Η Μεταμόρφωση, αναφερόμενη επίσημα ως η Μεταμόρφωσις και παλαιότερα ως ο Σκάρμινξ ή ο Σκάρμιγγας ή ο Σκάρμιγκας ή το Σκάρμιγκα ή η Ευργέτιδα, είναι ημιορεινός οικισμός κοντά στο Βλαχόπουλο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Πύλου - Νέστορος, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Η Μεταμόρφωση βρίσκεται βορειοδυτικά από το Βλαχόπουλο από το οποίο απέχει 6 περίπου χιλιόμετρα και ανατολικά από τη Χώρα από την οποία απέχει περίπου 6,5 χιλιόμετρα. Έχει υψόμετρο 439 μέτρα και απέχει από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους περίπου 22,5 χιλιόμετρα. Κοντά στην Μεταμόρφωση βρίσκονται, προς τα βορειοανατολικά της το Τουλούπα Χάνι και το Μανιάκι σε απόσταση 2 και 5 περίπου χιλιομέτρων αντίστοιχα και προς τα νοτιοδυτικά της το Μυρσινοχώρι, σε απόσταση 6 περίπου χιλιομέτρων.

Ιστορία

Το χωριό, το οποίο έχει στην περιοχή του σημαντικές πηγές νερού και πλούσια χλωρίδα και πανίδα, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής της Πυλίας. Η περιοχή του χωριού κατά την αρχαιότητα, σύμφωνα με τα ευρήματα του ανασκαφικού προγράμματος Prap, ήταν από τα σημαντικά κέντρα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου, καθώς στην θέση Ρούτσι έχουν βρεθεί σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Κατά την κλασική περίοδο, μετά την απελευθέρωση της Μεσσηνίας από τους Σπαρτιάτες με την βοήθεια των Θηβαίων και ως την βυζαντινή εποχή πιθανολογείται ότι στην περιοχή της Μεταμόρφωσης υπήρχε η αρχαία πόλη Αλίαρτος της Μεσσηνίας. Η ύπαρξη στην περιοχή του χωριού της εκκλησίας της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, η οποία χρονολογείται από τα βυζαντινά χρόνια και συγκεκριμένα τον 11ο αιώνα, τα υπολείμματα των χαμάμ (τούρκικων λουτρών), καθώς και τα καλντερίμια, που υπήρχαν και καταστράφηκαν το 1994 προκειμένου να διανοιχτούν αγροτικοί δρόμοι, μαρτυρούν ότι ο τόπος συνέχισε και στα βυζαντινά χρόνια να είναι σημαντικό κέντρο της περιοχής, ενώ γινόταν και καλλιέργεια - επεξεργασία μεταξιού. Η πόλη Αλίαρτος πιστεύεται ότι καταστράφηκε από τον σουλτάνο Βαγιαζήτ Β΄ το 1502 περίπου. Κατά την Α΄ Τουρκοκρατία (1460-1683) και την Β΄ Τουρκοκρατία (1715-1821) ανήκε στον Καζά Ναβαρίνου (Πύλος), ενώ κατά τη σύντομη Β΄ Ενετοκρατία (1683-1715) στην επαρχία Ναβαρίνου. Το χωριό, αναφέρεται τουλάχιστον από την εποχή της Ενετοκρατίας και μετά με διάφορες ονομασίες, όπως ο Σκάρμινξ, το Σκάρμιζα, το Σκαραμάγγιον (πιθανώς από τη λέξη της βυζαντινής εποχής «σκαραμάγγιον», το οποίο ήταν πολυτελές ύφασμα με πλούσια διακόσμηση), ο Σκάρμιγγας, ο Σκάρμιγκας, το Σκάρμηγκα, το Σκάρμιγγα ή το Σκάρμιγκα. Ο κοντινός σημερινός οικισμός της Μεταξάδας (γνωστός παλαιότερα ως Σαπρίκι) ήταν ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα παραγωγής μεταξιού της Μεσσηνίας και εκεί οφείλει το πιθανότερο και τη σύγχρονη ονομασία του. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση και η παλαιότερη ονομασία αντίστοιχα του χωριού Σκάρμιγκα ή Σκάρμηγκα πιθανώς προέρχεται από την κινεζική λέξη «Σκάρμινξ», που σημαίνει «δρόμος του μεταξιού». Το μετάξι από την Μεταξάδα μεταφερόταν στη συνέχεια μέσα από τον καρόδρομο, ο οποίος περνούσε από τα χωριά της περιοχής, προς το λιμάνι της Πύλου προς εξαγωγή ή/και περαιτέρω επεξεργασία. Η διαδρομή Σαπρίκι - λιμάνι Πύλου με φορτωμένα άλογα και μουλάρια, ήταν διάρκειας 8 ωρών περίπου. Οι μεταφορείς του μεταξιού ξεκινούσαν το απόγευμα από το Σαπρίκι, συνήθως έκαναν στάση στο Σκάρμηγκα για διανυκτέρευση και το πρωί συνέχιζαν το ταξίδι τους για την Πύλο. Την περίοδο που υπήρχε ο παλαιός Δήμος Σκάρμιγκος (1835-1840), το χωριό αναφερόταν επίσης ως η Ευργέτιδα, ενώ στη συνέχεια αναφερόταν διαρκώς ως το Σκάρμιγκα, μέχρι το 1927, όταν και μετονομάστηκε από τον κοντινό στο χωριό ναό της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, ως Μεταμόρφωσις (στη δημοτική: Μεταμόρφωση), ονομασία που έχει ως σήμερα.

