Η Χωματάδα, αναφερόμενη παλαιότερα και ως οι Χωματάδες, είναι οικισμός κοντά στην Πύλο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Πύλου - Νέστορος, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Η Χωματάδα βρίσκεται περίπου 10,5 χιλιόμετρα προς τα νοτιοανατολικά της Πύλου, περίπου 12 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από την Μεθώνη και περίπου 33 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από την Κορώνη. Έχει υψόμετρο 168 μέτρα και απέχει 8 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους και 20 περίπου χιλιόμετρα από τον Μεσσηνιακό κόλπο. Κοντά στη Χωματάδα, προς τα ανατολικά της, βρίσκεται η Καλλιθέα σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων, προς τα νότιά της βρίσκονται τα Περιβολάκια σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων επίσης, προς τα δυτικά της η Πήδασος σε απόσταση 2,5 περίπου χιλιομέτρων και προς τα βορειοδυτικά της τα Βοζικέικα και ο Κυνηγός σε απόσταση 5 και 6 περίπου χιλιομέτρων αντίστοιχα.

Ιστορία

Το χωριό έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας, της Μεθώνης και της ευρύτερης περιοχής της Πυλίας. Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου.

Β΄ Ενετοκρατία

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας αναφερόταν ως η Χωματάδα (Comatala ή Gomatadha). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το χωριό Χωματάδα (Gomatadha), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Μεθώνης (Territorio di Modon), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης). Με βάση την ενετική απογραφή Corner του 1689, το χωριό είχε 2 κατοίκους. Κατά καιρούς το χωριό αναφέρεται σε διάφορες βιβλιογραφικές πηγές και ως οι Χωματάδες.

Διοικητική ιστορία

Οι Χωματάδες προσαρτήθηκαν αρχικά στον παλαιό Δήμο Πηδάσσου το 1835. Μόλις 5 χρόνια αργότερα, το 1840, ο οικισμός αποσπάται από τον Δήμο Πηδάσσου και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Μεθώνης, όπου και παρέμεινε ως το 1912 που ο δήμος καταργήθηκε. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Χωματάδες στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Μεθώνης της Επαρχίας Πυλίας με πληθυσμό 53 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Έδρα του Δήμου Μεθώνης τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν η κωμόπολη Μεθώνη. Το χωριό αναφερόταν με την ονομασία οι Χωματάδες, από την επίσημη αναγνώρισή του το 1835 ως το 1879. Με βάση την αναφορά του στην απογραφή του 1879, από τότε μέχρι και το 1927 αναφερόταν ως η Χωματάδα. Το 1912 η Χωματάδα προσαρτάται στην Κοινότητα Μεμεριζίου, με έδρα το Μεμερίζι (σήμερα η Καλλιθέα). Στην Κοινότητα Μεμεριζίου προσαρτήθηκαν επίσης οι οικισμοί Αραπόλακκα, Νταούτι (καταργήθηκε το 1920 και ο νεότερος οικισμός Δαούτι, που το διαδέχτηκε μετονομάσθηκε το 1928 σε Περιβολάκια) και Γάμος (καταργήθηκε το 1940). Το 1927 οι Χωματάδες αποσπώνται από την Κοινότητα Μεμεριζίου (από το 1928 η κοινότητα αυτή και το χωριό Μεμερίζι μετονομάσθηκαν σε Κοινότητα Καλλιθέας και Καλλιθέα αντίστοιχα) και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Χωματάδων. Από το 1927 ως το 1940 το χωριό αναφέρεται επίσημα, με την αρχική του ονομασία, ως οι Χωματάδες και η κοινότητά του ως η Κοινότητα των Χωματάδων, ενώ από το 1940 μέχρι σήμερα η επίσημη ονομασία του είναι και πάλι η Χωματάδα. Στην Κοινότητας Χωματάδας προσαρτάται το 1970 και ο οικισμός Περιβολάκια, ο οποίος αποσπάσθηκε από την Κοινότητα Ευαγγελισμού. Το χωριό παρέμεινε ως οικισμός της ομώνυμης κοινότητας, από το 1927 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», η Χωματάδα και τα Περιβολάκια υπήχθησαν στον κατηργημένο Δήμο Πύλου, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Χωματάδα ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Κορώνης, Μεθώνης, Παπαφλέσσα, Πύλου, Νέστορος και Χιλιοχωρίων. Η Χωματάδα σήμερα είναι η έδρα της Τοπικής Κοινότητας της Χωματάδας του Δήμου Πύλου-Νέστορος, στην οποία υπάγεται και ο οικισμός των Περιβολακίων.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2021, έχει 221 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες. Το καλοκαίρι και το Πάσχα ξεπερνάει τους 280 κατοίκους. Η ηθοποιός Σοφία Πανάγου είναι από την Χωματάδα.

Κτίρια

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια υπάρχει το παλαιό Δημοτικό Σχολείο, το οποίο λειτούργησε για πρώτη φορά το 1933 και η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, ο οποίος χτίστηκε μεταξύ 1850 και 1887 (Ανακαινίστηκε το 2017) και υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας, καθώς και οι εκκλησίες του Αγίου Αθανασίου και του Αγίου Ιωάννη. Επίσης έχει ένα ιατρείο που δεν χρησιμοποιείται πλέων (2021)

Δείτε επίσης

Πύλος Δήμος Πύλου - Νέστορος Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Πύλου

Παραπομπές

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985). Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Πύλου - Νέστορος, από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος.