Η Λαχανάδα αναφερόμενη παλαιότερα ως οι Λαχανάδες, είναι οικισμός κοντά στην Μεθώνη και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Πύλου - Νέστορος, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Η Λαχανάδα βρίσκεται ανατολικά της Μεθώνης, από την οποία απέχει περίπου 12,5 χιλιόμετρα και βορειοανατολικά από την Φοινικούντα, από την οποία απέχει περίπου 2,5 χιλιόμετρα. Έχει υψόμετρο 101 μέτρα και απέχει 2,5 περίπου χιλιόμετρα από τη θάλασσα. Κοντά στην Λαχανάδα βρίσκονται επίσης, προς τα νοτιοανατολικά της ο Γριζόκαμπος σε απόσταση 4,5 περίπου χιλιομέτρων και προς τα νοτιοδυτικά της τα Χουνάκια, σε απόσταση 2 περίπου χιλιομέτρων αντίστοιχα.

Ιστορία

Το χωριό, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής τόσο της Μεθώνης, όσο και της Πυλίας. Η περιοχή του οικισμού, κατά την αρχαιότητα, ήταν τμήμα του βασιλείου του Νέστορα, της αρχαίας Πύλου. Το χωριό υπάρχει, τουλάχιστον από τα χρόνια της Ενετοκρατίας και η παλαιότερη ονομασία του ήταν Λαχανάδες. Οι Λαχανάδες ήταν παλαιότερα δυο κοντινά/οί χωριά/οικισμοί, που σταδιακά ερημώθηκαν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η περιοχή ήταν στα τέλη της Επανάστασης του 1821 σχεδόν ακατοίκητη και διέμεναν σε αυτήν μόνο λίγοι κτηνοτρόφοι, με καταγωγή από την Αρκαδία (Χρυσοβίτσι, Αρκουδόρεμα, Λιμποβίσι). Οι Αρκάδες αυτοί ήταν γνωστοί επίσης και ως οι «ανεβοκατεβάτες», ονομασία που τους αποδόθηκε παλαιότερα, καθώς την Άνοιξη ανέβαιναν με τα κοπάδια τους στην Αρκαδία, ενώ τον Χειμώνα κατέβαιναν στα χειμαδιά της Μεσσηνίας. Στο χωριό, κάποια χρόνια μετά στη σύσταση του Ελληνικού Κράτους, εγκαταστάθηκαν σε αυτό αρκετοί Κρητικοί, οι οποίοι μετανάστευσαν προς την ελεύθερη Ελλάδα με κεντρικό κορμό την Πελοπόννησο, για να αποφύγουν τους διωγμούς και τις σφαγές, που γίνονταν στη τότε κατεχόμενη Κρήτη, καθώς η νήσος ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση και γίνονταν αλλεπάλληλες επαναστάσεις των Κρητικών κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα ενάντια στην Οθωμανική κυριαρχία. Με βάση την τοπική παράδοση 50 περίπου οικογένειες από τους Κρητικούς της Μεθώνης, περί το 1831 ή το 1835, εγκαταστάθηκαν σ' ένα από τα δύο χωριά των Λαχανάδων, που είχαν ερειπωμένα σπίτια. Οι οικογένειες αυτές προέρχονταν κυρίως από το Ρέθυμνο και δευτερευόντως από τα Χανιά και το Ηράκλειο και επέλεξαν να μείνουν στο ανατολικό χωριό των Λαχανάδων, στο οποίο υπήρχαν επίσης τα ερείπια δύο εκκλησιών, του Αγίου Αθανασίου και της Αγίας Ελένης, ενός πύργου, που λεγόταν Πύργος του Αγά και μιας βρύσης (ερειπωμένη σήμερα), χωρίς πολύ νερό. Η τοποθεσία αυτή ονομάζεται σήμερα ως Το περιβόλι του Αγά. Σ' αυτή την αρχική θέση οι Κρητικοί νέοι κάτοικοι δεν έμειναν για πολύ, επειδή δεν είχε επάρκεια νερού και γι’ αυτόν τον λόγο, στη συνέχεια, μετακόμισαν δύο χιλιόμετρα περίπου πιο ανατολικά κι έχτισαν τα σπίτια τους στη σημερινή τοποθεσία της Λαχανάδας.