Αρχαιότητα

Στην περιοχή ανάμεσα στα χωριά της Μεταμόρφωσης και του κοντινού Μυρσινοχωρίου, στην θέση Ρούτση ή Ρούτσι, έχουν βρεθεί δυο τύμβοι, με κιβωτιόσχημους τάφους, που ανάγονται στην Μεσοελλαδική εποχή. Φαίνεται πως στη θέση, που βρίσκονταν αυτοί, είχε αναπτυχθεί, ήδη κατά τον 17ο αιώνα π.Χ., ισχυρός οικισμός η παρακμή του οποίου τοποθετείται αρκετά μετά, περί τον 13ο αιώνα π.Χ., όταν άρχισε να πραγματοποιείται ο έλεγχος, από το νέο ισχυρό διοικητικό κέντρο της περιοχής, δηλαδή το Ανάκτορο του Νέστορος. Επίσης στην περιοχή ανασκάφηκαν δυο θολωτοί τάφοι της μυκηναϊκής εποχής με σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Στα αρχαιολογικά ευρήματα των 2 θολωτών τάφων, του 1500 - 1450 π.Χ. και των 5 τύμβων περιλαμβάνονται ποτήρια, κύλικες, πρόχοοι, ψευδόστομοι αμφορείς, φιάλες, τρίχερο, εγχειρίδια με ναυτίλους και αιλουροειδή, ελεφάντινες χαρακτές πυξίδες με σπείρες και δελφίνια, χτένι με αιλουροειδή, σφραγίδες με πουλιά, ταύρους, λιοντάρια, γερανούς, ξίφη, μαχαίρια, ταινίες, δαχτυλίδια, περιδέραια, τράπεζα προσφορών. Τα ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας και μαρτυρούν ότι ο πολιτισμός που είχε αναπτυχθεί ήταν από τους πιο σημαντικούς της εποχής.

Βυζαντινή εποχή

Κατά τη Βυζαντινή εποχή (330-1204) και κυρίως μετά τον 7ο αιώνα, σύμφωνα με την έρευνα του Ηλία Αναγνωστάκη, με τίτλο «Παράκτιοι οικισμοί της πρωτοβυζαντινής Μεσσηνίας. Η σιωπή των πηγών και η αποσπασματική μαρτυρία της αρχαιολογίας», πιστεύεται ότι, στην περιοχή της δυτικής Μεσσηνίας και της Πυλίας, «εμφανίζεται, πάντα με βάση την απουσία μεσοβυζαντινών αρχαιολογικών τεκμηρίων, το γενικότερο φαινόμενο της εγκατάλειψης του παράλιου χώρου και η απόσυρση των κατοίκων στην ενδοχώρα, όπως στον Σκάρμιγκα, στην Καβαλαριά, την Χώρα όπου υπάρχουν και αρκετά μεσοβυζαντινά τεκμήρια».

