"Όθων Βασιλεύς των Ελλήνων". Η εκκλησία αυτή έχει φτιαχτεί από τους Ψαραίους, τον αδελφό του Γιαννάκη, Δημήτρη και το γιο του Γιαννάκη το Δημήτρη. Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο και υπάρχει και σήμερα, στο προαύλιο της οποίας κάθε χρόνο το Σεπτέμβριο, τελούνται εκδηλώσεις μνήμης για την Μεσσηνιακή Επανάσταση και κατάθεση στεφάνων στο σπίτι του Ήρωά μας. Προτομές του Γιαννάκη Γκρίτζαλη υπάρχουν στο Ψάρι, στην Κυπαρισσία όπου και εκτελέστηκε και στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών. Η συμβολή του Γιαννάκη Γκρίτζαλη στον αγώνα της απελευθέρωσης είναι μεγάλη, ωστόσο το όνομά του δεν έχει πάρει στην ιστορία τη θέση που του αξίζει (όσον αφορά τη διδασκόμενη στα σχολεία ιστορία), γιατί: α) η Μεσσηνιακή Επανάσταση, που επιστέγασε και σηματοδότησε τη δράση και τους αγώνες του Γκρίτζαλη, συνοδεύτηκε από ανθρωποθυσίες, τόσο του ιδίου όσο και του Αναστάση Τζαμαλή. Θα έπρεπε επομένως κάποιοι να απολογηθούν ή και να λογοδοτήσουν γι’ αυτές τις ανθρωποθυσίες και για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, «θάφτηκε» ιστορικά το γεγονός και, κατ’ επέκταση, η γενικότερη προσφορά του Γκρίτζαλη. β) τα κοινωνικά αιτήματα, έχουν διάρκεια στο χρόνο και παρουσιάζουν επανάληψη και ωφέλιμο είναι - από κάθε μορφής κρατούντες σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης - να παραβλέπεται ή και να αποσιωπάται πλήρως η διεκδίκησή τους και κατ’ επέκταση, να υποβαθμίζονται οι πρωτοστατούντες διεκδικητές. γ) ο Γιαννάκης Γκρίτζαλης, ήταν περισσότερο του δέοντος «άτακτος» αφού δεν φρόντισε να επωφεληθεί και να εξαργυρώσει τους αγώνες του με Εθνικές Γαίες (τα παλιά τσιφλίκια των Πασάδων), όπως έκαναν πολλοί άλλοι οπλαρχηγοί. Και οι «άτακτοι», όπως κι όσοι ενοχλούν, καλόν είναι να …φρονηματίζονται, προς παραδειγματισμό, ή και να εξοντώνονται. Ας σημειωθεί ότι ο Γιαννάκης Γκρίτζαλης, είναι ο πρώτος Έλληνας που καταδικάστηκε σε θάνατο, με συνοπτικές διαδικασίες, από έκτακτο στρατοδικείο και εκτελέστηκε. Μια ακόμη θλιβερή πρωτιά του ανδρός. δ) ως γνωστό η ιστορία γράφεται από τους νικητές κι ο Γκρίτζαλης, με βάση «το τελευταίο εκβάν» καταχωρήθηκε στην κατηγορία των ηττημένων. ε) όπως γράφει ο Εμμανουήλ Ροΐδης: «εις τούτον τον τόπον ουδεμία πράξις φιλοπατρίας δεν έμεινεν ατιμώρητος». Ο αγώνας του Γιαννάκη Γκρίτζαλη και των παλικαριών του δίνει το δίδαγμα σε όλους μας και ειδικά στη νέα γενιά ότι η θυσία αποτελεί επιταγή των γενναίων και πως η ήττα ορισμένες φορές αποτελεί ηθική νίκη και ορισμένοι άνθρωποι πεθαίνουν για να ξαναγεννηθούν. Επίσης η ελευθερία δεν έρχεται μόνη της αλλά κατακτιέται με αγώνες, αίμα, με αρετή και τόλμη. Ο Γκρίτζαλης υπήρξε γέννημα μιας αλυσίδας ιστορικών και κοινωνικών γεγονότων και θύμα μιας αλυσίδας προσωπικών και πολιτικών σκοπιμοτήτων. Τέλος ο Γιαννάκης Γκρίτζαλης και ο Μητροπέτροβας δεν ήταν επαναστάτες χωρίς αιτία, γιατί σύμφωνα με την παρακαταθήκη που μας άφησε η αρχαιοελληνική γραμματεία: «Αισχρόν εστί σιγάν της Ελλάδος πάσης αδικουμένης».

