Το Μαργέλι, αναφερόμενο επίσημα ως το Μαργέλιον και παλαιότερα ως «του Μαργέλη» ή το Μαργιέλι, είναι ημιορεινός οικισμός κοντά στο Βλαχόπουλο και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Πύλου - Νέστορος, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Το Μαργέλι βρίσκεται βορειοανατολικά από το Βλαχόπουλο από το οποίο απέχει 11 περίπου χιλιόμετρα και βορειοανατολικά από τη Χώρα από την οποία απέχει περίπου 16 χιλιόμετρα. Έχει υψόμετρο 423 μέτρα και απέχει από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους περίπου 32 χιλιόμετρα. Κοντά στο Μαργέλι βρίσκονται, προς τα βορειοδυτικά του ο Παπαφλέσσας σε απόσταση 4 περίπου χιλιομέτρων, προς τα νοτιοδυτικά του το Κοντογόνι σε απόσταση 3 περίπου χιλιομέτρων, προς τα νότιά του οι Άγιοι Απόστολοι, σε απόσταση 4 περίπου χιλιομέτρων και προς τα ανατολικά του ο Αριστομένης σε απόσταση 6 περίπου χιλιομέτρων.

Ιστορία του οικισμού

Το χωριό, το οποίο είναι κτισμένο στους πρόποδες του όρους Κουφιέρος, με σημαντικές πηγές νερού και πλούσια χλωρίδα και πανίδα, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής της Πυλίας. Η περιοχή του χωριού κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου. Ο οικισμός, αναφέρεται τουλάχιστον από την εποχή της Ενετοκρατίας με ονομασίες, όπως Μαριέλι ή Μαργέλι ή «του Μαργέλη».

Β΄ Ενετοκρατία

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας αναφερόταν ως το Μαριέλι (Marieli). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το χωριό Μαριέλι (Marieli), ανήκε, στα τέλη του 17ου αιώνα, σύμφωνα με το Breve descrittione del Regno di Morea στην επαρχία της Μεθώνης (Territorio di Modon), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).

Διοικητική ιστορία

Το Μαργέλι προσαρτήθηκε αρχικά, το 1835, στον παλαιό Δήμο Σκάρμιγκος, που είχε ως έδρα τον Σκάρμιγκα (σήμερα η Μεταμόρφωση), ως το 1840, που ο δήμος αυτός καταργήθηκε και ο οικισμός αποσπάται από τον Δήμο Σκάρμιγκος και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Βουφράσου (μεταγενέστερα Δήμος Βουφράδος), όπου και παρέμεινε ως το 1912 που ο δήμος καταργήθηκε. Τουλάχιστον από το 1844 ως 1851 το χωριό αναφερόταν επίσημα ως «του Μαργέλη» και από το 1879 ως το 1896 ως το Μαργιέλη. Από το 1896 ως το 1907 αναφερόταν ως το Μαργέλι και από το 1907 ως το 1912 και πάλι ως το Μαργέλη. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Μαργέλη στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Βουφράσου της Επαρχίας Πυλίας με πληθυσμό 98 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Έδρα του Δήμου Βουφράσου ως το 1851 ήταν το Χαντζή (σήμερα ο Χατζής) και από το 1851 ως το 1856 το Βλαχόπουλο και στη συνέχεια ξανά ο Χατζής. Το 1912 το Μαργέλι προσαρτάται στην Κοινότητα Κοντογονίου. Στην ίδια κοινότητα προσαρτώνται επίσης, το 1912, οι οικισμοί Μανιάκι και Κοντογόνι ως έδρα. Το 1915 ο οικισμός Κοντογόνι και η Κοινότητα Κοντογονίου μετονομάζονται σε Παπαφλέσσας και Κοινότητα Παπαφλέσσα αντίστοιχα. Σύμφωνα με μια πηγή, από το 1928 (αναφορά στην απογραφή του 1928) και επίσημα από το 1931, το Μαργέλι αποσπάται από την Κοινότητα Παπαφλέσσα και ορίζεται ως έδρα της Κοινότητας Μαργελίου. Από το 1912 ως το 1940 το χωριό αναφερόταν επίσημα ως το Μαργέλι και από το 1940 ως σήμερα ως το Μαργέλιον. Το Μαργέλιον παρέμεινε ως έδρα της Κοινότητας Μαργελίου, από το 1931 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», το Μαργέλιον υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Παπαφλέσσα, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» το Μαργέλιον ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Κορώνης, Μεθώνης, Παπαφλέσσα, Πύλου, Νέστορος και Χιλιοχωρίων. Το Μαργέλιον σήμερα είναι η έδρα και ο μοναδικός οικισμός της Τοπικής Κοινότητας του Μαργελίου του Δήμου Πύλου-Νέστορος.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 42 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες, ενώ παλαιότερα η κύρια απασχόληση ήταν η κτηνοτροφία.

Κτίρια – αξιοθέατα

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια, υπάρχει η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας. Στην κορυφή του βουνού, που υψώνεται πάνω από το χωριό, προς τα νοτιοανατολικά, βρίσκεται επίσης το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Στα αξιοθέατα του χωριού περιλαμβάνεται το παλαιό κτίριο ιδιοκτησίας του Γεωργίου Μαργέλη, το οποίο αποτελεί σημαντικό δείγμα της λαϊκής ορεινής αρχιτεκτονικής της Πελοποννήσου. Το κτίριο είναι διώροφο με δύο μεγάλες καμάρες πέτρινες στο ισόγειο και εξωτερική πέτρινη σκάλα που οδηγεί στον πάνω όροφο. Η λιθοδομή της πρόσοψης είναι με πελεκητή πέτρα, ενώ όλα τα κουφώματα του κτιρίου είναι ξύλινα. Τα παράθυρά του φέρουν τζαμιλίκια με 3 ζεύγη οριζόντιων πηχίσκων (καΐτια) και εξώφυλλα καρφωτά. Το κτίριο αυτό έχει χαρακτηριστεί ως προστατευόμενο έργο τέχνης. Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν επίσης δυο ακόμα ιστορικά διατηρητέα μνημεία, η Ιερά Μονή Γεννήσεως της Θεοτόκου και ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Ιερά Μονή Γεννήσεως της Θεοτόκου

Η Ιερά Μονή Γεννήσεως της Θεοτόκου, βρίσκεται στη θέση Καραμνίτσα, περίπου 2 χιλιόμετρα ανατολικά του χωριού, σε μικρο-τοπωνύμιο που λεγόταν πιθανώς παλαιότερα ως «Κελιά». Στο καθολικό της, υπάρχει ο ομώνυμος μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός, με νάρθηκα και εξέχουσα ημικυκλική αψίδα στα ανατολικά, ο οποίος ανάγεται χρονικά στην μεταβυζαντινή εποχή.

Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου

Στην περιοχή του χωριού βρίσκεται επίσης και ο Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος είναι μονόχωρος με δίρριχτη στέγη, καλυμμένη με βυζαντινού τύπου κεραμίδια και ημικυκλική εξωτερικά κόγχη. Με βάση τα κατασκευαστικά και μορφολογικά του στοιχεία, ο ναός ανάγεται χρονικά στις αρχές του 19ου αιώνα.

Δείτε επίσης

Βλαχόπουλο Δήμος Πύλου - Νέστορος Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Παπαφλέσσα

Παραπομπές

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985). Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Πύλου - Νέστορος, από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος. Μαργέλι Μεσσηνίας: Το προοίμιο του παραδείσου.