Ο Ρωμανός είναι οικισμός κοντά στην Πύλο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Πύλου - Νέστορος, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Ο Ρωμανός βρίσκεται περίπου 15 χιλιόμετρα προς τα βορειοδυτικά της Πύλου και περίπου 10,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από τη Χώρα. Έχει υψόμετρο 21 μέτρα και απέχει μερικές εκατοντάδες μέτρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Κοντά στον Ρωμανό, προς τα βορειοανατολικά του, βρίσκεται η Τραγάνα και προς τα νότιά του το Πετροχώρι σε απόσταση 1,5 περίπου χιλιομέτρων και τα δυο χωριά αντίστοιχα.

Ιστορία

Το χωριό έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής της Πυλίας. Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου.

Αρχαιολογικές ανασκαφές στον Ρωμανό

Οι πρώτες διερευνητικές αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή του Ρωμανού, του Πετροχωρίου και της Τραγάνας, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Πυλίας, (η οποία θεωρείται συνολικά ως η περιοχή στην οποία εκτεινόταν το βασίλειο της αρχαίας Πύλου, την εποχή του Νέστορα), ξεκίνησαν την περίοδο 1909-1912 από τους αρχαιολόγους Ανδρέα Σκιά και Κωνσταντίνο Κουρουνιώτη. Το 1939 άρχισαν τις τακτικές ανασκαφές ο Κ. Κουρουνιώτης σε συνεργασία με την αμερικανική αποστολή, υπό τον καθηγητή Carl W. Blegen, οι οποίες διακόπηκαν λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ανασκαφές ξανάρχισαν το 1952, με εκπρόσωπο της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας τον Σπυρίδωνα Μαρινάτο, του οποίου η ανασκαφική περίοδός του στη Μεσσηνία, επί μια περίπου 15ετία (μεταξύ 1952 και 1966) θεωρείται από τους σύγχρονους ερευνητές και ως η κυριότερη και διαρκέστερη προσφορά του στη μυκηναϊκή αρχαιολογία. Οι αρχαιολόγοι διαμοιράστηκαν το αρχαιολογικό έργο και καθώς ο καθηγητής Carl William Blegen και η ομάδα του ανέλαβε τις ανασκαφές στο Ανάκτορο του Νέστορα, στη θέση Εγκλιανός, ο Σπυρίδωνας Μαρινάτος ανέλαβε τους τάφους και τους οικισμούς στην ευρύτερη περιοχή του ανακτόρου, αλλά και οπουδήποτε αλλού υπήρχαν λείψανα του μυκηναϊκού πολιτισμού, όπως οι θολωτοί τάφοι στον Κακόβατο και στην Τραγάνα. Τις δεκαετίες 1970 και 1980 ακολούθησαν νεότερες έρευνες από τον Γεώργιο Κορρέ. Βορειοδυτικά του Ρωμανού, κατά τη διάρκεια εργασιών, οι οποίες γίνονταν τότε για την ανέγερση της ξενοδοχειακής μονάδας του Costa Navarino – Navarino Dunes και του γηπέδου γκολφ του ξενοδοχείου, ανασκάφηκαν, υπό την επίβλεψη της ΛΗ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας και με δαπάνες της εταιρείας ΤΕΜΕΣ, μεταξύ των ετών 2007-2010, εκτεταμένος Πρωτοελλαδικός οικισμός, εργαστήριο χαλκού, μυκηναϊκός θολωτός τάφος, διάφοροι άλλοι τάφοι και οικίες των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων, πρώιμος Αρχαϊκός Ναός, καθώς και διάφορες οικιστικές εγκαταστάσεις των ελληνιστικών χρόνων.

Πρωτοελλαδικός οικισμός Ρωμανού

Νότια από τον ποταμό Σέλα, πάνω σε ύψωμα βρίσκεται ο εξαιρετικά εκτεταμένος πρωτοελλαδικός οικισμός του Ρωμανού (ΠΕ Ι/ΙΙ και ΠΕ ΙΙ), ο οποίος σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα γνωστά ανασκαφικά δεδομένα καλύπτει μια έκταση τουλάχιστον 40 στρεμμάτων και μπορεί να θεωρηθεί ως ο μεγαλύτερος έως τώρα εξερευνημένος οικισμός της ΠΕ ΙΙ περιόδου στη Μεσσηνία. Η οικοδομική δομή του οικισμού, περιλάμβανε ευρύχωρες κατοικίες, με ορθογώνια κάτοψη και προσανατολισμό από νοτιοδυτικά προς βορειοανατολικά, ενώ στην περιοχή του διακρίνονται δρόμοι, πηγάδια με λίθινη επένδυση, εργαστήρια, αποθήκες, οικίες, καθώς και μία θέση, η οποία πολύ πιθανόν να συνδέεται με τελετές ή γιορτές στο πλαίσιο κάποιας λατρείας.

