Η Φούστανη είναι χωριό της Αλμωπίας στο βόρειο τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας. Παλιότερα αποτελούσε ξεχωριστή κοινότητα, αργότερα εντάχτηκε στον Καποδιστριακό Δήμο Εξαπλατάνου και σήμερα αποτελεί Κοινότητα του Καλλικρατικού Δήμου Αλμωπίας. Παλιότερα το χωριό ονομάζονταν Εύρωπος, όμως αυτή ονομασία δεν επικράτησε και καθιερώθηκε το σημερινό της όνομα. Η Φούστανη απέχει από την Έδεσσα 43,7 χιλιόμετρα, από την Αριδαία 15 χιλιόμετρα, και παρά την μείωση του πληθυσμού που παρουσίασε μεταπολεμικά παραμένει κεφαλοχώρι της περιοχής της. Στο χωριό καλλιεργούνται αμπέλια, μήλα και ακτινίδια. Από το 1966 λειτουργεί στο χωριό τριτάξιο Γυμνάσιο αρχικά ως παράρτημα του Γυμνασίου Εξαπλατάνου, αργότερα δε έγινε αυτοτελές Γυμνάσιο. Στο σχολείο φοιτούν μαθητές από τα γειτονικά χωριά Πρόδρομος, Νερόμυλοι, Φιλώτεια, Θηριόπετρα, Αετοχώρι, Νότια και Περίκλεια. Το σημερινό κτίριο του Γυμνασίου αποπερατώθηκε το 1983 και από τότε το Γυμνάσιο λειτουργεί κανονικά σε αυτό. Στη Φούστανη μέχρι πρόσφατα λειτουργούσε Δημοτικό Σχολείο, το οποίο έχει ονομαστεί «Κωνσταντίνος Μαντάς», καθώς και Νηπιαγωγείο. Η λειτουργία τους ανεστάλη λόγο έλλειψης μαθητών Παλιότερα η Φούστανη ήταν έδρα αστυνομικού σταθμού, ταχυδρομικού γραφείου, κτηνιατρείου καθώς και αγροτικού ιατρείου. Σήμερα οι υπηρεσίες αυτές δεν υπάρχουν εκτός του κτηνιατρείου.

Γεωγραφία

Δώδεκα περίπου χιλιόμετρα από τον Εξαπλάτανο και εκεί που σμίγει το Πάικο με την οροσειρά του Βόρα, σε υψόμετρο 280 μ., βρίσκεται η Φούστανη, γνωστή από το κανάλι στο κέντρο της και τους αιωνόβιους πλάτανους.

Ονομασία

Το όνομα Φούστανη είναι παλαιότατο και μ’ αυτό ονομαζόταν το χωριό κατά την Τουρκοκρατία. Μια προσπάθεια μετά το 1922 να μετονομαστεί Ευρωπός δεν τελεσφόρησε. Μια πειστική εξήγηση για το όνομα του χωριού δίνει η αρχαιολόγος Δ. Ευγενίδου: «Ένας άλλος χώρος που αναφέρεται στο Θέμα των Μογλενών είναι το χωριό Χόστιανη (Χοστίανους, Χώστιανες, Χόστιανες). Το χωριό δίδεται ως προνόμιο στον πρόεδρο και κατεπάνω Αβύδου, Λέοντα Κεφαλά, το 1086 ως ανταμοιβή για τη δραστηριότητα που έδειξε στην πολιορκία της Λάρισας εναντίον των Νορμανδών. Το χωριό παραδίδεται στον Λέοντα με ολίγους παροίκους και βοϊδεάτας. Το 1115, ο Νικηφόρος Κεφαλάς, γιος του Λέοντα, παραχωρεί τα κτήματα που έχει στο χωριό Χόστιανες στη Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους. Από πρόσταξη του Ανδρονίκου Α΄ (1184) μαθαίνουμε ότι υπάρχει το μοναστήριον του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου "εντός των δικαίων του υπ’ αυτήν (Μ. Λαύρας) χωρίου Χώστιανες" στο οποίο ορίζεται να παραδοθεί "o μύλωνας με τους δουλευτάς αυτού" που βρίσκεται στο χωριό Μάνδρα. Ανάμεσα στο σημερινό χωριό Πρόδρομος και τη Φούστανη υπάρχει ένα μικρό σύγχρονο παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου κτισμένο πάνω σ’ ένα μικρό ερειπιώνα. Το παρεκκλήσι βρίσκεται στο κέντρο μιας μικρής κοιλάδας 500 στρεμμάτων, όπου μαρτυρείται προηγούμενη καλλιέργεια ελιάς. Στην πλατεία του χωριού Πρόδρομος υπάρχουν ίχνη παλαιοχριστιανικής εκκλησίας. Σ’ έναν από τους δύο χώρους μπορεί να αναζητηθεί το μοναστήρι του 12ου αι. Στο σημερινό χωριό Πρόδρομος και στο διπλανό Νερόμυλοι σώζονται πολλοί μύλοι και θεωρείται το καταλληλότερο σημείο του παραποτάμου για την εκμετάλλευση της ροής του. Ο μύλωνας και το χωριό Μάνδρα μπορούν να αναζητηθούν σ’ ένα από αυτά τα δυο χωριά. Όσο για το χωριό Χοστιάνη, που βρίσκεται κοντά στη Μονή Προδρόμου "εντός των δικαίων του χωριού Χώστιανες" μπορεί να αναζητηθεί στο χωριό Φούστανη.»