Β΄ Ενετοκρατία

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας αναφερόταν ως οι Λαχανάδες (Lacanades). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το χωριό Λαχανάδες (Lacanades), ανήκε, στα τέλη του 17ου αιώνα, σύμφωνα με το Breve descrittione del Regno di Morea στην επαρχία της Μεθώνης (Territorio di Modon), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).

Νεότερη ιστορία

Η Λαχανάδα, όπως και άλλα γειτονικά της χωριά, ενισχύθηκε πληθυσμιακά, κατά τα μέσα του 19ου αιώνα, από οικογένειες προσφύγων Κρητικών, οι οποίοι εγκατέλειψαν τον τόπο τους, προκειμένου να αποφύγουν τις σφαγές, που έκαναν οι Τούρκοι, έπειτα από κάθε κρητική επανάσταση και οι οποίοι αναζητούσαν σωτηρία στην απελευθερωμένη Ελλάδα με κεντρικό κορμό την Πελοπόννησο, μετά την σύσταση του νεότερου ελληνικού κράτους, καταφεύγοντας συνήθως σε νησιά ή σε παράλια μέρη της Πελοποννήσου. Υπολογίζεται ότι περίπου 60.000 Κρητικοί εγκαταστάθηκαν την περίοδο αυτή στην ελεύθερη Ελλάδα. Υπάρχουν δυο εκδοχές για την εγκατάσταση των Κρητικών στην περιοχή της Λαχανάδας: Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, η οποία δείχνει να είναι η λιγότερο πιθανή, εγκαταστάθηκαν επί Καποδίστρια, περί το 1831. Σύμφωνα με την δεύτερη εκδοχή, η οποία θεωρείται η πιθανότερη, καθώς εδράζεται επίσης στην τοπική παράδοση και τις ενθυμήσεις των παλαιοτέρων κατοίκων, οι Κρητικοί εγκαταστάθηκαν στη Λαχανάδα επί Όθωνα, περί το 1835. Ο συγγραφέας Δικαίος Β. Βαγιακάκος στη μελέτη του «Κρήτες πρόσφυγες εις την Πελοπόννησον επί Καποδίστρια», υποστηρίζει ότι οι Κρητικοί εγκαταστάθηκαν και στη Λαχανάδα το 1831, όμως ο Ι.Δ. Μουρέλλος στο έργο του «Ιστορία της Κρήτης» δεν αναφέρει εγκατάσταση Κρητικών στη Λαχανάδα την εποχή αυτή. Ο Δικαίος Β. Βαγιακάκος γράφει σχετικά: «Λαχανάδα. Ενταύθα εγκατεστάθησαν οι τελευταίοι Κρήτες πρόσφυγες εξ Αγίου Βασιλείου και Αμαρίου υπό τον στρατηγόν Τσουδερόν και τον Στρατήν Δεληγιαννάκην. Μεταξύ τούτων ήσαν πολλά γυναικόπαιδα, τα οποία μετακινήθησαν κανονικώς δια πλοίων της Ύδρας. Ο διοικητής των Μεσσηνιακών Φρουρίων ανέφερεν ότι τα διανεμηθέντα στρέμματα ήσαν 3.500 αξίας 28.000 φοινίκων, αι δε εγκατασταθείσαι εκεί οικογένειαι κατά την γνώμην της Επιτροπής ήσαν 190». Σύμφωνα με τον ερευνητή Γ. Δ. Κούβελα, στην μελέτη του «Φοινικούντα: Ιστορία και Ζωή», η άποψη αυτή του Δ. Β. Βαγιακάκου για εγκατάσταση των Κρητικών περί το 1831 δεν είναι σωστή, καθώς ναι μεν ο Βαγιακάκος παραπέμπει στην «Ιστορία της Κρήτης» του Μουρέλλου, όμως ο Μουρέλλος δεν αναφέρει εκεί για εγκατάσταση Κρητικών στην Λαχανάδα. Ο Βαγιακάκος δημοσίευσε επίσης έγγραφο-αναφορά, με ημερομηνία 9 Σεπτεμβρίου 1831, που έστειλε από το Ναύπλιο προς τον Καποδίστρια Η επί των Κρητών Επιτροπή, αλλά ούτε