Ντάρας Αντώνης

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι το 1780 και πέθανε το 1845. Ήταν συναρχηγός των Ψαραίων Ντρέδων μαζί με τον Γιαννάκη Γκρίτζαλη κατά την έναρξη της επανάστασης. Στις 21 Μαρτίου του 1821, επικεφαλής 150 Ντρέδων, μαζί με τον Γκρίτζαλη θα πιάσουν το Κακόρεμα, για να προστατέψουν τους χριστιανούς της Αρκαδίας από τις σφαγές που ετοιμάζουν οι Τούρκοι. Μετά τη κατάληψη της Αρκαδίας θα μπεί κάτω από τις διαταγές του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και θα λάβει μέρος σε όλες τις μάχες του Μωριά, στο Βαλτέτσι, στη Γράνα, στην άλωση της Τριπολιτζάς, στα Δερβενάκια και στον τρίχρονο αγώνα κατά του Ιμπραήμ. Η παράδοση λέει ότι στην θάνη του, μαζεύτηκαν δύο με τρείς χιλιάδες για να τον αποχαιρετήσουν.

Κόντος Νάσος

Γεννήθηκε περίπου το 1770 στο Άνω Ψάρι και πέθανε το 1840. Είχε καταγωγή από την οικογένεια των Κονταίων, από τις πρώτες που ζήσανε στο Ψάρι. Το 1821 έλαβε μέρος στην νικηφόρα για τους Έλληνες πολιορκία του Νεόκαστρου και την σφαγή του Ναυαρίνου. Στις 10η Αυγούστου 1821, οι ελάχιστοι Τούρκοι διασωθέντες από την σφαγή στάλθηκαν στην Αρκαδία με τη συνοδεία 200 Ντρέδων υπό τους καπετανέους Νάσο Κόντο, Γεώργιο Μεγάλη και Αθανασούλα. Μαζί με τον Δημήτρη Μέλιο και τον Αντώνη Συράκο, ηγήθηκε μικρής ομάδας Ντρέδων, οι οποίοι πολέμησαν στο Μανιάκι στις 20 Μαΐου 1825. Στις 22 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς θα βρεθεί στις Καρυές στο στρατόπεδο των Ελλήνων όπου θα πολεμήσει εναντίων των Αιγυπτιακών στρατευμάτων του Ιμπραήμ. Το 1827 συμμετείχε στην άμυνα των Σουλιμοχωρίων εναντίον του Ιμπρήμ στις μάχες στο Λάπι στις 22 Απριλίου και στο Ψάρι στις 24 Απριλίου. Ο γιός του, Ιωάννης Νασόπουλος, έλαβε μέρος στην Μεσσηνιακή Επανάσταση του 1834.

Συρράκος Αντώνης

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι, άγνωστο πότε και πέθανε το 1863. Άννηκε στη φάρα των Συρακαίων που ήρθαν ως πρόσφυγες στο Ψάρι γλυρω στο 1750, πιθανότατα από την ορεινή Κυνουρία. Έλαβε μέρος σαν οπλαρχηγός στις πολιορκίες του Νεόκαστρου και Παλαιών Πατρών, στις μάχες κατά του Δράμαλη και στην πρώτη μάχη κατά του Ιμπραήμ στο Ναυαρίνο. Στη μάχη αυτή τραυματίστικε και στα δύο χέρια από οβίδα κανονιού με αποτέλεσμα το αριστερό να μείνει παράλυτο. Μετά τον τραυματισμό του αιχμαλωτίστηκε από τους Αιγυπτίους και έμεινε αιχμάλωτος επί δύο χρόνια.

Γκρίτζαλης Γεώργιος

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι το 1793 και ήταν αδελφός του Γιαννάκη Γκρίτζαλη. Πολέμησε σαν αξιωματικός στις πολιορκίες του Νεόκαστρου και Παλαιών Πατρών, στις μάχες των Δερβενακίων και στον τρίχρονο αγώνα κατά του Ιμπραήμ. Επί Καποδίστρια ήταν αξιωματικός στην Εθνική φρουρά. Έλαβε μέρος στην Μεσσηνιακή Επανάσταση του 1834 κάτω από τις διαταγές του αδερφού του.

Γκρίτζαλης Δημήτρης

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι και ήταν αδελφός του Γιαννάκη και του Γιώργη Γκρίτζαλη. Έλαβε μέρος σε όλες τις μάχες του αγώνα, δίπλα στα αδέρφια του και κάτω από τις άμεσες διαταγές του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του οποίου υπήρξε για μεγάλο διάστημα, αρχηγός της σωματοφυλακής του. Επί Καποδίστρια διορίστηκε αρχηγός της πολιτοφυλακής της Αρκαδίας 1831-1832. Προικοδοτήθηκε σαν υπολοχαγός της εθνικής φάλαγγας.

