Το Παρθένι (ή Μπερτζοβά ή Βερζοβά) είναι Τοπική Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Κορυθίου. Ανήκει στον δήμο Τρίπολης της Περιφερειακής Ενότητας Αρκαδίας που βρίσκεται στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”. Έδρα του δήμου είναι η Τρίπολη και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Πελοποννήσου. Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, το Παρθένι ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Παρθενίου, του πρώην Δήμου Κορυθίου του Νομού Αρκαδίας.

Ο οικισμός

Το Παρθένι είναι ένα ημιορεινό χωριό κοντά στα σύνορα με την Αργολίδα. Η οδική πρόσβαση στο χωριό γίνεται από τα Αγιωργίτικα επί της εθνικής οδού που συνδέει την Τρίπολη με το Άργος (απόσταση 4 χιλ.). Επίσης διαθέτει σταθμό στη σιδηροδρομική γραμμή που συνδέει το Άργος με την Τρίπολη. Είναι χτισμένο στους πρόποδες του όρους Παρθένιον της Αρκαδίας σε υψόμετρο 850μ. Μπροστά του απλώνεται ο ομώνυμος κάμπος. Το χωριό, μαζί με τα κοντινά χωριά Στενό, Αγιωργίτικα, Ζευγολατιό, Νεοχώρι, το Ελαιοχώρι και άλλα, αποτελεί σήμερα το δημοτική ενότητα Κορυθίου. Το χωριό ιδρύθηκε μεταξύ 1512 και 1566, απορροφώντας κυρίως τον πρώην πληθυσμό του Μουχλίου. Στην ενετική απογραφή του 1704, τη 'Berzova' (Μπερζοβα) ή 'Persova' (Περσοβα) καταγράφηκε ως ανήκει στο Τερριτόριο της Τριπολιτσάς, δεν πρέπει να συγχέεται με τους άσχετους οικισμούς που ονομάζονται 'Varſoua' (Βαρσοβα) και 'Verſouà' (Βερσοβά). Στο οθωμανικό κτηματολόγιο του 1716, το χωριό ήταν καταγεγραμμένο στην επαρχία Θάνας (nāḥiye-i S̱ānā, ḳażā-yı S̱ānā). Την περίοδο αυτή οι κάτοικοι του Παρθενίου καλλιέργησαν και τη γη των Αγιωργίτικων. Πριν από αυτό, το χωριό ήταν καταγεγραμμένο στον καζά του Άργους (ḳarye-i Pūrçova ez maḥallāt-i Mīḫlū tābiʿ-i Arḫōs). Ωστόσο, σύμφωνα με τον Παυσανία, η περιοχή ήταν παραδοσιακά εντός της Τεγέας αντί του Άργους - το μεταξύ τους σύνορο σημειωνόταν από τον οικισμό Ὑσιαί, που βρίσκεται κοντά στον σύγχρονο Αχλαδόκαμπο. Το Παρθένι χαρακτηρίζεται από τα παραδοσιακά, μεγάλα ή μικρά πέτρινα σπίτια, από το σιδηροδρομικό σταθμό με το καφενείο. Και αυτό το αρκαδικό χωριό έχει γνωρίσει τα τελευταία χρόνια την εγκατάλειψη από πολλούς κατοίκους του, πολλοί από τους οποίους μετανάστευσαν στην Αμερική και την Αυστραλία. Σήμερα έχει λιγότερους από 400 κατοίκους που ασχολούνται με τη γεωργία, αμπελουργία και κτηνοτροφία. Το Παρθένι είναι γνωστό για τα αμπέλια του και το κρασί του. Η τοπική παραγωγή συμπληρώνεται από τα μήλα και τα κεράσια που ευνοούνται από τις τοπικές κληματολογικές συνθήκες και τη μορφολογία της περιοχής.

Ετυμολογία

Η ετυμολογική προέλευση του τοπωνυμίου δεν είναι οριστικά γνωστή. Ωστόσο, σίγουρα ονομάστηκε από τους Σλάβους μετά την άφιξή τους κατά τον Μεσαίωνα. Ο Στάθης Ασημάκης πιστεύει ότι προέρχεται από τη βλάχικη λέξη 'versu' (χύνω), που αναφέρεται σε κτηνοτροφική περιοχή ή οικισμό όπου χύνεται πολύ νερό, λόγω της ύπαρξης καταβόθρων στο Παρθένι. Αντίθετα, ο Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου μάλλον ισχυρίζεται ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από τη σλαβική λέξη '*vьrza' (συνδέω) και κατά συνέπεια *Vьrzovъ = σύνδεσμος. Πράγματι, το Παρθένι υπήρχε δίπλα στην αρχαία οδό (η Στράτα Χαλήλ Μπέη) η οποία ένωνε ιστορικά την Αρκαδία με την Αργολίδα μέσω ενός φαραγγιού στο όρος Παρθένιο. Στα οθωμανικά αρχεία, το όνομα του χωριού γραφόταν είτε Πέρτσοβα (پرچوه) είτε Πούρτσοβα (پورچوه). Οι πιο πιθανές ετυμολογίες είναι *Bъrzovъ (> Μπέρζοβα, Μπούρζοβα) και *Berzovъ (> Μπρέζοβα). *Bъrzovъ < *bъ̑rzъ (πρωτοσλαβ. γρήγορος, ταχύς) + *-ovъ (πρωτοσλαβ. επίθημα). *Berzovъ < *bèrzъ (πρωτοσλαβ. σημύδα, ριγέ ασπρόμαυρο, ζώο με στίγματα) + *-ovъ.