Ιστορία

Οι κάτοικοι της Φούστανης πριν από την ανταλλαγή ήταν εξισλαμισμένοι Βλαχομογλενίτες και χριστιανοί εξαρτημένοι καλλιεργητές στο τσιφλίκι. Μετά την ανταλλαγή στο χωριό εγκαταστάθηκαν κυρίως Μικρασιάτες Πελαδαριανοί και Θρακιώτες. Η αμπελουργία ήταν μέχρι πρόσφατα η κυριότερη πηγή εσόδων του χωριού. Κατά τον 20ό αιώνα η Φούστανη γινόταν την εποχή του τρύγου κέντρο μεγάλης οικονομικής δραστηριότητας σχετικής με το σταφύλι. Αξιόλογη ήταν γενικά η εμπορική κίνηση του χωριού. Μέχρι τα χρόνια του Εμφυλίου γινόταν κάθε Δευτέρα μεγάλο παζάρι, στο οποίο συνέρρεαν για δοσοληψίες οι κάτοικοι κυρίως της Άνω Αλμωπίας. Σήμερα οι κάτοικοι είναι κατά κύριο λόγο δενδροκαλλιεργητές. Ένας μικρός αριθμός κατοίκων ασχολείται με το εμπόριο.

Τοπογραφία

Στο δρόμο προς τη Νότια, πάνω από το χωριό, υπάρχει ο λόφος Κώνος ή Αυγό. Από την κορυφή υπάρχει πανοραμική θέα της Αλμωπίας και η κατοχή του δίνει στον κατέχοντα τον απόλυτο έλεγχο της διάβασης προς την Άνω Αλμωπία. Τη στρατηγική του σημασία εκτίμησε ο Ελληνικός Στρατός και κατασκεύασε το 1951 σε διάφορα σημεία του αμπριά, στα πλαίσια μιας δεύτερης γραμμής αμύνης στα βόρεια ελληνικά σύνορα. Στην κορυφή του λόφου υπάρχουν εμφανή λείψανα οικοδομήματος, που σε συνδυασμό με το πλήθος χοντρών κεραμιδιών, αποτελούν στοιχεία για τη Ρωμαιοκρατία και το Βυζάντιο. Πεντακόσια μέτρα πριν από τη Φούστανη, στα αριστερά, βρίσκεται η Τούμπα με το Οστεοφυλάκειο των πεσόντων στη μάχη του Σκρα. Τα οστά των πεσόντων στο Σκρα μεταφέρθηκαν το 1923 στη Φούστανη, για να μην πέσουν, όπως λέει η παράδοση, στα χέρια των Σέρβων. Αξιοσημείωτος είναι και ο χώρος με τον εγκαταλειμμένο πια νερόμυλο, που είναι κτισμένος σε αλλεπάλληλες θέσεις. Σχετική πρέπει να είναι και μια αρχιτεκτονική κατασκευή που βρίσκεται δίπλα. Ίσως να ήταν το στήριγμα φτερωτής που έδινε κίνηση σε κάποιο μύλο, πριονιστήριο κλπ. Αξιόλογη υπήρξε η πολιτιστική κίνηση του χωριού. Κατά τον 20ό αιώνα η Φούστανη διέθετε αίθουσα κινηματογράφου και περιοδεύοντες θεατρικοί θίασοι ανέβαζαν συχνά έργα τους. Σήμερα την πολιτιστική παράδοση του χωριού διασώζει ο Μορφωτικός της Σύλλογος, ο οποίος κάθε χρόνο οργανώνει δεκαήμερο εκδηλώσεων τον Αύγουστο.