Το Χαλαζόνι ή Χαλαζόνιον (επίσημη ονομασία) ή Χαλαζώνι (συνηθισμένη ονομασία), είναι οικισμός κοντά στα Φιλιατρά και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Το χωριό βρίσκεται περίπου 2,5 χιλιόμετρα προς τα ανατολικά, από τη διασταύρωση, που ξεκινά από την εθνική οδό ανάμεσα στην Κυπαρισσία και τα Φιλιατρά, σε υψόμετρο 106 μέτρα και απέχει 4 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Απέχει περίπου 11,5 χιλιόμετρα από την Κυπαρισσία και περίπου 4,5 χιλιόμετρα από τα Φιλιατρά.

Ιστορία

Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή του Δήμου Τριφυλίας, το χωριό άλλαξε, κατά το διάστημα της ιστορίας του, τέσσερις (4) φορές τοποθεσία. Η αρχική θέση του βρισκόταν στο κτήμα Σωτηρόπουλου, κοντά στον Αγρίλη, αλλά οι κάτοικοι του χωριού, λόγω των συχνών επιθέσεων από κουρσάρους, αναγκάστηκαν να μεταφερθούν 200-300 μέτρα πάνω από την εθνική οδό (προς τα ανατολικά), κοντά στα Διπόταμα. Η τοποθεσία αυτή λέγεται Κάτω Χωριό. Στη συνέχεια, για τους ίδιους λόγους αυτοπροστασίας, έγινε και νέα μετακίνηση σε θέση 300 μέτρα πιο νότια του σημερινού χωριού στην τοποθεσία Παλιοχώρι, ενώ μεταγενέστερα έγινε η τελευταία μεταστέγαση και διαμορφώθηκε το χωριό, στην τοποθεσία που βρίσκεται σήμερα. Υπάρχει επίσης τοπική παράδοση, που θέλει τις δυο τοποθεσίες Κάτω Χωριό και Παλιοχώρι να οικίστηκαν ταυτόχρονα. Στην περιοχή του οικισμού διασώζονται διάφορα κατάλοιπα των παλιότερων οικισμών, τα θεμέλια εκκλησίας του Αγίου Νικολάου και τάφοι, σύμφωνα με μια πρόχειρη ανασκαφή, την οποία έκανε ο Γεώργιος Συρεκέλας. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές, για την ονομασία του χωριού. Σύμφωνα με μια πρώτη εκδοχή ίσως προέρχεται από τις λέξεις «καλή + ζώνη» (είτε με την έννοια της προστασίας από τους πειρατές, είτε με την έννοια της εύπορης περιοχής) οι οποίες παραφθάρηκαν και έγινε «Χαλαζώνη > Χαλαζώνι», ενώ σύμφωνα με μια δεύτερη εκδοχή ίσως από τις λέξεις «χαλασμένη + ζώνη» (λόγω των αλλαγών τοποθεσίας) και τέλος σύμφωνα με μια τρίτη εκδοχή ίσως προέρχεται από το επώνυμο κάποιου κατοίκου ονομαζόμενου «Χαλαζωνίτης». Η παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Χαλαζώνιον, αλλά αναφέρεται και ως Χαλαζόνιον τουλάχιστον από το 1835. Πάντως το χωριό συναντάται με παρόμοιες ονομασίες και σε προγενέστερες βιβλιογραφικές πηγές-αναφορές. Ο οικισμός αναφέρεται, σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το Χαλαζώνιον (Calasoni), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης). Ο οικισμός του Χαλαζονίου προσαρτήθηκε στον παλαιό Δήμο Εράνης το 1835. Το Χαλαζόνι αναφέρεται, το 1853 στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή ως χωριό του Δήμου Εράνης της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 119 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Το 1899 μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας, για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας, ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Το 1912 αποσπάται από τον Δήμο Εράνης και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Χαλαζονίου, στην οποία εντάσσεται και ο οικισμός Καναλουπού, ο οποίος παρέμεινε ως το 1919, που αποσπάται από την κοινότητα και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Καναλουπούς (αργότερα, το 1956, ο οικισμός και η κοινότητα Καναλουπούς μετονομάσθηκαν σε Πλάτη και Κοινότητα Πλάτης, αντίστοιχα). Το Χαλαζόνι παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας, από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Φιλιατρών, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 154 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται σε διάφορες αγροτικές εργασίες.

Κτίρια και αξιοθέατα

Εκτός από τις κατοικίες, υπάρχει το παλαιό δημοτικό σχολείο, το οποίο στεγάζει το γραφείο του Τοπικού Συμβουλίου και το Αγροτικό Ιατρείο, το παλιό κοινοτικό κτίριο και τα δυο παραδοσιακά καφενεία, στην κεντρική πλατεία, όπου ανάμεσά τους βρίσκεται ο γέρικος πλάτανος του χωριού. Η εκκλησία του χωριού είναι ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωγίου, ενώ επισκέψιμο είναι και το ανακαινισμένο εκκλησάκι του Σωτήρος, (Αγιά Σωτήρα) στα βόρεια του χωριού, που υπάγονται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας. Στα αξιοθέατα του οικισμού περιλαμβάνονται προς τα βόρεια, στη περιοχή του ρέματος Δέση και τον δρόμο για τα Μεσοράχια, τα απομεινάρια των Χαλαζωνίτικων νερόμυλων (Νερόμυλοι του Χρόνη), οι οποίοι λειτουργούσαν το καλοκαίρι μόνο την νύχτα, με νερό που ερχόταν από την Καναλουπού, ενώ με το ίδιο νερό ποτιζόταν στη συνέχεια και ο κάμπος του Χαλαζoνίου. Προς τα νότια, προς το ρέμα Σκατέλο και ανάμεσα στο νέο και το παλαιό χωριό, βρίσκεται το παλιό πηγάδι, από το οποίο γινόταν υδροληψία, από τους κατοίκους του χωριού, ως περίπου το 1885, που κατασκευάστηκε η δεξαμενή του Χαλαζoνίου. Στο χωριό έχει την έδρα του και ο "Σύλλογος των Απανταχού Χαλαζωνιτών".

Αυτοδιοικητική ιστορία

Πρόεδροι της Κοινότητας διετέλεσαν οι:

1979-82: Θεόδωρος Λάνος 1983-90: Άγγελος Καλογερόπουλος 1991-94: Παύλος Λάνος 1995-98: Χαράλαμπος Καλογερόπουλος ...

2007- 22 Νοεμβρίου 2020 Διονύσιος Ι. Τσούλος (1938-2020). Πέθανε εν ενεργεία σε ηλικία 82 ετών.

Δείτε επίσης

Φιλιατρά Δήμος Τριφυλίας Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Φιλιατρών

Παραπομπές

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985). Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Τριφυλίας, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας. Χαλαζώνι Μεσσηνίας Αρχειοθετήθηκε 2016-11-11 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.chalazoni.gr