Το Μάνδαλο είναι χωριό της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας και υπάγεται διοικητικά στον δήμο Σκύδρας. Παλαιότερα, έως το 1928, ονομαζόταν Μανδάλοβο. Βρίσκεται 25 χιλιόμετρα νότιο ανατολικά της πρωτεύουσας του νομού, Έδεσσας, και έχει πληθυσμό 1.080 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

Ονομασία

Η ονομασία του χωριού Μάνδαλο προέρχεται κατά μία άποψη από το ρήμα "μανδαλώνω" (=ασφαλίζω, δένω), γιατί το Μάνδαλο ήταν αρχικά παραθαλάσσιο και έπειτα παραλίμνιο χωριό. Μανδάλωμα ονομαζόταν το δέσιμο που γίνονταν στις βάρκες και στα άλλα σκάφη στις όχθες της λίμνης.

Ιστορία

Νεολιθικός οικισμός

Η ιστορία της περιοχής που σήμερα στεγάζεται το Μάνδαλο ξεκινάει από πάρα πολύ παλιά. Στην περιοχή αυτή ανακαλύφθηκαν ερείπια νεολιθικού οικισμού που κατοικήθηκε από το 4600 μέχρι το 4000 π.Χ. Ο οικισμός επανακατοικήθηκε μετά το 3000 π.Χ. στην πρώιμη εποχή του. Από εκεί και πέρα δεν υπάρχει ιστορική μαρτυρία για την κατάσταση στην περιοχή έως τα χρόνια των Μακεδόνων Βασιλέων γύρω στο 400 π.Χ., όπου η περιοχή πιθανολογείται ότι ανήκε στο Μακεδονικό βασίλειο. Ο οικισμός του Μανδάλου ανασκάφηκε από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια της ΄δεκαετίας του '80. Διαθέτει έκταση περίπου 5 στρέμματα και ύψος 8 μέτρων.

Τουρκοκρατία

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρχαν δύο μικρά χωριά, το Μαντάλοβο (ή Μανδάλοβο) και το Μαυρίνεβο ή Μαύρο, που ανήκαν στην κοινότητα Ασιάρ Βέη. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή ήρθαν στο χωριό πρόσφυγες που κατάγονταν από την κωμόπολη Άργος, νοτιοδυτικά του Πόντου. Οι κάτοικοι της ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και τη γεωργία.

Σύγχρονη ιστορία

Το 1925 ξεκίνησε το χτίσιμο δηλαδή των πρώτων πρόχειρων σπιτιών. Δημοτικό σχολείο ιδρύθηκε το 1925. Ο πληθυσμός του χωριού κατά την απογραφή του 1928 ανέρχονταν σε 485 κατοίκους. Τον Μάρτιο του ίδιου έτους, το χωριό μετονομάστηκε από Μανδάλοβο σε Μάνδαλος. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 26ης Νοεμβρίου του 1946, ισχυρή δύναμη ανταρτών του ΔΣΕ επιτέθηκε κατά της κωμόπολης την οποία υπεράσπιζε δύναμη 64 ανδρών της χωροφυλακής. Μετά από σφοδρή σύγκρουση που κράτησε μέχρι το μεσημέρι, οι αντάρτες επικράτησαν με τους χωροφύλακες ( οι απώλειές του ανήλθαν σε 13 νεκρους ) να υποχωρούν. Μετά την κατάληψη του Μανδάλου, οι αντάρτες προχώρησαν στην εκτέλεση 24 κατοίκων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονταν είκοσι γυναικόπαιδα. Το χωριό έχει νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο.

Εκκλησίες

Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, βασιλική, χτίστηκε γύρω στο 1855 και ήταν αρχιτεκτονικού ρυθμού Βασιλικής. Κάηκε από τους Τούρκους, αλλά ξαναχτίστηκε από τους κατοίκους μετά την απελευθέρωσή τους. Στον οικισμό Μαύρο χτίστηκε περίπου το 1915 η τρίκλιτη βασιλική της Αναλήψεως του Κυρίου.

Κοινότητα

Η κοινότητα ιδρύθηκε στο χωριό το 1931. Η πρώτη γεωργική παραγωγή ήταν το σιτάρι και αργότερα ο καπνός. Το 1934 ιδρύθηκε ο γεωργικός συνεταιρισμός Μανδάλου. Την πενταετία 1980-85 άρχισε η συστηματική δεντροφύτευση ροδακινιών και άρχισε να εγκαταλείπεται ο παραδοσιακός καπνός και το σιτάρι. Ακόμη καλλιεργούνται τα βερίκοκα και λιγότερο οι ελιές και τα κεράσια.

Αθλητισμός

Η ομάδα του χωριού ονομάζεται «Δόξα Μανδάλου». Αγωνίζεται στην Α1 Ερασιτεχνική, ενώ στη Δ΄ Εθνική Κατηγορία ανέβηκε κατά την περίοδο 1997-1998.

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

Παπανθίμου Αικατερίνη, Πιλάλη-Παπαστερίου Αγγελική, "Ο προϊστορικός οικισμός στο Μάνδαλο: Νέα στοιχεία στην Προϊστορία της Δ.Μακεδονίας". Πρακτικά Ε’ Συνεδρίου για την Αρχαία Μακεδονία. ΙΜΧΑ. Θεσσαλονίκη 1989, 1207-1216.

Πηγές

Νεολιθικός οικισμός στο Μάνδαλο Δήμος Μενηίδος - Εκκλησίες

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δημοτικό σχολείο Μανδάλου