σε αυτήν την αναφορά γίνεται λόγος για εγκατάσταση προσφύγων Κρητικών στη Λαχανάδα. Η Επιτροπή αναφέρει, για 3.500 διανεμηθέντα στρέμματα και για 190 εγκατασταθείσες οικογένειες, όχι όμως στη Λαχανάδα, αλλά «εις τους κατά Μονεμβασίαν και Μοθωκόρωνα» τόπους. Είναι γεγονός πάντως ότι η Κυβέρνηση Καποδίστρια είχε αποφασίσει να εγκαταστήσει οικογένειες Κρητικών, εκτός από την Κορώνη και στην περιοχή της Μεθώνης, αλλά παρά τη διάθεση των κατοίκων της Μεθώνης να τους δεχτούν, τελικά φαίνεται ότι οι οικογένειες αυτές δεν εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Μεθώνης το 1831. Σύμφωνα με έγγραφο από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, στα τέλη του 1834 ή τις αρχές του 1835 άρχισαν τελικά να εγκαθίστανται σταδιακά οι πρώτες από τις περίπου 150 οικογένειες Κρητικών, στην τοποθεσία Ζύγια ή Ζύγα, που ονομάστηκε αρχικά ως η Νέα Κρήτη (σήμερα τα Κρητικά) και τα γειτονικά χωριά Αγατζίκι (σήμερα η Φοινίκη), Κρυβοτσά ή Γριβιτσά (σήμερα ο Ευαγγελισμός), Γιαπακιά η Γιαπαπί (σήμερα τα Δεντρούλια), Λαχανάδες, Κυνουρία (;) και τα νησιά της Αγίας Μαρίνας και της Σχίζας, τα οποία υπήχθησαν αρχικά στον παλαιό Δήμο της Νέας Κρήτης, από το 1835 ως το 1840, που ο δήμος αυτός καταργήθηκε, ενώ τα περισσότερα από αυτά τα χωριά στη συνέχεια υπήχθησαν στον παλαιό Δήμο Μεθώνης. Καθοριστικό ρόλο στην εγκατάστασή των οικογενειών από την Κρήτη φέρεται να είχαν ο παπα-Ζαχαρίας Ρομπάκης, ο δάσκαλος Ψαρουδάκης ή Ψαρούδης. Ανάμεσα στους Κρητικούς που ξεχώριζαν, ήταν οι οπλαρχηγοί Γιάννης Μαρκάκης (είχε δύο γιους, τον Σπύρο και τον Νίκο), Μιχαήλ Κόρακας (είχε μια κόρη), Κων. Μαυριτσάκης ή Καλαντζής, Δημ. Κουτρικάκης ή Κούτρικας, Π. Σταυρουλάκης κ.α. Από τους λεγόμενους Ανεβοκατεβάτες, δηλαδή τους βοσκούς από την Αρκαδία, αναφέρονται επίσης οι οικογένειες των Τσώνη, Καρβέλα, Ψυχάρη, Τομαρά κ.ά. Από τις ονομασίες των οικογενειών των Αρκάδων κατοίκων της παλαιότερης εποχής εκείνης προέκυψαν επίσης διάφορες σημερινές ονομασίες τοποθεσιών, όπως: Καρβέλα στάνη, Χουντάλα, Μπεναρδή, κ.λπ. Σύμφωνα με τον ερευνητή Γ. Δ. Κούβελα: «Οι Κρητικοί της Λαχανάδας και της Φοινικούντας συνέχισαν, τα πρώτα χρόνια, να ντύνονται, όπως και στην Κρήτη. Φορούσαν τις κρητικές βράκες με το κόκκινο φέσι. Στις γιορτές και τα πανηγύρια, ιδίως οι οπλαρχηγοί, έβαναν τη στολή τους και τα όπλα τους. Μιλούσαν την κρητική διάλεκτο, υπολείμματα της οποίας ακούγονται και σήμερα. Κάποιοι από τους Κρητικούς πήγαιναν μερικές φορές στην Κρήτη για επίσκεψη συγγενών τους ή για εμπορικές δουλειές», ενώ για πρώτη φορά, έπειτα από 150 και πλέον χρόνια, επισκέφθηκαν ομαδικά την Κρήτη 50 Κρητικοί της Λαχανάδας μόλις το 1988, σε επίσκεψη που είχε οργανώσει ο Σύλλογος Βρυσιανών Αποκορώνου "Η Μεταμόρφωση"