Β΄ Ενετοκρατία

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Σκάρμινγκα (Scarminga). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο, μέσω της κτήσης τους (Stato da Mar), η οποία είναι γνωστή και ως Βασίλειο του Μορέως (1688-1715). Το χωριό Σκάρμινγκα (Scarminga), ανήκε, στα τέλη του 17ου αιώνα, σύμφωνα με το Breve descrittione del Regno di Morea στην επαρχία του Ναβαρίνου (Territorio di Navarin), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης). Σύμφωνα επίσης με την έρευνα του Κωνσταντίνου Ντόκου με τίτλο «Η εν Πελοποννήσω εκκλησιαστική περιουσία κατά την περίοδον της Β΄ Ενετοκρατίας» αφέρεται ότι στην περιοχή του χωριού Scarmega (Σκάρμιγκα) υπήρχαν η εκκλησία του Σωτήρος (Αγια-Σωτήρα), η εκκλησία της Παναγίας και έξι ακόμη κατεστραμμένες εκκλησίες.

Β’ Τουρκοκρατία

Μετά το 1715, όταν οι Τούρκοι έδιωξαν τους Ενετούς από τον Μωριά και ξαναγύρισαν, μετονόμασαν τη Βαρωνία της Μεθώνης σε Βιλαέτι της Αρκαδιάς. Κατά την περίοδο που η ευρύτερη περιοχή της Πυλίας τελούσε υπό τη β’ οθωμανική κατοχή (1715-1821), το χωριό Σκάρμιγκα υπαγόταν στον Καζά Ναβαρίνου σύμφωνα και με την έκδοση της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα με τίτλο A Historical and Economic Geography of Ottoman Greece: The Southwestern Morea in the 18th Century, αφού μετά την ανακατάληψη των περιοχών του Μωριά από τους Τούρκους, η περιοχή του Ναβαρίνου, δηλαδή της Πυλίας, αποτέλεσε ένα ακόμα τμήμα της οθωμανικής (defter) κτηματογράφησης. Το χωριό αναφερόταν στα οθωμανικά τουρκικά ως Iskarminke (Σκάρμιγγα) (karye), ενώ στην περιοχή του γειτονικού Μυρσινοχωρίου, το οποίο τότε ήταν τσιφλίκι (Pispitsa, ciftlik) υπάγονταν επίσης και οι περιοχές της Νάσας ή Μεμί Αγά (Nasa ή Memi Aga, mazra'a) και Ρούτσι (Ρούτση ) ή Ντενμουσαρίν (Rotsi ή Denmusarin, mazra'a).

Διοικητική ιστορία

Το Σκάρμιγγα ή Σκάρμιγκα προσαρτήθηκε αρχικά ως έδρα, το 1835, στον παλαιό Δήμο Σκάρμιγκος, ως το 1840, που ο δήμος αυτός καταργήθηκε και ο οικισμός αποσπάται από τον Δήμο Σκάρμιγκος και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Βουφράσου (μεταγενέστερα Δήμος Βουφράδος), όπου και παρέμεινε ως το 1912 που ο δήμος καταργήθηκε. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Σκάρμιγγα στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Βουφράσου της Επαρχίας Πυλίας με πληθυσμό 163 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Έδρα του Δήμου Βουφράσου ως το 1851 ήταν το Χαντζή (σήμερα ο Χατζής) και από το 1851 ως το 1856 το Βλαχόπουλο και στη συνέχεια ξανά ο Χατζής. Το 1912 το Σκάρμιγκα προσαρτάται στην Κοινότητα Πισπισίων, με έδρα τα Πισπίσια (σήμερα το Μυρσινοχώρι). Το 1927 μετονομάζονται το Σκάρμιγκα σε Μεταμόρφωσις, τα Πισπίσια σε Μυρσινοχώρι και η Κοινότητα Πισπισίων σε Κοινότητα Μυρσινοχωρίου, ενώ λίγο αργότερα, το 1929, η Μεταμόρφωσις αποσπάται από την Κοινότητα Μυρσινοχωρίου και ορίζεται ως έδρα της Κοινότητας Μεταμορφώσεως. Η Μεταμόρφωσις παρέμεινε ως έδρα της Κοινότητας Μανιακίου , από το 1929 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», η Μεταμόρφωσις υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Παπαφλέσσα, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Μεταμόρφωσις ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Κορώνης, Μεθώνης, Παπαφλέσσα, Πύλου, Νέστορος και Χιλιοχωρίων. Η Μεταμόρφωσις σήμερα είναι η έδρα και ο μοναδικός οικισμός της Τοπικής Κοινότητας της Μεταμορφώσεως του Δήμου Πύλου-Νέστορος.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 313 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες, ενώ παλαιότερα ήταν ανεπτυγμένη και η κτηνοτροφία. Το χωριό έχει μεγάλη παραγωγή ελαιολάδου. Παράγονται επίσης κρασί, σταφίδα και πολλά κηπευτικά, χάρη στις πηγές που υπάρχουν γύρο απ' το χωριό. Σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας έχει διατελέσει η εστίαση οπου εχει γινει σημειο αναφορας για την περιοχη απο την δεκαετία του 80.Ονομαστά αγροτικά προϊόντα είναι επίσης η "σκαρμιγκέικη" «χοντροκατσαρή» ντομάτα και τα κρεμμύδια.

