Η Κορώνη είναι παραλιακή κωμόπολη της Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας, στην Περιφέρεια Πελοποννήσου. Απέχει 52 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από την Καλαμάτα και έχει 1.193 μόνιμους κατοίκους, σύμφωνα με την Απογραφή του 2021. Είναι φημισμένη για το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο (ποικιλία Κορωνέικη), το Βενετσιάνικο Κάστρο της Κορώνης, που δεσπόζει πάνω από την πόλη, το Ιερό Προσκύνημα Παναγία Ελεήστρια Κορώνης, τις παραλίες της, την τοπική γαστρονομία μεσογειακής διατροφής, το Καρναβάλι Κορώνης, την ηρωική καταδρομική επιχείρηση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, «Ρεσάλτο στο Κάστρο της Κορώνης» και την έκφραση «Έχω μπάρμπα στην Κορώνη». Διοικητικά ανήκει στη Δημοτική Κοινότητα Κορώνης και υπάγεται στη Δημοτική Ενότητα Κορώνης, πρώην Δήμος Κορώνης, του Δήμου Πύλου - Νέστορος.

Ιστορικά στοιχεία

Αρχαιότητα

Στην αρχαιότητα στη θέση της σημερινής Κορώνης βρισκόταν η αρχαία πόλη Ασίνη. Η Ασίνη αναφέρεται από το Στέφανο Βυζάντιο, τον Στράβωνα και αναγράφεται στο Συνέκδημο του Ιεροκλέους. Αργότερα, μνημονεύεται στον κατάλογο των πόλεων που περιλαμβάνονται στο λεγόμενο «Τακτικό της Εικονομαχίας», ως έδρα επισκοπής (ο Ασίνας), υπαγόμενης στη Μητρόπολη Κορίνθου. Η Κορώνη (αρχαία πόλη) βρισκόταν βορειότερα, στη θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό Πεταλίδι. Ο Στράβων προσδιορίζει τη θέση της μεταξύ της Ασίνης και της πόλης Θουρίας. Ο Παυσανίας αναφέρει δύο εκδοχές για την ονομασία της. Σύμφωνα με την πρώτη, η Κορώνη πήρε το όνομά της από την Κορώνεια της Βοιωτίας, καθώς ιδρύθηκε από αποίκους από την πόλη αυτή, με αρχηγό τον Επιμηλίδη. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, πήρε το όνομά της από μία χάλκινη κορώνη (νόμισμα), που βρέθηκε κατά την ανέγερση των τειχών της.

Βυζαντινή περίοδος

Κατά τον 7ο ή 8ο πιθανότατα αιώνα, οι κάτοικοι της πρωτοβυζαντινής Κορώνης (σημερινό Πεταλίδι Μεσσηνίας), ίσως εξαιτίας των σλαβικών και αραβικών επιδρομών, μετοίκησαν στην οχυρή ακρόπολη της Ασίνης, η οποία μετονομάστηκε σε Κορώνη. Στην πόλη γεννήθηκε στα τέλη του 9ου αιώνα, ο Άγιος Θεόδωρος Κυθήρων και στα τέλη του 10ου αιώνα, την επισκέφθηκε ο Όσιος Νίκων. Τον 11ο αιώνα, σε επιστολή του Μιχαήλ Ψελλού, μνημονεύεται επίσκοπος Κορώνης, ενώ σε συνοδικό γράμμα του 1084, του Πατριάρχη Νικολάου Β´, η Κορώνη ἀναφέρεται ως «Σαρσοκορώνη». Το 1104, ο Λανδόλφος κατέφυγε με τα δεκαοκτώ πλοία του στο λιμάνι της Κορώνης, αποφεύγοντας να αντιμετωπίσει, όπως είχε εντολή από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α´ Κομνηνό, τους Γενουάτες. Τον 11ο και 12ο αιώνα, η Κορώνη συγκαταλέγεται στις πόλεις της Αυτοκρατορίας, στις οποίες οι Βενετοί, με σειρά χρυσόβουλων των Κομνηνών, διαθέτουν προνόμια για την ελεύθερη εμπορική διακίνησή τους. Το 12ο αιώνα, την πόλη επισκέφθηκε ο Άραβας γεωγράφος Εδρισι και το 1199 Γενουάτης πειρατής, προσέβαλε την Κορώνη. Τέλος, το 1204, η πόλη περιήλθε στους Φράγκους, μετά από συμφωνία με τους κατοίκους της. Από εκκλησιαστική άποψη, στις αρχές του 9ου αιώνα, με την ίδρυση της Μητρόπολης Πατρών, η Επισκοπή Κορώνης υπάγεται σε αυτήν και αναφέρεται διαδοχικά στα Τακτικά καθ' όλη τη διάρκεια της μέσης Βυζαντινής Περιόδου.