Εργαστήριο Χαλκού

Ένα από τα σημαντικά κτίρια του οικισμού, που αποκαλύφθηκε το 2007, ήταν εργαστήριο για την επεξεργασία χαλκού, (τήξη και περεταίρω επεξεργασία του μέταλλου), το οποίο αποτελεί και τη μοναδική ως σήμερα εγκατάσταση της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, δηλαδή της 3ης χιλιετίας π.Χ., για την Πελοπόννησο. Ιδιαίτερα σημαντικό επίσης είναι ότι ο αρχικός σχεδιασμός του εργαστηρίου, έγινε αποκλειστικά για τη χρήση του ως Εργαστήριο Χαλκού. Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Jörg Rambach, υπεύθυνο των ανασκαφών στην περιοχή του Ρωμανού: «Από τις προσεκτικές παρατηρήσεις μας στον συγκεκριμένο χώρο διαπιστώθηκε η προνοητικότητα με την οποία κτίστηκε το εργαστήριο αυτό, προκειμένου να υπάρξει απόλυτη εκμετάλλευση των καιρικών συνθηκών και ιδιαίτερα της κατεύθυνσης του ανέμου, για την καλύτερη απόδοση της φωτιάς και την εξασφάλιση των απαραίτητων συνθηκών θερμοκρασίας στην επεξεργασία του χαλκού. Στο σημείο της τήξης του χαλκού βρέθηκαν, ανάμεσα στη στάχτη και στα κομμάτια από κάρβουνο, αρκετά τμήματα σκωρίας χαλκού καθώς και θραύσματα από πήλινες χοάνες με κολλημένα λείψανα σκωρίας χαλκού στις εσωτερικές πλευρές τους». Σε άλλο χώρο του εργαστηρίου χαλκού, σύμφωνα με τον ίδιο αρχαιολόγο, «γινόταν και επεξεργασία οψιδιανού, όπως μαρτυρούν οι εκατοντάδες εργαλείων, θραυσμάτων και πυρήνων οψιδιανού, που βρέθηκαν εκεί».

Μυκηναϊκός θολωτός τάφος

Στον ίδιο αρχαιολογικό χώρο εξερευνήθηκε και μυκηναϊκός θολωτός τάφος, συλημένος από την αρχαιότητα. Πρόκειται για έναν πολύ πρώιμο θολωτό τάφο, με βραχύ στόμιο-διάδρομο με είσοδο σφραγισμένη με αργούς λίθους. Η χρήση του, σύμφωνα με τα ευρήματα, εκτιμάται στην ΥΕ Ι περίοδο, δηλαδή μεταξύ του 1600 π.Χ. και του 1550 π.Χ. Παρά τη σύλησή του ο τάφος είχε ενδιαφέροντα ευρήματα, όπως σφαιρική χάλκινη πυξίδα με πώμα και χάλκινη τριχολαβίδα.

Αρχαϊκό ιερό στις όχθες του ποταμού Σέλα

Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στην περιοχή του Ρωμανού ανακαλύφθηκε επίσης παραποτάμιο ιερό - ναός της αρχαϊκής περιόδου (600-500 π.Χ.), στις όχθες του ποταμού Σέλα. Ο ναός αυτός, διαστάσεων 17 Χ 6,4 μέτρα, είχε θεμέλια από ψαμμόλιθο, ανωδομή από πλίνθους και στεγαζόταν με ξύλινη στέγη με κεραμοσκεπή και ακροκέραμα λακωνικού τύπου. Αν και δεν βρέθηκε βάθρο λατρευτικού αγάλματος, εικάζεται ότι ήταν μάλλον αφιερωμένος, είτε στη θεά Αρτέμιδα, σύμφωνα με τους ανασκαφείς, είτε στη θεά Αθηνά, είτε στην Πότνια Θηρών. Η ανακάλυψη του ναού είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς δεν υπάρχει άλλος πρώιμος αρχαϊκός ναός στη Μεσσηνία, αν και δημιουργεί ερωτηματικά, αφού σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, κτίστηκε σε μια περίοδο όπου η Μεσσηνία ήταν υποταγμένη στους Σπαρτιάτες. Όλα δείχνουν ότι καταστράφηκε από πυρκαγιά.