Κτίρια – εκδηλώσεις – αξιοθέατα

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια και το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου, υπάρχει η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός των Αγίων Πάντων, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας. Σημαντικές πολιτιστικές δραστηριότητες στο χωριό πραγματοποιεί τακτικά ο Σύλλογος Γυναικών της Μεταμόρφωσης η «ΕΣΤΙΑ», ο οποίος διοργανώνει κάθε χρόνο, τον Αύγουστο, την «Γιορτή της ντομάτας και κρεμμυδιού», καθώς στην περιοχή του χωριού παράγονται εξαιρετικές ντομάτες της ντόπιας ποικιλίας «χοντροκατσαρή», οι οποίες κάποιες φορές φύονται και σε εξαιρετικά μεγάλα μεγέθη.. Ο ίδιος σύλλογος διοργανώνει επίσης γιορτή για τα «Κούλουμα της Καθαράς Δευτέρας» και το πέταγμα του χαρταετού. Άλλη μεγάλη εκδήλωση είναι το «πανηγύρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος», στις 6 Αυγούστου, όταν γιορτάζει το εξωκκλήσι της Αγιά-Σωτήρας, του 11ου αιώνα, που βρίσκεται κοντά στο χωριό και είναι περιτριγυρισμένο με πλατάνια, ενώ δίπλα στο ιερό αναβλύζει νερό από την ομώνυμη πηγή. Στα αξιοθέατα της περιοχής του χωριού περιλαμβάνονται το προαναφερόμενο εκκλησάκι της Αγιά-Σωτήρας, γνωστό και ως ο Ιερός Ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και ο Αρχαιολογικός Χώρος στο Ρούτσι. Το χωρίο είναι σημαντικό πέρασμα και σημείο στάσης περαστικών από την εποχή του μεταξιού,υπάρχουν ονομαστά ταβερνάκια και καφενεία, και σήμερα το διασχίζει ο κεντρικός δρόμος Καλαμάτα -Χώρα .

Ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος

Ο βυζαντινός Ιερός Ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος βρίσκεται σε μικρή απόσταση βορειοανατολικά του χωριού. Πρόκειται για κηρυγμένο αρχαίο μνημείο και είναι ναός τύπου του ελεύθερου σταυρού, με νάρθηκα στα δυτικά. Ο τρούλος και η θολοδομία είχαν καταρρεύσει κατά το παρελθόν και ο ναός καλύπτεται σήμερα με ξύλινη δίρριχτη στέγη επιστρωμένη με κεραμίδια, η οποία ανακατασκευάστηκε από το 2002, ενώ στο μνημείο ξεκίνησαν τον Μάιο του 2010 εκτεταμένη ανασκαφική έρευνα, καθώς και εργασίες αποκατάστασης.