Βενετοκρατία - Τουρκοκρατία

Η Κορώνη καταλήφθηκε το 1205 από τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας. Το 1209 περιήλθε στην κυριαρχία των Βενετών, όπως και η γειτονική της Μεθώνη. Την περίοδο της Βενετοκρατίας χτίστηκε το κάστρο της πόλης. Το 1500 η πόλη πολιορκήθηκε από τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ Β΄, ο οποίος την κατέλαβε τη χρονιά αυτή. Από το 1532 κατέλαβε την πόλη, ο Γενοβέζος ναύαρχος Αντρέα Ντόρια. Δύο χρόνια αργότερα ο ναύαρχος του σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, ανακατέλαβε την πόλη. Η τουρκική πίεση οδήγησε, μεταξύ 1532 - 1534, μέρος κατοίκων, Αρβανίτες (Έλληνες-αλβανοί) και Έλληνες να αναζητήσουν καταφύγιο στο San Demetrio Corone στην Καλαβρία και στη Σικελία, όπου ίδρυσαν την πόλη Πιάνα degli Albanesi, το οποίο ήταν γνωστό ως Piana dei Greci (Πεδιάδα των Ελλήνων) έως το 1945. Μετά τη σύσταση του Βασιλείου της Ιταλίας, το όνομα "Corone", στη μνήμη της διασποράς, προστέθηκε στον Δήμο San Demetrio Corone (1863). Μετά τον έκτο Βενετοτουρκικό πόλεμο, η Κορώνη πέρασε στον έλεγχο των Βενετών, όπως και η υπόλοιπη Πελοπόννησος. Η κυριαρχία τους αυτή διήρκεσε μέχρι το 1715, οπότε η Πελοπόννησος πέρασε πάλι στην κυριαρχία των Οθωμανών. Κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, στις 13 Φεβρουαρίου 1824, έγινε προσπάθεια κατάληψης του Κάστρου της Κορώνης, με αναρρίχηση από τα τείχη, η ηρωική καταδρομική επιχείρηση «Ρεσάλτο στο Κάστρο της Κορώνης», από κατοίκους της Επαρχίας Κορώνης, η οποία λόγω προδοσίας Βουλγάρων μισθοφόρων και του Θεόδωρου Γρίβα, με καταγωγή από την Πρέβεζα, απέτυχε. Από τους αγωνιστές που μπήκαν στο Κάστρο και παρά τη σθεναρή αντίσταση, αμυνόμενοι επί 3 ημέρες και αφού τους τελείωσαν τα πολεμοφόδια και αρνούμενοι να παραδοθούν, οι Τούρκοι τους εγκλώβισαν σε ένα κτίριο και τους έκαψαν ζωντανούς. Από αυτούς, 15 ήταν Κορωναίοι, 1 από τη Μεθώνη και ένας από άλλο μέρος. Το γεγονός αυτό έχει καταγραφεί από τη δημοτική παράδοση, σε διάφορες παραλλαγές, άλλοτε σαν μοιρολόι για τους 17 που θυσιάστηκαν ηρωικά και άλλοτε σαν καύχημα των αγωνιστών που πήραν μέρος στο κατόρθωμα αυτό. Τελικά κατελήφθη στις 9 Οκτωβρίου του 1828 μετά από επίθεση δυνάμεων του γαλλικού εκστρατευτικού σώματος υπό τον στρατηγό Σεμπαστιανί.

