Έχει παραληφθεί ότι από το 1997 μέχρι το 2000 ήταν πρωτεύουσα του Δήμου Τριπύλης.

Το Ραπτόπουλο ή Ραφτόπουλο αναφερόμενο επίσημα ως το Ραπτόπουλον και παλαιότερα ως το Ραυτόπουλον, είναι ορεινός οικισμός κοντά στην Κυπαρισσία και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Το Ραπτόπουλο βρίσκεται περίπου 21 χιλιόμετρα προς τα νοτιοανατολικά της Κυπαρισσίας στον επαρχιακό δρόμο που ενώνει την Κυπαρισσία με την Μεσσήνη, ανάμεσα στα χωριά Ροδιά (παλαιότερα Λεντεκάδα) και Λυκουδέσι, από τα οποία απέχει περίπου 3,5 χιλιόμετρα νοτιότερα και 4 χιλιόμετρα βορειότερα αντίστοιχα. Έχει υψόμετρο 544-550 μέτρα και απέχει 21 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους.

Ιστορία

Αρχαιότητα

Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου. Στην ευρύτερη περιοχή της Τριπύλης είχε τα κοπάδια του, αλλά και τους «δρυοκόπους» (ξυλοκόποι για τις δρύες, ξύλο κατάλληλο για τα πλοία). Σε μικρή απόσταση είναι οι αρχαιολογικοί χώροι της Μουριατάδας (πιθανώς της αρχαίας Αμφιγένειας) και της Περιστεριάς στη διαδρομή Ραπτόπουλο – Κυπαρισσία. Το ίδιο το χωριό, το οποίο είναι χτισμένο στην πλαγιά του βουνού, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Τριφυλίας και της ευρύτερης περιοχής της Τριπύλης. Δυο ρέματα χωρίζουν το χωριό σε γειτονιές, το «Ξερολάγκαδο» και τα «Κανάλια». Σύμφωνα με την επίσημη άποψη του Δήμου Τριφυλίας, αλλά και την τοπική παράδοση, πιθανώς οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού να προέρχονταν από την Αγορέλιτσα (σήμερα το Αμπελόφυτο). Η δεύτερη παράλληλη ονομασία του χωριού ήταν Καρυοπούλα, όνομα που διατήρησε μέχρι και το 1959, όταν συνεχίστηκε η κύρια και επίσημη ονομασία ως το Ραπτόπουλον (από το «Ράπτης» και όχι «Ράφτης»). Η συνηθισμένη αναφορά από τον πληθυσμό της ευρύτερης περιοχής, για το χωριό, όμως, είναι η αναφορά ως το Ραφτόπουλο (π.χ. «Πάμε στο Ραφτόπουλο» κ.λπ.).

Ενετοκρατία

Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Ραφτόπουλο (Raftopullo). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το Ραφτόπουλο (Raftopullo), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης). Το Ραφτόπουλο, αναφερόταν ως Raftopolo, στην απογραφή Grimani του 1700 και ως Rastepulo στην απογραφή Pacifico/Alberghetti του 1704.

Νεότερη ιστορία

Επίσης το χωριό αναφερόταν τον 19ο αιώνα ως Raphtopoulou σύμφωνα με τον Pouqueville το 1815 και Phaphtopoulou σύμφωνα με την απογραφή του 1829, που έγινε από την «επιστημονική αποστολή του Μοριά» (Mission scientifique de Morée), η οποία ήταν τμήμα της γαλλικής αποστολής με την ονομασία Εκστρατεία του Μοριά (Expédition de Morée), η οποία ήταν αποστολή εκστρατευτικού σώματος 13.000-15.000 ανδρών, υπό την αρχηγία του Νικολάου - Ιωσήφ Μαιζώνος στην Πελοπόννησο, μεταξύ των ετών 1828 και 1833. Υπάρχουν επίσης αναφορές του χωριού και ως Ραυτόπλου ή ως Ραφτόπουλον ή ως το Ραυτοπούλου. Το Ραυτόπουλο προσαρτήθηκε και έγινε έδρα στον παλαιό Δήμο Τριπύλης το 1835. Το 1840 το Σελά (σήμερα ο Σελλάς) ορίζεται αυτό ως έδρα του Δήμου Τριπύλης και παρέμεινε ως το 1843, όταν μεταφέρθηκε η έδρα του δήμου στον οικισμό της Σαρακινάδας (ή Σαρακηνάδας, σήμερα το Κρυονέρι, της δημοτικής ενότητας Αετού). Το χωριό αναφέρεται, το 1853 επίσης σαν Ραυτοπούλου στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή και ως χωριό του Δήμου Τριπύλης της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 423 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Ως έδρα του δήμου τότε αναφερόταν η Σαρακινάδα. Σύμφωνα με την απογραφή του 1861 το Σελά ήταν και πάλι τότε έδρα του δήμου με 279 κατοίκους. Λίγο αργότερα η έδρα του δήμου μεταφέρεται και πάλι στην Σαρακινάδα, ενώ το 1876 μεταφέρεται από αυτήν στον οικισμό Ραυτόπουλον, όπως επιβεβαιώνεται και από την απογραφή του 1879. Το Ραυτόπουλον παρέμεινε έδρα του παλαιού Δήμου Τριπύλης ως το 1912, που αυτός καταργήθηκε. Το 1899 μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας, για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας, ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Το 1912 το Ραυτόπουλον προσαρτάται και γίνεται έδρα στην Κοινότητα Ραυτοπούλου. Το 1927 αποσπάται από την Κοινότητα Λιχουδεσίου ή Λυκουδεσίου που είχε έδρα το Λιχουδέσι ή Λυκουδέσι, και προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Ραυτοπούλου και η Ασούτενα η οποία λίγο αργότερα, το 1928, μετονομάσθηκε σε Παληά Βρύση και στη συνέχεια, από το 1940, σε Παλαιά Βρύση. Το 1940 επίσης το όνομα του Ραυτόπουλου και της κοινότητας διορθώνεται σε Ραπτόπουλον και Κοινότητα Ραπτοπούλου αντίστοιχα. Το Ραπτόπουλο παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας, από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, μαζί με την Παλαιά Βρύση στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», υπήχθησαν στην κατηργημένη Κοινότητα Τριπύλας, ως το 2010. Η Κοινότητα Τριπύλας μετονομάσθηκε επίσημα, το 2006, σε Κοινότητας Τριπύλης και καταργήθηκε στα τέλη του 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» το Ραπτόπουλον ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Το Ραπτόπουλον σήμερα είναι η έδρα της Τοπικής Κοινότητας του Ραπτοπούλου του Δήμου Τριφυλίας, στην οποία υπάγεται και ο οικισμός της Παλαιάς Βρύσης.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 76 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται με την κτηνοτροφία, καθώς και σε διάφορες αγροτικές εργασίες.