Αρχαιολογικός Χώρος στο Ρούτσι

Περίπου 4,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το χωριό και 1,5 χιλιόμετρο βορειοανατολικά του χωριού Μυρσινοχώρι, στη θέση Ρούτση ή Ρούτσι βρίσκεται ο Αρχαιολογικός Χώρος του Μυρσινοχωρίου. Στη θέση αυτή πραγματοποιήθηκαν, τις δεκαετίες του 1950, από τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο και του 1970, από τον Γεώργιο Στ. Κορρέ σειρά ανασκαφικών ερευνών, οι οποίες έφεραν στο φως δυο τύμβους της Μεσοελλαδικής εποχής (2.200 π.Χ.-1.600 π.Χ.), οι οποίοι περιείχαν ταφικούς πίθους. Οι τύμβοι ήταν χτισμένοι πάνω σε παλαιότερο οικισμό του (3.000 π.Χ.-2.500 π.Χ). Επίσης ανασκάφηκαν, δύο θολωτοί τάφοι της μυκηναϊκής εποχής (1.600 π.Χ.- 1.100 π.Χ.), οι οποίοι είχαν σχετικά μικρή διάμετρο (περίπου 5 μέτρα). Οι τάφοι αυτοί, πιθανότατα περιείχαν ταφές τοπικών αξιωματούχων. Ο ένας από τους θολωτούς τάφους, ο οποίος ήταν ασύλητος απέφερε εντυπωσιακά ευρήματα, μεταξύ των οποίων ξίφη και εγχειρίδια με δερμάτινες θήκες, πλήθος σφραγιδόλιθων, βαρύ περιδέραιο από Βαλτικό ήλεκτρο, καθώς και ένα από τα μεγαλύτερα σωζόμενα ξίφη της μυκηναϊκής εποχής.

Πηγές

Εκτός από την πηγή στην Αγία Σωτήρα, υπάρχουν δυο ακόμα πηγές στην περιοχή, η πηγή του Πέρα χωριου και η πηγη στον Άγιο Κωνσταντίνο, περίπου 500 μέτρα η πρώτη και 1 χιλιόμετρο η άλλη βορειοδυτικά. Πολυάριθμοι αγωγοί νερού παρέχουν άρδευση στην περιοχή από δεξαμενές κοντά στην Αγία Σωτήρα.

Δείτε επίσης

Βλαχόπουλο Δήμος Πύλου - Νέστορος Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Παπαφλέσσα

Παραπομπές

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985). Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Fariba Zarinebaf, John Bennet, Jack L. Davis, "A Historical and Economic Geography of Ottoman Greece: The Southwestern Morea in the 18th Century", "Hesperia", supplement 34, American School of Classical Studies at Athens, Athens 2005, ISBN 0876615345, ISBN 9780876615348. Σπυρίδων Μαρινάτος, ΠAE 1953, σελ. 249-250. Σπυρίδων Μαρινάτος, ΠAE 1956, σελ. 203-206. Σπυρίδων Μαρινάτος, ΠAE 1957, σελ. 118-120. Γεώργιος Στ. Κορρές, ΠAE 1976, σελ. 281-282. Γεώργιος Στ. Κορρές, ΠAE 1977, σελ. 230.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Πύλου - Νέστορος, από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος. "Μεταμόρφωση Μεσσηνία: Ένα σημαντικό Βυζαντινό κέντρο, 31/10/2014, από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "Αριστομένης ο Μεσσήνιος". "Μυρσινοχώρι Μεσσηνία: Προϊστορικός οικισμός και τάφοι", 04/08/2013, "Μυρσινοχώρι: Οι ανασκαφές Μαρινάτου", 18/11/2016 και Μυρσινοχώρι: Ο Μεσοελλαδικός τύμβος Καλογεροπούλου", 28/12/2016, από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "Αριστομένης ο Μεσσήνιος". Μεταμόρφωση Μεσσηνίας, ιστοσελίδα του ηλεκτρονικού περιοδικού με Νέα, Ειδήσεις και σχόλια από την Μεταμόρφωση και ευρύτερα από τον Δήμο Πύλου-Νέστορος (επιμέλεια: Βασίλης Μανιάτης). Μεταμόρφωση Μεσσηνίας. "Μεσσηνία - Μεταμόρφωση. Γιορτή Ντομάτας και Κρεμμυδιού", 30/07/2013, από την ιστοσελίδα: "natura Hellas".