Τα Άθυρα είναι χωριό και έδρα ομώνυμης τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας και δήμου Πέλλας, της περιφερειακής ενότητας (τέως νομού) Πέλλας, στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης. Πριν το σχέδιο Καποδίστριας και το πρόγραμμα Καλλικράτης, ανήκε στην επαρχία Γιαννιτσών του νομού Πέλλας, στο γεωγραφικό διαμέρισμα Μακεδονίας. Μέχρι το 1926 ο οικισμός ονομαζόταν Μπόζετς. Ονομάστηκε Άθυρα από τους Θρακιώτες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, σε ανάμνηση της ομώνυμης κωμόπολης της Ανατολικής Θράκης, από όπου προέρχονταν. Η Μητρόπολη της περιοχής εκείνης ονομαζόταν Μετρών και Αθύρων.

Γεωγραφία

Τα Άθυρα είναι μεγάλο χωριό στο απώτατο ανατολικό άκρο του νομού Πέλλας, στο τμήμα που εισέρχεται ανάμεσα στον νομό Θεσσαλονίκης (νότια) και στον νομό Κιλκίς (βόρεια). Βρίσκεται στον εύφορο κάμπο του Αξιού, ανατολικά του παραπόταμού του Πλατανόρεμα, και σε μέσο σταθμικό υψόμετρο 22. Απέχει 68 χλμ. περίπου Α. της Έδεσσας. Η τοπική κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός πεδινός οικισμός, με έκταση 25,789 χμ² (2011).

Πληθυσμός

Διοικητικές μεταβολές μέχρι τον «Καλλικράτη»

Ο οικισμός αναγνωρίστηκε το 1918 ως Μπόζετς και ορίστηκε έδρα της ομώνυμης κοινότητας. Το 1926 μετονομάστηκε σε Άθυρα. Με το ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 αποσπάστηκε από την κοινότητα Αθύρων και προσαρτήθηκε στον δήμο Πέλλης.

Ιστορικά στοιχεία

Το οθωμανικό όνομά του ήταν «Μπουγιούκ Τσεκμετζέ» («Τσεκμετζέ"»). Στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα οι κάτοικοι αντέδρασαν ενάντια στους Εξαρχικούς κομιτατζήδες, οι οποίοι δολοφόνησαν αρκετούς από τους οπλαρχηγούς του χωριού (Οικονόμου, Γιάντση, Δήμτσα, Σαμαρά κ.α.). Ο ελληνικός στρατός μπήκε στο χωριό στις 22 Οκτωβρίου 1912, δύο ημέρες μετά τη Μάχη των Γιαννιτσών. Το χωριό ονομάστηκε από την ομώνυμη θέση της Ανατολικής Θράκης. Οι οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή προέρχονταν από τις εξής περιοχές: Από τα Άθυρα, το Γαρδά και το Κάλλιο (ή Καλλιώ) της περιοχής Κωνσταντινούπολης - Μέτρων (Τσατάλτζας) της Ανατολικής Θράκης και από το Νεοχώρι της χερσονήσου Καλλιπόλεως της Ανατολικής Θράκης. Στον ναό του χωριού οι Θρακιώτες πρόσφυγες εναπόθεσαν τις ιερές εικόνες, τα ιερά σκεύη και τα ιερά βιβλία, που έφεραν από τις πατρίδες τους.

Γενικά στοιχεία

Η περιοχή που βρίσκεται σήμερα το χωριό ήταν κάποτε πλημμυρισμένη από το Πλατανόρεμα, δεξιό παραπόταμο του Αξιού. Μετά την κατασκευή αναχωμάτων και τον εγκλωβισμό του ποταμού παραδόθηκαν μεγάλες εκτάσεις προς εκμετάλλευση. Καλλιεργούνται, κυρίως, κηπευτικά, τεύτλα, βαμβάκι και δημητριακά.

Αξιοθέατα

Ο ναός της Αναλήψεως στη νότια είσοδο του οικισμού Οι εκκλησίες της Αγίας Ειρήνης και της Αγίας Παρασκευής

Παραπομπές

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, 1978, 2006 (ΠΛΜ) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς , 1963 (ΠΛ) Εγκυκλοπαίδεια Δομή, 2002-4 Οργανισμός εκδόσεων «Ελλάδα», χάρτες (Βαρελάς)