Διοικητική ιστορία

Το Ρωμανού ή ο Ρωμανός προσαρτήθηκε αρχικά στον παλαιό Δήμο Κορυφασίου το 1835, με έδρα την Ίκλενα (σήμερα η Ίκλαινα). Μόλις 5 χρόνια αργότερα, το 1840, ο οικισμός αποσπάται από τον Δήμο Κορυφασίου, ο οποίος καταργήθηκε τότε και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Πύλου, ή Δήμο Πυλίων, όπως αναφερόταν τότε, όπου και παρέμεινε ως το 1912 που ο δήμος καταργήθηκε. Το χωριό, τουλάχιστον από το 1844 ως το 1940 αναφερόταν επίσημα ως το Ρωμανού. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Ρωμανού στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Πύλου της Επαρχίας Πυλίας με πληθυσμό 149 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Έδρα του Δήμου Πύλου τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν η κωμόπολη της Πύλου, (Νεόκαστρον) και Καλύβια. Το 1912 το Ρωμανού προσαρτάται στην Κοινότητα Οσμάναγα, με έδρα το Οσμάναγα (σήμερα το Κορυφάσιο). Στην ίδια κοινότητα προσαρτήθηκαν επίσης οι οικισμοί Πετροχώρι και Πισάσκι. Το 1915 το χωριό Οσμάναγα και η Κοινότητα Οσμάναγα μετονομάσθηκαν σε Κορυφάσιο και Κοινότητα Κορυφασίου αντίστοιχα. Από το 1940 ως σήμερα το χωριό αναφέρεται επίσημα ως ο Ρωμανός. Το 1949 το χωριό αποσπάται από την Κοινότητα Κορυφασίου και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Ρωμανού, στην οποία προσαρτάται και το Πετροχώρι. Το χωριό παρέμεινε ως έδρα και οικισμός της Κοινότητας Ρωμανού, από το 1949 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στην τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», ο Ρωμανός υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Νέστορος, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» ο Ρωμανός ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Κορώνης, Μεθώνης, Παπαφλέσσα, Πύλου, Νέστορος και Χιλιοχωρίων. Ο Ρωμανός σήμερα είναι έδρα της Τοπικής Κοινότητας του Ρωμανού του Δήμου Πύλου-Νέστορος, στην οποία υπάγεται επίσης και το Πετροχώρι.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 290 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες, καθώς και με τον τουρισμό.

Κτίρια-αξιοθέατα

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια υπάρχει η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός της Αγίας Τριάδας, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας. Πέριξ του οικισμού υπάρχουν επίσης αγροικίες και εξοχικά, ενώ στην ευρύτερη περιοχή του χωριού, υπάρχουν διάφορες μεγάλες και μικρές τουριστικές εγκαταστάσεις και ξενοδοχεία, με ενοικιαζόμενα δωμάτια-διαμερίσματα. Σημαντικό αξιοθέατο του χωριού επίσης είναι η παραλία του, η Παραλία του Ρωμανού, η οποία βρίσκεται στα δυτικά του.

Παραλία του Ρωμανού

Σε απόσταση περίπου 15,5 χιλιομέτρων, προς τα βορειοδυτικά της Πύλου βρίσκεται η Παραλία του Ρωμανού, η οποία αποκαλείται από τους κατοίκους της περιοχής και Γλυφαδάκι. Διαθέτει «χρυσή» αμμώδη ακτή και θεωρείται από τους κατοίκους και τους τουρίστες της περιοχής, ως μια εξαιρετική επιλογή για επισκέπτες οι οποίοι θέλουν να κολυμπήσουν σε πεντακάθαρα γαλανά νερά και να απολαύσουν, με ελεύθερη παραμονή ή με οργανωμένη υποδοχή μια από τις παραλίες στα δυτικά του νομού.

Δείτε επίσης

Πύλος Χώρα Δήμος Πύλου - Νέστορος Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Νέστορος

Παραπομπές

Πηγές

Σπυρίδων Μαρινάτος, "Ανασκαφαί Μεσσηνίας 1952-1966", επιμέλεια: Σπύρος Ιακωβίδης, εκδότης: Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, σειρά: Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 292, Αθήνα 2014, ISBN 978-618-5047-12-2, Τραγάνα, σελ. 118-132. Jörg Rambach, «Οι σωστικές ανασκαφές στη θέση Π.Ο.Τ.Α. Ρωμανού - Costa Navarino-Navarino Dunes 2007-2010. Ρωμανός Πυλίας, Νέα στοιχεία κατοίκησης από την Πρωτοελλαδική έως την Ελληνιστική Εποχή», Όριον, τ. 27, Φεβρουάριος 2011. Jörg Rambach, "Σωστικές ανασκαφές στην Π.Ο.Τ.Α. Ρωμανού 2007-2011", 22/10/2012 και Ξένη Αραπογιάννη, "Σωστικές ανασκαφές στην Π.Ο.Τ.Α. Ρωμανού 2007-2011 (Μέρος Β΄)", 05/11/2012, από την ιστοσελίδα: www.archaiologia.gr του περιοδικού "Αρχαιολογία". Αρχαιολογικό Μουσείο Πύλου, «Μικρός Οδηγός: στα ίχνη της Πύλου», επιμέλεια: Μαρία Κυλάφη, έκδοση: Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Πύλος 2018, ενότητες: "3. Στον ποταμό Σέλα", σελ. 8 και "5. Στα παλαιότερα ίχνη της ανθρώπινης δραστηριότητας", σελ. 9.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Πύλου - Νέστορος, από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος. Ρωμανός Μεσσηνίας: Αρχαϊκός ναός και κατοίκηση Ελληνιστικών χρόνων, 15/09/2013 και Ρωμανός Μεσσηνία: Πρωτοελλαδικός οικισμός, Θολωτός τάφος και ευρήματα εποχής Σιδήρου, 15/09/2013, από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "Αριστομένης ο Μεσσήνιος". Ρωμανός, από την ιστοσελίδα: repository.pylia.gr