολείο και μονοθέσιο νηπιαγωγείο, γεωργικό συνεταιρισμό, περιφερειακό ιατρείο, αθλητικό (αγωνίζεται στο ποδόσφαιρο στη A΄ ερασιτεχνική), Παλαιστικό σύλλογο με το όνομα "Αλέξανδρος Δήμου Πύδνας Κολινδρού " με μεγάλες διακρίσεις στην Ελλάδα ο οποίος ιδρύθηκε το 1996 και Πολιτιστικό Σύλλογο, με το όνομα "Μ.Α.Σ. Πύδνα Κίτρους", ο οποίος ιδρύθηκε το 1978, με 1o πρόεδρο τον Γεώργιο Ψωμά. Η απόστασή του από την πόλη της Κατερίνης είναι 14 χιλιόμετρα. Εκτός από τον Άγιο Τρύφωνα, ναοί στο Κίτρος είναι οι Άγιος Κωνσταντίνος και Ελένη, ο Προφήτης Ηλίας και ο Άγιος Γεώργιος.

Έθιμα

Το σημαντικότερο από τα έθιμα του Κίτρους λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στις 8 Ιανουαρίου και είναι το Έθιμο της Μπάμπως. Την ημέρα αυτή, οι γυναίκες έχουν τον πλήρη έλεγχο επί των ανδρών και δε διστάζουν να επιτεθούν σε άνδρες που δε θα τις αφήσουν να γλεντήσουν και να κάνουν ό, τι θέλουν εκείνες. Το έθιμο τηρείται ανελλιπώς εδώ και περισσότερα από 80 χρόνια και ήρθε στο Κίτρος από τους κατοίκους που εγκαταστάθηκαν εκεί προερχόμενοι από την Ανατολική Ρωμυλία. Επίσης, το έθιμο της Γιορτής του Τρύφωνα την 1η Φεβρουαρίου τελείται στο Κίτρος στο συνοικισμό Καβακλί. Και αυτό το έθιμο μεταφέρθηκε από πρόσφυγες και περιέχει διονυσιακά στοιχεία, που ανάγουν στα αρχαία ελληνικά έθιμα. Ωστόσο οι πρόσφυγες προτού ακόμη φύγουν από τις πατρίδες τους είχαν δώσει στο έθιμο αυτό νέα στοιχεία και κατά κάποιον τρόπο το είχαν μεταβάλει σε χριστιανικό έθιμο. Το έθιμο αυτό ανάμεσα στα άλλα περιλαμβάνει πάλη μεταξύ ενός νέου και ενός μεγαλύτερου σε ηλικία. Και ο νεότερος, που συνήθως κερδίζει, παίρνει ως δώρο έναν πετεινό.

Βιβλιογραφία

Αλέκος Αγγελίδης , Αναδρομή στην Ιστορία της Μακεδονίας, εκδόσεις ΜΑΤΙ, 1992. Ι. Φ. Καζταρίδης, Η Μακεδονία κατά την Τουρκοκρατία: Η Πιερία των περιηγητών και των γεωγράφων, εκδ. Μάτι, Κατερίνη 2002.

Παραπομπές