Κτίρια - αξιοθέατα - εκδηλώσεις

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια ιδιαίτερη σημασία έχει το παλαιό Δημοτικό Σχολείο, αφενός αρχιτεκτονικά και αφετέρου ιστορικά. Επίσης στα σημαντικά κτίρια και αξιοθέατα του χωριού περιλαμβάνεται το Παραδοσιακό Λιοτρίβι στην τοποθεσία Βουλιαγμένη του χωριού, στο οποίο πραγματοποιούνται ενέργειες με σκοπό την μετατροπή του σε Μουσείο.

Εκκλησίες

Υπάρχουν επίσης οι δυο εκκλησίες του χωριού, η παλαιότερη εκκλησία του Αγίου Νικολάου (εορτασμός 6η Δεκεμβρίου) και η νεότερη εκκλησία των Αγίων Αναργύρων (Κοσμά και Δαμιανού, από την Ρώμη, εορτασμός 1η Ιουλίου), οι οποίες υπάγονται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας:

Εκκλησία του Αγίου Νικολάου: Κτίστηκε περί το 1418 με πελεκητή πέτρα. Το τέμπλο της εκκλησίας είναι ξυλόγλυπτο και φυλάσσεται στο γυναικωνίτη του ναού. Εκκλησία των Αγίων Αναργύρων: Κτίστηκε περί το 1880 και είχε ως πρώτο εφημέριό της τον ιερομόναχο Ευγένιο Καρυώτη, ο οποίος μετακλήθηκε από το Μοναστήρι της Σκαφιδιάς της Ηλείας.

Πανηγύρι

Την ημέρα του εορτασμού των Αγίων Αναργύρων, την 1η Ιουλίου, ο Σύλλογος των Απαταχού Ραυτοπουλαίων, που ιδρύθηκε το 1981 και αναγνωρίστηκε το 1983, διοργανώνει το ετήσιο πανηγύρι του χωριού με χορούς και μουσική, κατά τη διάρκεια του οποίου, διατίθενται ψητή γουρνοπούλα, καθώς και διάφορα τοπικά εδέσματα.

Δείτε επίσης

Κυπαρισσία Δήμος Τριφυλίας Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Κοινότητα Τριπύλης

Παραπομπές

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985). Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Αναστάσιος Αθ. Παναγιωτόπουλος, Μεσαιωνικής Μεσσηνίας ιστορικογεωγραφικά και Κοντοβουνίων οικιστικά, Αναστατικές Εκδόσεις Δ. Ν. Καραβία, Αθήνα 2007, ISBN 978-960-258-103-2. Η εργασία αυτή πρωτοπαρουσιάστηκε περιληπτικά, υπό μορφή διάλεξης, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Ε.Μ.Π. στις 10 Ιουλίου 2003, με επιβλέπουσα καθηγήτρια την Αικατερίνη Δημητσάντου-Κρεμέζη. Στην έντυπη μορφή της, προδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ιστορικογεωγραφικά», τόμος 10ος, Αθήνα 2004, σελ. 9-105. Η έκδοση του 2007 αποτελεί ανεξάρτητη αναδημοσίευση της αρχικής έκδοσης. Αναδημοσίευση σε ιστοσελίδα: Αναστάσιος Αθ. Παναγιωτόπουλος, Μεσαιωνική Μεσσηνία: Ιστορικογεωγραφικά και Κοντοβουνίων οικιστικά, Πύργος Τριφυλίας, 14/03/2007, από την παλαιά-αρχειακή ιστοσελίδα: www.dimos-pylou-nestoros.gr

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Τριφυλίας, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας. Περιοδικό: "Ραυτόπουλο. Η φωνή της Τριπύλης", περιοδική έκδοση του «Συλλόγου των Απανταχού Ραυτοπουλαίων “Η ΜΑΡΤΖΕΝΑ”» (παλαιότερα “Η ΜΑΡΤΖΑΙΝΑ“).