Η Αλαγονία (πρώην Σίτσοβα) είναι ένα από τα χωριά του βορειοδυτικού Ταϋγέτου. Μετονομάστηκε από Σίτσοβα σε Αλαγονία το 1927. Από την 1η Ιανουαρίου 2011, με βάση το Πρόγραμμα Καλλικράτης, αποτελεί τοπική κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του δήμου Καλαμάτας στον Νομό Μεσσηνίας.

Θέση

Βρίσκεται στη κεντρική υδρολογική λεκάνη του ποταμού Νέδοντα και είναι χτισμένο αμφιθεατρικά σε πλαγιά της οροσειράς του Μαλεβού ή Αγίου Παντελεήμονα, που είναι ένα από τα πολλά πρόβουνα του Ταϋγέτου. Έχει υψόμετρο 800 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Συναντάμε το χωριό, 5 χιλιόμετρα μετά την παράκαμψη, της εθνικής οδού Καλαμάτας - Σπάρτης και στο ύψος του χωριού Αρτεμισία. Ο δρόμος είναι ασφαλτοστρωμένος. Στα 2 χιλιόμετρα υπάρχει το χωριό Πηγές (Μικρή Αναστάσοβα) και μετά 3 χιλόμετρα ο ταξιδιώτης φθάνει στην Αλαγονία. Αμέσως μετά και σε υψηλότερο επίπεδο βρίσκεται ο κύριος συνοικισμός της με το όνομα Μαχαλάς, ο οποίος έχει υψόμετρο 845 μέτρα. Τα τελευταία χρόνια για την πρόσβαση στην Αλαγονία με ΙΧ, χρησιμοποιείται και άλλη μία παράκαμψη της εθνικής οδού Καλαμάτας - Σπάρτης, από το 20ο χιλιόμετρο, συντομεύοντας αρκετά τη διαδρομή.

Έκταση και πληθυσμός (απογραφή 1928 - 2011)

Η Τοπική Κοινότητα Αλαγονίας έχει έκταση 22.093 στρέμματα. Παρότι στην απογραφή του 1928 είχε 941 άτομα, στην απογραφή του 2011 εμφανίζεται μόνο με 176 κατοίκους. Η εξέλιξη του πληθυσμού από το 1928 μέχρι το 2011 εμφανίζεται στον ακόλουθο πίνακα:

Ιστορία

Τον όγδοο αιώνα επί αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου Ε΄, με την κάθοδο των Σλάβων στην Πελοπόννησο, τα χωριά του Ταϋγέτου δέχτηκαν σημαντικό νέο πληθυσμό και πήραν σλάβικα ονόματα. Το χωριό ονομάστηκε Σίτσοβα και η περιοχή της αρχαίας Δενθαλιάτιδας, μετονομάσθηκε από τους Σλάβους Μιλιγγούς σε Κουτσαβές, ή Κουτσαβά, το οποίο σημαίνει "περιοχή" και οι κάτοικοι όλων των οικισμών που δημιουργήθηκαν (Μεγάλη Αναστάσοβα, Μικρή Αναστάσοβα, Σίτσοβα, Τσερνίτσα, Κουτσαβά Λαδά και Κουτσαβά Καρβέλη) ονομάζονταν Κουτσαβίτες, ονομασίες οι οποίες άτυπα χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα. Από τον 8ο αιώνα μέχρι τον 13ο αιώνα αποτελούσε συνοικισμό των Κουτσαβών και ανήκε διοικητικά στη Μεσσηνία. Από το 13ο αιώνα, την περίοδο της Φραγκοκρατίας, μέχρι 27-12-1836 αποτελούσε συνοικισμό των Πισινών Χωριών της Επαρχίας Μυστρά (Λακεδαίμονος), ο οποίος περιελάμβανε και τους οικισμούς: Κάτω Μαχαλάς (σημερινή Κάτω Μεριά), Χώρα, Απάνω Μαχαλάς (σημερινή Απάνω Μεριά) και Πέρα Μαχαλάς (σημερινός Μαχαλάς). Από 28-12-1836 έως 30-8-1912, μαζί με τον Μαχαλά αποτελούσαν συνοικισμό του Δήμου Αλαγωνίας της Επαρχίας Καλαμών του Νομού Μεσσηνίας. Ως κεφαλοχώρι, αποτέλεσε έδρα του δήμου από 28-12-1836 μέχρι 3-3-1841, από 26-6-1863 μέχρι 14-2-1875 και από 26-11-1879 μέχρι 5-12-1907. Από 31-8-1912 έως 31-12-1998, αποτελούσε μαζί με το Μαχαλά αυτόνομη Κοινότητα της Επαρχίας Καλαμών του Νομού Μεσσηνίας. Το έτος 1927 αποφασίστηκε η μετονομασία των Δήμων και των Κοινοτήτων που είχαν Σλάβικα ονόματα και η αντικατάσταση τους ονόματα αρχαίων πόλεων ή ιστορικών τοπωνυμίων που με την πάροδο του χρόνου είχαν λησμονηθεί. Έτσι η Σίτσοβα με Διάταγμα (το οποίο δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α 306/22-12-1927) μετονομάσθηκε σε Αλαγονία παρόλο που η θέση της σύμφωνα με τον Παυσανία δεν ταυτίζεται με εκείνη της αρχαίας πόλης. Καθορίζοντας δε επακριβώς τη γεωγραφική θέση της Αλαγονίας ο Παυσανίας γράφει στο κεφάλαιο είκοσι πέντε του Γ! βιβλίου του τα εξής: «Γερηνίας δε ως εις μεσόγαιαν άνω τριάκοντα σταδίους απείχε. Αλαγονία και το πόλισμα κατενεμήθη ήδη και τούτο Ελευθερολάκωσιν.» Δηλαδή η Αλαγονία απέχει από τη Γερήνια τριάντα στάδια προς το μεσογειακό και ανηφορικό μέρος της χώρας και αυτή την πόλη συμπεριέλαβε στο κατάλογο των πόλεων που αποτελούν το Κοινό των Ελευθερολακώνων. Αν τώρα ληφθεί υπ’ όψη ότι στη θέση της αρχαίας Γερήνιας βρίσκεται σήμερα το χωριό Κάμπος, τότε η αρχαία Αλαγονία, που απείχε από τη Γερηνία τριάντα στάδια ( έξι χιλιόμετρα) προς τα μεσόγεια, πρέπει πιθανόν να τοποθετηθεί στη θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό Κέντρο (παλαιότερα Μπίλιοβα Γαϊτσέ) του πρώην Δήμου Αβίας (παλαιότερα Γαϊτσές). Από 1-1-1999 έως 31-12-2010 με την εφαρμογή το Πρόγραμμα Καποδίστριας αποτελούσε μαζί με τον οικισμό Μαχαλά, Τοπικό Διαμέρισμα του πρώην Δήμου Καλαμάτας. Από την 1-1-2011 με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, αποτελεί Κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του Δήμου Καλαμάτας, με έδρα την Καλαμάτα.