Νεότερη ιστορία

Μετά την απελευθέρωση, η Κορώνη γνώρισε νέα περίοδο ανάπτυξης, με κύρια προϊόντα το ελαιόλαδο και τις σταφίδες. Επίσης αναπτύχθηκε η κεραμοποιία, με τα κεραμικά σκεύη της Κορώνης να είναι γνωστά σε όλη την Ελλάδα. Η κεραμοποιία παρήκμασε κατά τον Μεσοπόλεμο, όταν άρχισε η εσωτερική μετανάστευση προς τις πόλεις. Την περίοδο αυτή εγκαταλείπονται τα σπίτια που βρίσκονται μέσα στο κάστρο και πολλά από αυτά καταστράφηκαν ολοσχερώς, όντα κυρίως ξύλινα, και ο πληθυσμός εγκαθίσταται έξω από αυτό, γύρω από το λιμάνι και κατά μήκος των τριών παράλληλων δρόμων του οικισμού.

Αξιοθέατα

Κάστρο Κορώνης

Το Κάστρο της Κορώνης χτίστηκε στη χερσόνησο της Κορώνης κατά τους βυζαντινούς χρόνους στη θέση, όπου δέσποζε κάποτε η πόλη της Αρχαίας Ασίνης. Το κάστρο επεκτάθηκε προς τα ανατολικά και βορειοδυτικά κατά την ενετική περίοδο με ισχυρές οχυρώσεις. Μέσα στο κάστρο σώζονται ερείπια τρίκλιτης βασιλικής, με το ναό της Αγίας Σοφίας, ο ναός του Αγίου Χαραλάμπου, που κτίστηκε κατά τους ενετικούς χρόνους, και στο δυτικό περίβολο ιδρύθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα η Μονή του Τιμίου Προδρόμου.

Παναγία Ελεήστρια

Η Εκκλησία της Παναγίας της Ελεήστριας βρίσκεται ακριβώς κάτω από το Κάστρο, μέσα σε ένα δάσος από φοινικόδεντρα με πανοραμική θέα στην παραλία της πόλης. Στο σημείο αυτό, βρέθηκε το 1897 η εικόνα της Παναγίας της Ελεήστριας, μετά από όραμα μιας ηλικιωμένης γυναίκας από την Κορώνη, της Μαρίας Σταθάκη. Ο ιερός βράχος που βρέθηκε, βρίσκεται κάτω από τον ναό και είναι εμφανής στον επισκέπτη.

Παραδοσιακός οικισμός

Η Κορώνη είναι κτισμένη στις πλαγιές λόφου, με τους κύριους παράλληλους δρόμους να ενώνονται κάθετα με σοκάκια. Το οικονομικό κέντρο της Κορώνης αποτελείται από την πλατεία, με την παραλία και την εκκλησία. Τα αρχοντικά και άλλα αστικά κτίρια της πόλης είναι κτισμένα κατά μήκος της παραλίας, ενώ ψηλότερα τα σπίτια είναι πιο λαϊκά και μικρότερου μεγέθους. Πολλά από τα κτίρια κατά μήκος της παραλίας έχουν υποστεί μετατροπές λόγω του τουρισμού. Η δόμηση είναι πυκνή, με τα κτίρια να ακουμπούν το ένα στο άλλο ή να έχουν πολύ μικρές αυλές. Συνήθως έχουν την στενή πρόσοψη προς τον δρόμο.

