Η Κεφαλόβρυση αναφερόμενη παλαιότερα ως το Ρίπεσι, είναι ορεινός οικισμός κοντά στον Αετό και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Η Κεφαλόβρυση βρίσκεται περίπου 25,5 χιλιόμετρα προς τα βορειοανατολικά της Κυπαρισσίας και περίπου 14 χιλιόμετρα βόρεια από τον Αετό. Έχει υψόμετρο 517 μέτρα και απέχει 25,5 περίπου χιλιόμετρα από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Η Κεφαλόβρυση βρίσκεται βορειότερα από το Κοπανάκι από το οποίο απέχει περίπου 7 χιλιόμετρα. Βρίσκεται επίσης κοντά στα χωριά Αυλών, Σιτοχώρι και Σιδηρόκαστρον.

Ιστορία

Το χωριό, έχει μακρόχρονη ιστορία που ακολουθεί την ιστορία της Τριφυλίας και της ευρύτερης περιοχής του Αετού. Το Ρίπεσι κατοικήθηκε στα τέλη του 14ου αιώνα κυρίως από Αρβανίτες. Για την αρχική ονομασία του χωριού, η οποία διατηρήθηκε μέχρι και το 1927, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, υπάρχουν δύο εκδοχές: Η πρώτη εκδοχή πιθανολογεί ότι η ονομασία προήλθε από τα τσαρούχια (στα Αρβανίτικα «ρίπε») που κρέμασε σε δέντρο κάποιος τσοπάνης για να μη χάσει το μέρος που εντόπισε νερό. Η δεύτερη εκδοχή αναφέρει ότι οι πρώτοι οικιστές του χωριού πιθανώς κατάγονταν από το ομώνυμο χωριό Ρίπεσι των Φιλιατών της Ηπείρου. Η νεότερη ονομασία του χωριού ως Κεφαλόβρυση προέρχεται από την μεγάλη πέτρινη βρύση, με τους τρεις κρουνούς της, οι οποίοι ρέουν κρύο νερό και η οποία βρίσκεται στην κεντρική πλατεία του χωριού, κοντά στον αιωνόβιο πλάτανο που φυτεύτηκε εκεί το 1857.

Ενετοκρατία

Την εποχή της Ενετοκρατίας αναφερόταν ως Ρίπεσι (Ripessi). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Το χωριό Ρίπεσι (Ripessi), ανήκε, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).

Νεότερη ιστορία

Το Ρίπεσι ή Ρέπεσι, σύμφωνα με άλλες πηγές-αναφορές, προσαρτήθηκε αρχικά στον παλαιό Δήμο Δωρίου το 1835. Λίγο αργότερα το 1840, αποσπάται από αυτόν και προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Αυλώνος, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1912, που καταργήθηκε ο δήμος αυτός. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, επίσης σαν Ρίπεσι στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Αυλώνος της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 344 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Έδρα του Δήμου Αυλώνος τότε, βάση της ίδιας πηγής, ήταν το χωριό Σιδηρόκαστρον. Το 1899 το χωριό μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας, για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας, ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Το 1912 το Ρίπεσι προσαρτάται και γίνεται έδρα στην Κοινότητα Ριπεσίου, ενώ το 1927 ο οικισμός και η κοινότητα μετονομάζονται σε Κεφαλόβρυση και Κοινότητα Κεφαλόβρυσης αντίστοιχα. Το 1961 αναγνωρίζονται επίσης και προσαρτώνται στην Κοινότητα Κεφαλόβρυσης οι οικισμοί Τσερτσαίικα και Κοτσάνιον. Στην απογραφή του 1961 η Κοινότητα Κεφαλόβρυσης είχε συνολικά 364 μόνιμους κατοίκους, εκ των οποίων η Κεφαλόβρυση είχε 334, το Κοτσάνιον είχε 5 και τα Τσερτσαίικα είχαν 25 μόνιμους κατοίκους αντίστοιχα. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1971, ο οικισμός Κοτσάνιον καταργήθηκε. Το χωριό παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας (με τις αλλαγές στην ονομασία του χωριού και της κοινότητας), από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», η Κεφαλόβρυση και τα Τσερτσαίικα υπήχθησαν στον κατηργημένο Δήμο Αετού Μεσσηνίας, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» η Κεφαλόβρυση ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας. Η Κεφαλόβρυση σήμερα είναι η έδρα της Τοπικής Κοινότητας της Κεφαλόβρυσης του Δήμου Τριφυλίας, στην οποία υπάγεται και ο οικισμός Τσερτσαίικα.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 88 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται κυρίως σε διάφορες αγροτικές εργασίες.

Κτίρια - εκδηλώσεις

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια, ανάμεσα στα οποία υπάρχουν και διώροφα πέτρινα αρχοντικά, υπάρχει η κεντρική πλατεία με τον αιωνόβιο πλάτανο και την μεγάλη πέτρινη βρύση, το «Κεφαλόβρυσο» ή «Μεγάλη Βρύση», που φτιάχτηκε το 1905. Γύρω από την πλατεία βρίσκονται τα καφενεία του χωριού. Η εκκλησία του χωριού είναι ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου, ο οποίος χτίστηκε το 1853 και υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας. Διάφορα πολιτιστικά δρώμενα στο χωριό πραγματοποιεί και ο "Σύλλογος των Απανταχού Ριπεσαίων".

Δείτε επίσης

Κυπαρισσία Αετός Δήμος Τριφυλίας Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας πρώην Δήμος Αετού Μεσσηνίας

Παραπομπές

Πηγές

Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985). Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987. Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993. Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Τριφυλίας, από την ιστοσελίδα: www.dimostrifylias.gr του Δήμου Τριφυλίας. Οδοιπορικό στο Ρίπεσι (Κεφαλόβρυση) του Δήμου Αετού. Μια παραγωγή του Συλλόγου των Απανταχού Ριπεσαίων, 29/06/2010, από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "Kopanaki news". Κεφαλόβρυση (Ρίπεσι), από την ιστοσελίδα: "Άνω Δώριο (Σουλιμά) Μεσσηνίας".