Αξιοθέατα

Η Εκκλησια του Αγίου Σώζοντος (9ος αιών), Η Εκκλησια του Αγίου Νικολάου Μεσόρουγας (15ος αιώνας) και δίπλα η οικία του Πατριάρχη Πελεκάση, Η Εκκλησια Αγίου Νικολάου Κάτω Μεριάς (1700 περίπου), Ο ενοριακός Ιερος Ναός των Εισοδίων της Θεοτοκου (1845) και Ο Ιερος Ναός της Υπαπαντής του Χριστού στον Μαχαλά, στον οποίο ξεχωρίζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο. Σε απόσταση χιλίων περίπου μέτρων από την πλατεία του χωριού (διαδρομή που γίνεται μόνον με τα πόδια) υπάρχει τοπίο με μεγάλους βράχους, ψηλά πλατάνια, άφθονα νερά και μικρό καταρράκτη. Πρόκειται για την παραδοσιακή βρύση Νίκα και τη θέση Λουκά.

Γιορτή της πατάτας

Τα παλαιότερα χρόνια, η Αλαγονία φημιζόταν για την καλή ποιότητα πατάτας την οποία παρήγαγε σε μεγάλες ποσότητες στα πατατοχώραφα του Ταϋγέτου. Το πρώτο Σάββατο μετά το Δεκαπενταύγουστο κάθε χρόνο, γίνεται η γιορτή της πατάτας. Σερβίρονται δωρεάν πατάτες παρασκευασμένες με όλους τους τρόπους. Η γιορτή πλαισιώνεται με καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

Επιφανείς κάτοικοι

Στην Αλαγονία γεννήθηκαν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Προκόπιος (1734-1803 ή 1814), ο επίσκοπος Μεθώνης Παρθένιος Ψωμάς (16ος αιώνας), ο εκπαιδευτικός, τοπικός ευεργέτης και σημαντική φυσιογνωμία της Καλαμάτας του α' μισού του 20ού αιώνα Αναστάσιος Κουτουμάνος, ο μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης Μελέτιος Καλαμαράς (1933 - 2012) και ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου, κατά την περίοδο 1985 - 1989, Αντώνιος Στασινός.

Δείτε επίσης

Κοινό των Ελευθερολακώνων Δενθαλιάτιδα Καλαμάτα Δήμος Καλαμάτας Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας Δήμος Καλαμάτας (πρόγραμμα Καποδίστριας)

Βιβλιογραφία

Αντώνιος Νικολάου Μασουρίδης, Γυμνασιάρχης, Διοικητικός Σύμβουλος του Μετοχικού Ταμείου των Πολιτ. Υπαλλήλων, 1936, ανατύπωση 1994 από τον Σύλλογο Αρτεμίσιων Αθηνών - Πειραιώς "ΑΛΑΓΟΝΙΑΚΑ" (Πηγαί και Βοηθήματα στη σελίδα 422). "Αλαγονία και Αλαγόνιοι" Τόμος Ι & ΙΙ. Αγησίλαου Καλαμαρά. Έκδοση του συλλόγου Αλαγονίων Καλαμάτας. Καλαμάτα 2001. Βιβλιογραφία στη σελίδα 10. "Μεσσηνία" Καλαμάτα 1995. Δημήτρη Διον. Σταματόπουλου φιλόλογου τεως διευθυντή Λυκείου "Μεσσηνιακά 1969-1970" Μίμη Η. Φερέτου. Έκδοση 1972 από «Αριστομένης» Μαυρομιχάλη 9 Αθήνα. Εγκυκλοπαιδεία "Αλαγονία" σελίδα 228-240 και "Σίτσοβα" σελίδα 435. "Δυτικά στον Ταΰγετο" τόμος Ι & ΙΙ και Βιβλιογραφία σελ 344. Γιώργος Πετράκος «Η ζωή στην Καλαμάτα και στην περιοχή της» (η ελληνική επαρχία) 1918-1943". Έκδοση 2001. Τάκη(Δημ) Π. Χιουρέα προέδρου Σ.Ε. Τοπικών Οργανώσεων (επαρχιωτών). "Όπισθεν του Μυστρά / Ιστορικά τ. Α. ". Ηλία Αθ. Λαζάρου, Σμηνάρχου (ΤΥΕ) ε.α., Γ. Ι. Πετράκος, "Τόποι Γαλήνης και Ηρεμίας"

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Δήμος Καλαμάτας, η επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Καλαμάτας. Ιστοσελίδα για την Αλαγονία