Τα αρχοντικά-αστικά σπίτια της Κορώνης είναι διώροφα με ορθογώνια κάτοψη. Στο ισόγειο βρίσκονται αποθηκευτικοί χώροι και χώροι βοηθητικών χρήσεων. Στον όροφο το σημαντικό δωμάτιο είναι η σάλα, η οποία καταλαμβάνει την κύρια πρόσοψη του σπιτιού και έχει πρόσβαση σε μπαλκόνι, συμμετρικά τοποθετημένο. Τα υπόλοιπα δωμάτια του χώρου συνήθως βρίσκονται εκατέρωθεν του διαδρόμου που οδηγεί στη σάλα. Η πρόσβαση στον άνω όροφο γινόταν συνήθως με εσωτερική ξύλινη σκάλα και σπανιότερα με εξωτερική πέτρινη σκάλα. Το μαγειρείο βρισκόταν είτε στο ισόγειο είτε σε εξωτερικό χώρο ενώ εσωτερικά δεν υπήρχε τζάκι. Τα θυρώματα είναι μεγάλα, ορθογώνια, με αναλογία ύψους πλάτους 2:1, και σε κανονικά διαστήματα μεταξύ τους. Έχουν είτε τοξωτά είτε ευθύγραμμα ανώφλια. Αν έχουν ημικυκλικό υπέρθυρο, τότε αυτό είναι διακοσμημένο με σιδεριά. Τα παράθυρα είναι ορθογώνια, με ξύλινο ή πέτρινο πλαίσιο. Τα κουφώματα είναι ξύλινα περσιδωτά ή καρφωτά. Τα αρχοντικά είναι κτισμένα με επιχρισμένη αργολιθοδομή και τα εσωτερικά χωρίσματα είναι με τσατμάδες, δηλαδή με ξύλινο σκελετό και γέμισμα με καλάμια και κονίαμα τα οποία έχουν επιχριστεί. Η στέγη είναι δικλινής ή τετρακλινής, με ξύλινο σκελετό και καλυμμένη με κεραμίδια. Συνήθως στη βάση της στέγης εξωτερικά υπάρχουν 4-5 σειρές κεραμιδιών, ενώ τα ακροκέραμα τοποθετούνται με κλίση 45° στις γωνίες. Ο σκελετός της στέγης δεν είναι ορατός εσωτερικά, καθώς τα σπίτια διαθέτουν ταβάνι, το οποίο σε κάποιες περιπτώσεις είναι έντονα διακοσμημένο. Τα μπαλκόνια είναι συνήθως ξύλινα, με πλάτος μέχρι ένα μέτρο, και στηρίζονται σε μεταλλικά καμπύλα φουρούσια. Τα κάγκελα αυτά μπορεί να είναι διακοσμημένα με γεωμετρικά σχέδια ή φυτικά μοτίβα. Σε κάποια σπίτια, πάνω από τις γωνίες του μπαλκονιού, υψώνονται σίδερα που ενώνονται στην κορυφή τους με ένα λεπτό σίδερο. Τα λαϊκά σπίτια είναι μικρότερου μεγέθους και μπορεί να είναι χρωματισμένα. Είναι ορθογώνια, συνήθως μονόχωρα, και κατά κανόνα μονοόροφα. Τα λαϊκά σπίτια είναι συνήθως πιο αραιά και διαθέτουν αυλή στην κύρια όψη ή στο πλάι μέσω της οποίας γίνεται η είσοδος στο σπίτι. Αν είναι διώροφα, τότε η πρόσβαση στον απάνω όροφο γίνεται μέσω εξωτερικής πέτρινης σκάλας η οποία οδηγεί σε εξώστη ο οποίος δρα ταυτόχρονα και ως μπαλκόνι.

Παραλίες

Η παραλία του Ζάγκα βρίσκεται κάτω από το κάστρο της Κορώνης. Είναι αμμουδερή και είναι διαθέσιμα και ομπρελοκαθίσματα. Δίπλα βρίσκεται η επίσης οργανωμένη παραλία Μεμί και παραπέρα βρίσκεται η παραλία Κρυονέρι, όπου αναβλύζει πόσιμο νερό, και η παραλία Αγίου Νικολάου. Νοτιότερα της Κορώνης βρίσκονται οι παραλίες Τσαπί και Μαράθι. Βόρεια του οικισμού, κοντά στους οικισμούς Βουνάρια και Κόμποι, βρίσκεται η οργανωμένη παραλία Περούλια, ενώ λίγο πριν την Κορώνη βρίσκεται η παραλία Λαχανού. Άλλες παραλίες της περιοχής είναι η Αγία Τριάδα και το Αρτάκι.

Πολιτισμός

Εμβληματική Κοινότητα Κορώνης για τη μεσογειακή διατροφή

Στις 16 Νοεμβρίου 2022, έγινε εγγραφή της Μεσογειακής Διατροφής στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της UNESCO και ανακήρυξη της Κορώνης σε Εμβληματική Κοινότητα. Η επιλογή δεν έγινε τυχαία, γιατί η Κορώνη έχει σε μεγάλο βαθμό παραδοσιακές δομές καλλιέργειας τοπικών προϊόντων, πολλά έθιμα και παραδόσεις συνδεδεμένες με τιη διατροφή, τα τοπικά προϊόντα διατροφής, το στοιχείο της διαπολιτισμικής και διαγενεακής ανταλλαγής και όλες τις εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής.