Συρράκος Γεώργιος

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι και ήταν αδελφός του Αντώνη Συρράκου. Διετέλεσε πρωτοπαλίκαρο του περίφημου Ζαχαριά. Γύρισε στο Ψάρι όπου έφτιαξε δικό του μικρό σώμα και συνεργάστηκε με τον Αντώνη Ντάρα. Έλαβε μέρος στις μάχες στο Βαλτέτσι, Γράνα, άλωση Τριπολιτσάς, Δερβενάκια και στον τρίχρονο αγώνα κατά του Ιμπραήμ.

Γκρίτζαλης Κωνσαντίνος

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι και ήταν ο μεγαλύτερος σε ηλικία από τους Γκριτζαλαίους. Έλαβε μέρος σε πάρα πολλές μάχες δίπλα στα αδέλφια του. Επί Καποδίστρια, υπηρέτησε σαν αξιωματικός στην εθνική φρουρά.

Αδαμόπουλος Αθανάσιος

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι. Με την έναρξη του αγώνα κατατάχτηκε στο σώμα του Δημήτρη Παπατζώρη, επικεφαλής ομάδας συγχωριανών του σαν οδηγός στρατιωτών. Σκοτώθηκε στη μάχη στο Νεόκαστρο τον Ιούνιο του 1821.

Μούτζιος Γιαννάκης

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι. Ήταν πρωτοπαλίκαρο του Αντώνη Ντάρα. Πολέμησε στο Βαλτέτσι, στη Γράνα, στην άλωση της Τριπολιτζάς, στα Δερβενάκια και στον τρίχρονο αγώνα κατά του Ιμπραήμ. Το 1834 τιμήθηκε με Σιδηρούν Αριστείο, όμως το 1844, του απονεμήθηκε Αργυρούν Αριστείο και αναγνωρίστηκε σαν αξιωματικός.

Γιαννόπουλος Λυμπέρης

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι. Με την έναρξη του αγώνα κατατάχτηκε στο σώμα του Αντώνη Ντάρα σαν οδηγός στρατιωτών. Πολέμησε στο Βαλτέτσι, στη Γράνα, στην άλωση της Τριπολιτζάς, στα Δερβενάκια και στον τρίχρονο αγώνα κατά του Ιμπραήμ. Αναγνωρίστηκε υπαξιωματικός Β' τάξεως. Τιμήθηκε με Χαλκούν Αριστείο.

Γκρίτζαλης Κωνσταντίνος

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι. Με την έναρξη του αγώνα κατατάχτηκε στο σώμα του Γιαννάκη. Πολέμησε στο Βαλτέτσι, στη Γράνα, στην άλωση της Τριπολιτζάς, στα Δερβενάκια και στον τρίχρονο αγώνα κατά του Ιμπραήμ. Αναγνωρίστηκε υπαξιωματικός Β' τάξεως. Τιμήθηκε με Χαλκούν Αριστείο.

Κωνσταντόπουλος Δημήτρης

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι. Ήταν γιός του Κωνσταντίνου Γκρίτζαλη. Έλαβε μέρος στις πολιορκίες Μεσσηνιακών φρουρίων και στην Παλιά Πάτρα, στα Δερβενάκια και στον τρίχρονο αγώνα κατά του Ιμπραήμ. Αναγνωρίστηκε υπαξιωματικός Β' τάξεως. Τιμήθηκε με Χαλκούν Αριστείο.

Μπούτζος Γιάννης

Γεννήθηκε στο Άνω Ψάρι και πε΄θανε το 1828 από τραυματισμό. Με την έναρξη του αγώνα κατατάχτηκε στο σώμα των Γκριτζαλαίων σαν οδηγός στρατιωτών. Πολέμησε στο Βαλτέτσι, στη Γράνα, στην άλωση της Τριπολιτζάς, στα Δερβενάκια και στον τρίχρονο αγώνα κατά του Ιμπραήμ. Αναγνωρίστηκε μετά θάνατον υπαξιωματικός Α' τάξεως. Τιμήθηκε με Χαλκούν Αριστείο.

Πολιτικοί με καταγωγή το Ψάρι Μεσσηνίας

Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος

Παραπομπές

Πηγές

Τα Σουλιμοχώρια και οι Ντρέδες