Διοικητική ιστορία

Η Λαχανάδα προσαρτήθηκε αρχικά, το 1835, στον παλαιό Δήμο Νέας Κρήτης. Μόλις 5 χρόνια αργότερα, το 1840, ο οικισμός αποσπάται από τον Δήμο Νέας Κρήτης και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Μεθώνης, όπου και παρέμεινε ως το 1912 που ο δήμος καταργήθηκε. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Λαχανάδα στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Μεθώνης της Επαρχίας Πυλίας με πληθυσμό 176 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Έδρα του Δήμου Μεθώνης τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν η κωμόπολη Μεθώνη. Το 1912 η Λαχανάδα προσαρτάται ως έδρα στην Κοινότητα Λαχανάδας, στην οποία προσαρτήθηκαν επίσης οι οικισμοί Γρυζόκαμπος (Γριζόκαμπος) και Ταβέρνα (το 1928 μετονομάσθηκε σε Παραλία Λαχανάδας και το 1930 σε Φοινικούντα). Το χωριό παρέμεινε ως έδρα της Κοινότητας Λαχανάδας, από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», η Λαχανάδα υπήχθη στον κατηργημένο Δήμος Μεθώνης, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Λαχανάδα ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Πύλου - Νέστορος. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Κορώνης, Μεθώνης, Παπαφλέσσα, Πύλου, Νέστορος και Χιλιοχωρίων. Η Λαχανάδα σήμερα είναι οικισμός και έδρα της Τοπικής Κοινότητας της Λαχανάδας του Δήμου Πύλου-Νέστορος, στην οποία υπάγονται επίσης το Ασπροχόρτι (νεοσύστατος οικισμός που αναγνωρίσθηκε το 2011) και οι Νεραντζιές (αναγνωρίσθηκε το 2001).

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 138 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες. Στο Οθωμανικό κτηματολόγιο του 1716 καταγράφονται στη Λαχανάδα 4 νοικοκυριά. Στο Οθωμανικό κτηματολόγιο του 1573 καταγράφεται στη Λαχανάδα 1 νοικοκυριό.

Επισήμανση: Σύμφωνα με την απογραφή του 1879 οι οικισμοί Λαχανάδα και Ταβέρνα (σήμερα η Φοινικούς), οι οποίοι απογράφηκαν τότε μαζί, είχαν συνολικά 341 κατοίκους.

Κτίρια

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια, υπάρχει το παλαιό Δημοτικό Σχολείο και η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας. Στην περιοχή του χωριού λειτουργούσε, από το 1890, παλαιό ελαιοτριβείο, ενώ από το 1983 ξεκίνησε την λειτουργία της κοντά στο χωριό και σύγχρονη μονάδα ελαιουργείου.

Δείτε επίσης

Μεθώνη Δήμος Πύλου - Νέστορος Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Μεθώνης

Χάρτης περιοχής

Παραπομπές

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985). Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Πύλου - Νέστορος, από την ιστοσελίδα: www.pylos-nestor.gr του Δήμου Πύλου - Νέστορος. Οι Κρητικοί στην Λαχανάδα και στην Φοινικούντα Αρχειοθετήθηκε 2020-10-16 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: Σύλλογος Κρητών Νομού Μεσσηνίας "Ο Ψηλορείτης".