Καρναβάλι Κορώνης

Κάθε χρόνο, τη δεύτερη Κυριακή της Αποκριάς, την Κυριακή της Τυροφάγου, διεξάγεται η μεγάλη καρναβαλική παρέλαση, καθώς και διάφορα δρώμενα τις προηγούμενες μέρες. Στις 26 Φεβρουαρίου 2023, πραγματοποιήθηκε το 23ο Καρναβάλι Κορώνης.

Αθλητισμός

Α.Ο. Ακρίτας Κορώνης

Η Κορώνη έχει Ποδοσφαιρικό Σύλλογο, με την επωνυμία: Αθλητικός Όμιλος Κορώνης «Ο Ακρίτας», που ιδρύθηκε το 1983 και έχει έδρα το Δημοτικό Γήπεδο Κορώνης. Την αγωνιστική περίοδο 2020 - 2021, αγωνιζόταν στην Α΄ Κατηγορία της Ε.Π.Σ. Μεσσηνίας (Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Μεσσηνίας).

Α.Ε. Κορώνη '90

Η Κορώνη διαθέτει και ομάδα καλαθοσφαίρισης, την Κορώνη '90, με έδρα το Ανοιχτό Γήπεδο Μπάσκετ, του Γυμνασίου - Λυκείου Κορώνης και αγωνιζόταν την περίοδο 2020 - 2021, στην Α2 Κατηγορία της Ε.ΚΑ.Σ.ΚΕ.ΝΟ.Π. (Ένωση Καλαθοσφαιρικών Σωματείων Κεντρικής & Νότιας Πελοποννήσου).

Πληθυσμιακή εξέλιξη

Διοικητικές μεταβολές

Διοικητικές μεταβολές οικισμού

Διοικητικές μεταβολές Δήμου Κολωνίδων (1835 - 1912)

Διοικητικές μεταβολές Κοινότητας Κορώνης (1912 - 1998)

Διατελέσαντες Κοινοτάρχες Κορώνης (1979 - 1998)

Διοικητικές μεταβολές Δήμου Κορώνης (1999 - 2010)

Διατελέσαντες Δήμαρχοι Κορώνης (1999 - 2010)

Εκλεγμένοι Πρόεδροι Δημοτικής Κοινότητας Κορώνης

2024 - 2028: Γιαλλελής Νικόλαος του Διονυσίου

Δείτε επίσης

Δήμος Κορώνης Δημοτική Ενότητα Κορώνης Δήμος Πύλου - Νέστορος Ασίνη Μεσσηνίας Αρχαίο Ρίο Μεσσηνίας Κορώνη (αρχαία πόλη)

Παραπομπές

Πηγές

Αναγνωστάκης Ηλίας (2002). «Παράκτιοι οικισμοί της πρωτοβυζαντινής Μεσσηνίας. Η σιωπή των πηγών και η αποσπασματική μαρτυρία της αρχαιολογίας». Στο: Π. Γ. Θέμελη - Βούλα Κόντη. Πρωτοβυζαντινή Μεσσήνη και Ολυμπία. Αστικός και αγροτικός χώρος στη Δυτική Πελοπόννησο. Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου, Αθήνα 29-30 Μαΐου 1998. Αθήνα. σελίδες 148–151. Αναγνωστάκης Ηλίας (2005). «Μετονομασίες-μετοικεσίες. Η περίπτωση της Κορώνης». Ομηρική Αίπεια-Αρχαία Κορώνη-Πεταλίδι: παρελθόν-παρόν και μέλλον, Επιστημονικό Συνέδριο Δήμου Πεταλιδίου, Πεταλίδι 5-7 Αυγούστου 2005. Πεταλίδι. Γρηγοράκης Πάνος· Μιγάδη Σοφία· Χαραλάμπους Δέσποινα (1984). Ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική, Μεθώνη-Κορώνη. Αθήνα: Εκδοτικός οίκος «Μέλισσα».

Βιβλιογραφία

Α.Κ.Γουναρόπουλου, «Περί της εφόδου κατά του Φρουρίου Κορώνης τω 1823», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. Α, σελ.675-679.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ελεήστριας στην Κορώνη Μεσσηνίας (KOMOTINI Press) ΚΟΡΩΝΗ - Η προσωπογραφία μιας πολιτείας (βίντεο στο youtube) 23ο Καρναβάλι Κορώνης 2023 (βίντεο στο youtube) Κορώνη (αθηνόραμα)