Αξιοθέατα

Στο χωριό ξεχωρίζει η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η οποία είναι διακοσμημένη με σύγχρονες τοιχογραφίες. Στην πλατεία, μέσα από τα αιωνόβια πλατάνια, δεσπόζει το παλιό σχολείο, που λειτουργεί σήμερα σαν Πνευματικό κέντρο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το ρημαγμένο εξωκκλήσι των Αγίων Θεοδώρων που βρίσκεται κτισμένο μέσα στον κάμπο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το λαογραφικό μουσείο, όπου κανείς μπορεί να δει πολλά αντικείμενα που δείχνουν τα χνάρια της παράδοσης της περιοχής. Υφαντά, κεντήματα, αγροτικά εργαλεία, κοσμήματα, ενδυμασίες και διακοσμητικά αντικείμενα του σπιτιού. Επίσης υπάρχουν έγγραφα και επιστολές με κείμενα που αφορούν την παράδοση και ιστορία της περιοχής. Ο Σιδηροδρομικός σταθμός Παρθενίου αποτελεί μνημείο νεότερης κληρονομιάς. Ο σταθμός αποτελείται από 3 κτίρια: Λιθόκτιστο ισόγειο σταθμό, ισόγεια αποθήκη και ισόγειο καφενείο. Εξυπηρετούσε την Σιδηροδρομική γραμμή Κορίνθου - Καλαμάτας όσο αυτή ήταν σε λειτουργία (έως το 2010).

Το Μουχλί

Πολύ κοντά στο Παρθένι είναι το ύψωμα Μουχλί, ένα παρακλάδι του όρους Παρθένιο. Κατά τη βυζαντινή περίοδο υπήρχε εκεί βυζαντινό φρούριο και πόλη στη δυτική και νοτιοδυτική πλευρά του βουνού. Η πόλη ήλεγχε τον δρόμο προς τον Μυστρά και τις άλλες μεγάλες πόλεις της εποχής, αλλά το 1460 ο Μωάμεθ πυρπόλησε και έκαψε την πόλη και το κάστρο. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι ο Σουλτάνος τοποθέτησε φρουρά στην πόλη αλλά με την πάροδο των χρόνων εγκαταλείφθηκε σταδιακά κι ερημώθηκε. Στην περιοχή μπορεί κανείς να δει επίσης και τα ερείπια της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, γνωστής ως Παναγίας της Μουχλιώτισσας. Πιθανότερη χρονολογία ανεγέρσεώς της είναι το 1281. Η πλειοψηφία των ιδρυτικών οικογενειών του Παρθενίου καταγόταν από το Μουχλί.

Οι καταβόθρες του Παρθενίου

Στο Παρθένι βρίσκονται δύο από τις τρεις καταβόθρες του όρους Παρθένιο και το φυσικό αντιπλημμυριακό έργο του Παρθενιώτικου κάμπου και της ευρύτερης περιοχής της Αρκαδίας. Επίσης η σπηλιά και η πηγή Πινίκοβη ή Μπινίκοβη, στους ανατολικούς πρόποδες του Παρθενίου, κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό του Αχλαδόκαμπου, απ’ όπου εξέρχονται τα νερά από τις καταβόθρες του βουνού και φθάνουν στο Κιβέρι της Αργολίδος.

Πληθυσμός

Ο πληθυσμός του Παρθενίου γνώρισε μικρή αύξηση την περίοδο 1879 - 1896. Απο το 1896 μέχρι και σήμερα έχει δείξει συνεχή μείωση στις απογραφές (με εξαίρεση το 1928), με σημαντικές απώλειες πληθυσμού κυρίως μεταπολεμικά. Στο οθωμανικό κτηματολόγιο του 1716 καταγράφονται στο Παρθένι 77 οικογένειες καθώς και 3 χήρες. Στην ενετική απογραφή του 1704, το Παρθένι και ο οικισμός Σαρακάρη (κοντά στα Αγιωργίτικα) κατοικούνταν συνολικά 39 οικογένειες και 188 κατοίκους. Από τους 188 κατοίκους καταγράφηκαν 86 θήλεις και 102 άρρενες. Στο οθωμανικό κτηματολόγιο του 1644-45 καταγράφονται στο Παρθένι 45 οικογένειες. Στο οθωμανικό κτηματολόγιο του 1583 καταγράφονται στο Παρθένι 109 οικογένειες καθώς και 1 χήρα. Στο οθωμανικό κτηματολόγιο του 1566-74 καταγράφονται στο Παρθένι 83 οικογένειες καθώς και 2 χήρες. Στο οθωμανικό κτηματολόγιο του 1520-66 καταγράφονται στο Παρθένι 120 οικογένειες.

Παρθενιώτες

Μπρούσαλης Κώστας, πρόεδρος συλλόγου φίλων σιδηροδρόμου Αρκαδίας. Μπρούσαλης Τάσσος, συγγραφέας.

Πηγές

Ιστότοπος για την ανάδειξη και διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του διαχρονικού περιεχομένου της Αρκαδίας, Πανεπιστήμιο Πατρών - Tμήμα Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής, Έργο Ε.Ε. "ΑΡΚΑΔΙΑ"

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επίσημος δικτυακός τόπος Δήμου Κορυθίου Πολιτιστικός Σύλλογος Παρθενιωτών Αρκαδία - τουριστικός, επαγγελματικός και πολιτιστικός οδηγός Ταξιδιωτικοί οδηγοί Αρκαδίας Αρχειοθετήθηκε 2021-01-24 στο Wayback Machine.